Άρτεμις Κατωπόδη: “Η προστασία του περιβάλλοντος είναι ζήτημα κουλτούρας”

Ο νομικός κόσμος της χώρας θέσπισε από πολύ νωρίς – και πλέον έχει εδραιωθεί και εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς – το περιβαλλοντικό δίκαιο ή αλλιώς το δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος. Το ίδιο είναι σκόπιμο, κατά τη γνώμη μου, να γίνει στα σχολεία και, γενικά, στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα (της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), ώστε το ‘’περιβάλλον’’ να αποτελεί ξεχωριστό μάθημα.

Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστήσει την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεδηλωμένο στόχο της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ένωσης. Στο πλαίσιο επίτευξης αυτού του στόχου, κάνει ήδη λόγο για δημόσιο προγραμματισμό και ευαισθητοποίηση, όσον αφορά στα περιβαλλοντικά θέματα. Στην ίδια κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήδη από το Γενάρη (2022), έχει παρουσιάσει την πρότασή της να στηριχθούν τα κράτη μέλη, ώστε τα σχολεία και όλοι οι φορείς εκπαίδευσης να θεσπίσουν εκπαιδευτικά προγράμματα, των οποίων βασικό άξονα θα αποτελεί η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η προστασία του περιβάλλοντος. 

Με αυτό τον τρόπο, οι νέες γενιές θα αποκτήσουν τις αναγκαίες δεξιότητες και τη νοοτροπία που απαιτείται, για την κατάστρωση κρατικού περιβαλλοντικού προγράμματος, κατ’ εφαρμογή του οποίου, πρωτίστως, θα προλαμβάνονται και, σε κάθε περίπτωση, θα αντιμετωπίζονται, αποτελεσματικά, οι περιβαλλοντικές καταστροφές.

Παρ’ όλα αυτά, στην Ελλάδα του 2022, το περιβάλλον δεν μπορεί να χαρακτηριστεί βιώσιμο, γιατί δεν είναι. Αυτό, βεβαίως, είναι γνωστό και χιλιοειπωμένο. 

Οι καύσωνες, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες είναι μερικές από τις βασικότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, η οποία δεν σταματά να επιδεινώνει τις περιβαλλοντικές συνθήκες διαβίωσης των Ελλήνων. Η διοίκηση ή αλλιώς οι αρμόδιες διοικητικές υπηρεσίες, που γνωρίζουν καλύτερα από κάθε απλό πολίτη, τη σύγχρονη περιβαλλοντική πραγματικότητα, έπρεπε εδώ και χρόνια να λάβουν μέτρα και μάλιστα προληπτικά, ώστε, τουλάχιστον, να αποφεύγονται οι καταστροφές που διαπιστώνονται κάθε φορά μετά από τα ανωτέρω φαινόμενα. Όχι μόνο γιατί αυτό επιτάσσει το Σύνταγμα (στο άρθρο 24) αλλά και επειδή η εφαρμογή της «αρχής της βιωσιμότητας» αξιώνει τη λήψη θετικών μέτρων για παράλληλη ανάπτυξη έργων υποδομής και έργων προστασίας και διατήρησης των (φυσικών και πολιτιστικών) περιβαλλοντικών αγαθών. 

Παρ’ όλα αυτά, εδώ και 10 χρόνια, με αποκορύφωμα την τελευταία τριετία, γινόμαστε θεατές πρωτοφανών περιβαλλοντικών καταστροφών. Είναι προφανές ότι κανείς δεν βρέθηκε να τις προβλέψει, να τις προλάβει ή έστω να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Στην πραγματικότητα, η ελληνική διοίκηση απέδειξε ότι ούτε μπορεί ούτε θέλει να το κάνει. Χαρακτηριστικά, το εν στενή εννοία Ελληνικό Δημόσιο, στην ανείπωτη τραγωδία που συνέβη στο Μάτι, δεν ντράπηκε να ισχυριστεί, ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης, ότι τίθεται ζήτημα ‘’συντρέχοντος πταίσματος’’ των κατοίκων – διαμενόντων, δηλαδή των θυμάτων. Επομένως, κατά τη γνώμη μου, δεν περιμένει κανείς νοήμων άνθρωπος σοβαρό επιχειρησιακό σχεδιασμό, προστασία και ανάληψη ευθυνών ή και αναγνώριση λάθους από αυτούς του Διοικούντες. Και να μας λείπει. Να μας λείπουν τέτοιοι ‘’Διοικητές’’. 

Το περιβάλλον και όσοι είναι αρμόδιοι για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξή του πρέπει να συναισθάνονται και να αναγνωρίζουν αυτή την αρμοδιότητά τους και πολύ περισσότερο να την ασκούν. Αυτή η ενσυναίσθηση, τελικά, είναι ζήτημα κουλτούρας. Με άλλα λόγια, η ελληνική κοινωνία και κατ’ επέκταση η ελληνική διοίκηση πρέπει να εκπαιδευτούν, να παιδευτούν, αναφορικά με τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και άρα προστασίας της ίδιας της ζωής των ανθρώπων.

Άρτεμις Κατωπόδη 

Δικηγόρος Αθηνών

Μέλος ΚΠΕ ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ