Β.Αναστασίου: «Ζούμε σε μια κοινωνία χωρίς Πολιτεία, που βασίζεται στην φιλανθρωπία.»

Σε εκδήλωση της Κοινότητας Καπανδριτίου τοποθετήθηκε η Δικηγόρος Βάσια Αναστασίου αναλύοντας τις νομικές συνέπειες που προκύπτουν απο το ισχύον νομικό πλαίσιο για τον εκφοβισμό (bullying). Μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Σήμερα 20 Νοεμβρίου είναι η παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού. Κι αναρωτιέμαι που είναι αυτά τα δικαιώματα στην Ελλάδα; 

Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στα περιστατικά κακοποίησης που έρχονται στην δημοσιότητα με την Κιβωτό του Κόσμου. Όλοι είναι εξοργισμένοι όμως από την άλλη το κράτος δεν προσφέρει δημόσιες δομές φιλοξενίας παιδιών. Ζούμε σε μια κοινωνία χωρίς Πολιτεία, που βασίζεται στην φιλανθρωπία.   

Καθημερινά, το τελευταίο χρονικό διάστημα, δεχόμαστε καταιγισμό ειδήσεων που αφορούν σε θέματα κακοποίησης παιδιών. Ακραίες μορφές κακοποίησης η σοκαριστική ιστορία της 12χρονης από τον Κολωνό, που έπεσε θύμα ενός κυκλώματος που την κακοποίησε και την εκμεταλλεύτηκε σεξουαλικά κατ’ επανάληψη. Η πρόσφατη συγκλονιστική υπόθεση με τις καταγγελίες των δύο παιδιών από τα Πετράλωνα που μηνύουν τους ίδιους τους γονείς τους για σεξουαλική κακοποίηση. Ο βραβευμένος συγγραφέας παιδικού και νεανικού μυθιστορήματος που συνελήφθη πρόσφατα για κατοχή παιδικού πορνογραφικού υλικού κ.α..  

Δυστυχώς η πλειοψηφία των κακοποιημένων παιδιών αρνείται να αποκαλύψει τη θυματοποίησή του μέχρι την ενηλικίωσή τους, φοβούμενα μην κατηγορηθούν ή θεωρηθούν ότι είναι αναξιόπιστα, ακόμη και από την ίδια τους την οικογένεια.  

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, που αποτελεί και αυτό μια μορφή κακοποίησης μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και μια δεκαετία μετά σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ως ο όρος “bullying”. Στην πρόσφατη βιβλιογραφία, ο όρος “σχολικός εκφοβισμός” (school bullying) χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.  

Συγκλονιστική κορύφωση του σχολικού εκφοβισμού και υπενθύμιση των διαστάσεων που μπορεί να λάβει ο απαγχονισμός ενός αγοριού μόλις 15 ετών, το 2018 από την Αργυρούπολη, που σπρώχθηκε στην απονενοημένη αυτή ενέργεια «πνιγμένος» πρώτα από την αόρατη θηλιά του «bullying» των συμμαθητών του, η αυτοκτονία του παιδιού στα Γιάννενα και αρκετά ακόμα φαινόμενα.  

Στατιστικά, οι περισσότερες εκδηλώσεις του φαινομένου αυτού καταγράφονται μεταξύ μαθητών γυμνασίου και λυκείου, αλλά και μεταξύ φοιτητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, χωρίς, δυστυχώς, να λείπουν τέτοιες εκδηλώσεις από το χώρο των δημοτικών σχολείων (και μάλιστα σε ποσοστό που ξεπερνά το 15% των εκεί μαθητών!).   

Ποινική διάσταση:  Πτυχές από κάποιες εγκληματικές δράσεις που συνθέτουν το «bullying» έχουν ενταχθεί στο άρθρο 312 Π.Κ. (ως ίσχυε, αλλά και ως ισχύει μετά το άρθρο 8 του ν. 4322/2015), ενώ, κατά κανόνα, πληροί την υπόσταση και πολλών άλλων σοβαρών εγκλημάτων. Έτσι, από πλευράς ποινικής αξιολόγησης, το «bullying» εκδηλώνεται συχνά ως ένα σύνθετο και εμφανώς περίπλοκο φαινόμενο ποικίλων αξιόποινων συμπεριφορών. 

Ο  σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται, κυρίως, με τις εξής μορφές:α) του λεκτικού εκφοβισμού (ειρωνείες, απειλές, χλευαστικά σχόλια),  

β) του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή, βλάβη ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων, δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων, συστηματική απομόνωση από την ομάδα),  

γ) του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, βίαια σπρωξίματα, κατακράτηση, ασελγείς πράξεις) και  

δ) του ηλεκτρονικού εκφοβισμού ή «cyber bullying» (εκβιασμός και απειλές μέσω διαδικτύου    

 Οι πιο πάνω συμπεριφορές, πέραν του αδικήματος του άρθρου 312 Π.Κ., μπορούν να ενταχθούν στην αντικειμενική υπόσταση και πολλών άλλων εγκλημάτων: 

Εξύβριση, δυσφήμιση, συκοφαντική δυσφήμιση, απειλή, παράνομη βία, παράνομη κατακράτηση, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας κοκ. 

Οι γονείς των παιδιών, που διαπράττουν αδίκημα στο πλαίσιο συμπεριφοράς «bullying», είναι δυνατόν να διωχθούν ποινικά για το πλημμεληματικό αδίκημα της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου. Όμοια ποινική ευθύνη υπέχουν και οι δάσκαλοι ή καθηγητές, που ήταν επιφορτισμένοι με την εποπτεία των ανήλικων μαθητών, ενώ αυτοί ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ακόμη και πειθαρχικές συνέπειες για πλημμελή εκτέλεση του καθήκοντος (άρθρο 107 Υπαλληλ. Κώδικα).  

Οι ανήλικοι μέχρι 8 ετών είναι ποινικά ανεύθυνοι, ενώ οι ανήλικοι από 8 έως 15 ετών κρίνονται ατιμώρητοι, διότι δεν τους καταλογίζεται η άδικη πράξη που έχουν τελέσει. Πάντως, σε ανήλικο που τέλεσε αξιόποινη πράξη, χωρίς να έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του, επιβάλλονται μόνον αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Το ίδιο ισχύει και για τους ανηλίκους άνω των 15 ετών, για τους οποίους, όμως, προβλέπεται και ποινικός σωφρονισμός 

Ο σχολικός εκφοβισμός, εκτός από τις προαναφερθείσες ποινικές ευθύνες, προκαλεί και ευθύνες για αποζημίωση του παθόντος για τις υλικές ζημίες και την ηθική βλάβη που υπέστη.  

 Στην πρώτη περίπτωση, εφόσον η βλάβη που προκλήθηκε στον μαθητή, οφείλεται στην έλλειψη εποπτείας και επιτήρησης του δράστη εκ μέρους των εκπαιδευτικών, τότε υπόχρεο για αποζημίωση είναι το Ελληνικό Δημόσιο, εάν το εκπαιδευτήριο είναι δημόσιο  ενώ, αν είναι ιδιωτικό, υπόχρεος είναι ο ιδιοκτήτης του σχολείου.  

Εφόσον οι ζημιογόνες πράξεις έλαβαν χώρα εκτός του χώρου ευθύνης και εποπτείας των εκπαιδευτικών, υπεύθυνοι είναι οι γονείς αυτού στο πλαίσιο της γονικής μέριμνας. Σε ό,τι αφορά, βεβαίως, στην αστική ευθύνη του ανηλίκου άνω των 14, αυτή είναι πλήρης. Εκτός των παραπάνω δικαστικών ενεργειών, ο υφιστάμενος τον εκφοβισμό, μπορεί, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις, να καταφύγει στα δικαστήρια και να ζητήσει την προστασία της προσωπικότητάς του και της σωματικής του ακεραιότητας, με την έκδοση απόφασης ασφαλιστικών μέτρων.

 Η ποινικοποίηση της εφηβικής ζωής δεν αποτελεί λύση. Αυτό που να κάνει είναι προωθεί την ανάπτυξη ενός νέου κακού προτύπου.

BRODIES LAW στην Αυστραλία ψηφίστηκε ως αυτοτελές έγκλημα το bullying με ποινή φυλάκισης εως 10 έτη μετά την αυτοκτονία της Brodie Panlock, που έπεσε θύμα bullying στον χώρο εργασίας της. Αυτό φυσικά δεν αφορά σε ανήλικους θύτες, καθώς το πλαίσιο που πρέπει να διέπει τους ανήλικους οφείλει να είναι διαφορετικό δεδομένης της «συντρέχουσας ευθύνης» που εμπίπτει στο οικογενειακό περιβάλλον και τον κοινωνικό περίγυρο. Αντιθέτως προτείνεται:  

• Άμεση και επιτακτική ενίσχυση του σχολικού συστήματος και των υποστηρικτικών δομών του για την έγκαιρη διάγνωση και προστασία των παιδιών από τη κακοποίηση   

Κατά το διάστημα από 1/1/2022 έως και 30/06/2022 σύμφωνα με τα σχετικά στατιστικά στοιχεία της «Εθνικής Τηλεφωνικής Γραμμής για τα Παιδιά SOS 1056» του Χαμόγελου του Παιδιού, καταγράφηκαν από το επιστημονικό προσωπικό της  συνολικά 557 αναφορές σοβαρών περιστατικών σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης, , σημειώνοντας μια αύξηση 27,17% σε σχέση με το Α’ Εξάμηνο του 2021.  

Οι αρμόδιοι κοινωνικοί φορείς πρέπει να συνεργάζονται με την οικογένεια και το σχολείο για την αντιμετώπιση των καταγγελιών, μέσω κινητών μονάδων κοινωνικών λειτουργών, που θα συζητούν με την οικογένεια, θα πηγαίνουν από γειτονιά σε γειτονιά, από σπίτι σε σπίτι και θα έχουν και στενή επαφή με το σχολείο.  

Στην Ελλάδα είναι δεδομένη η συνεργασία ανάμεσα στο σχολικό σύστημα και εισαγγελείς ανηλίκων. Παράλληλα, με βασικό και αρχικό πεδίο παρέμβασης την Ειδική Αγωγή, σταδιακά ο υποστηρικτικός ρόλος του εκπαιδευτικού συστήματος άρχισε να αυξάνεται.  

Αφετηρία υπήρξε η ίδρυση των Κέντρων Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ.Δ.Α.Υ.) τα οποία ιδρύθηκαν με τον ν. 2817/2000, τα οποία μετονομάστηκαν με μεταγενέστερους νόμους

 

Ωστόσο η δημόσια πολιτική δεν πρέπει να περιορίζεται απλά στη μετονομασία των υφιστάμενων δομών αλλά στην ουσιαστική ενίσχυσή τους, την επέκταση και την εμβάθυνση του πεδίου δράσης τους.

Δεν αρκεί να σοκαριζόμαστε, να καταγγέλλουμε, ακόμα και να κάνουμε αυτή την παθογένεια τμήμα της κομματικής αντιπαράθεσης. Είναι αναγκαίο να δράσουμε, να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία, να ξαναδούμε τις κοινωνικές δομές, τους τρόπους προστασίας των ανηλίκων. Θα ήταν πολύ σημαντική η συγκρότηση και λειτουργία ενός Εθνικού Παρατηρητηρίου για την κακοποίηση των ανηλίκων, όπου θα εκπροσωπούνται όλοι οι φορείς, θα μπορεί να συγκεντρώνεται η διεθνής και ελληνική εμπειρία και το οποίο θα μπορεί να εκπονεί Μελέτες, έρευνες, καμπάνιες ενημέρωσης και να προτείνει νέα μέτρα βάσει της εμπειρίας, για να αποφύγουμε τερατώδεις γραφειοκρατικές δυσκολίες.
 

Αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα, αυτό είναι να ληφθούν αποφάσεις που θα αντιστοιχούν σε δράσεις. Να υπάρχουν συγκεκριμένες δομές, με ξεκάθαρες και ουσιαστικές αρμοδιότητες και με διασφάλιση των πόρων που θα έχουν εγγραφεί στον προϋπολογισμό για να ασκηθούν αποτελεσματικά αυτές οι αρμοδιότητες.  

1) Ειδικό πρόγραμμα σε όλα τα σχολεία για την πρόληψη της κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση των δασκάλων, νηπιαγωγών και γονέων για να αναγνωρίζουν την κακοποίηση.  

2) Δημιουργία αυτοτελούς κοινωνικής υπηρεσίας σε κάθε σχολική μονάδα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στελεχωμένη με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους.  

3) Δημιουργία δημόσιων διεπιστημονικών κέντρων, όπου το παιδί – θύμα βίας και η οικογένειά του θα τυγχάνουν υποστήριξης από εξειδικευμένη ομάδα, για να μπορέσει το παιδί να προχωρήσει στο στάδιο που θα δώσει μαρτυρία, αλλά και να ξαναβρεί τον εαυτό του.  

Κλείνοντας, κύριες και κύριοι, πρέπει να αναγνωρίσουμε το χρέος που έχουμε απέναντι στα παιδιά μας.   

Είναι καθήκον όλων μας και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθούμε.   

Ας συναποτελέσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι νέοι άνθρωποι(τα παιδιά) θα ανθίσουν και δεν θα μαραζώσουν.   

Ας αποτινάξουμε/βγάλουμε από πάνω μας οτιδήποτε ανούσιο και ας δημιουργήσουμε επιτέλους το σύστημα που επιθυμούμε.   

Όπως λέει και το τραγούδι του Σιδηρόπουλου που ανατριχιαστικά είναι πιο επίκαιρο απο ποτέ “όταν θα έρθουν οι καιροί που θα σβήσει το κερί στην καταιγίδα, υπερασπίσου το παιδί, γιατί αν γλυτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα”