Χρ.Γκόκας: «Ο Φορέας Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων πρέπει να είναι μια Ανεξάρτητη Αρχή με Οικονομική Αυτοτέλεια»

Σημεία Ομιλίας Χρήστου Γκόκα Ειδικού Αγορητή ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με θέμα: «Θεσμικό πλαίσιο για τη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την ασφάλεια των μεταφορών»

Ο Φορέας Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων πρέπει να είναι μια Ανεξάρτητη Αρχή στη λειτουργία της, με Οικονομική Αυτοτέλεια

Η διασφάλιση της ασφάλειας των Μεταφορών γενικότερα, και πιο συγκεκριμένα των αερομεταφορών και σιδηροδρομικών μεταφορών στις οποίες αναφέρεται το σχέδιο Νόμου που συζητάμε σήμερα, είναι αυτονόητη και με πολλαπλή σημασία.
Συνδέεται άμεσα, με το θεσμικό πλαίσιο, που αφορά στη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων, και το οποίο επιχειρεί να διαμορφώσει με τις διατάξεις του το υπό ψήφιση Νομοσχέδιο, που περιλαμβάνει και τη θέσπιση του Εθνικού Οργανισμού για τη Διερεύνηση αυτών των ατυχημάτων και την ασφάλεια στις μεταφορές (ΕΟΔΑΣΑΑΜ). Και πρέπει να οδηγήσει στην πρόληψη και την αποφυγή επανάληψης παρόμοιων ατυχημάτων.
Υπάρχει ζήτημα ενίσχυσης και θωράκισης της ασφάλειας, αλλά και αποφυγής ατυχημάτων. Αυτά που θέλουμε και εκφράζουμε, είτε στις τοποθετήσεις μας είτε μέσα από τον Κοινοβουλευτικό Έλεγχο, αφορούν αφ’ ενός μεν περιπτώσεις συγκεκριμένων συμβάντων, τα περισσότερα αεροπορικά, πάνω από 80%, γίνονται στο έδαφος, αφ’ ετέρου δε στον τρόπο άσκησης του ελέγχου και της εποπτείας στη λειτουργία, ιδιαίτερα των Περιφερειακών Αεροδρομίων.
Και είναι βασικό στοιχείο της κριτικής μας η κατάργηση των Περιφερειακών Αρχών των Αεροδρομίων, και η άσκηση των αρμοδιοτήτων από απόσταση, από την Αθήνα, μέσω της τεχνολογίας, όπως θεσμοθετήθηκε με τον Ν. 4757/2020.Δεν μπορούν να υποκαθίστανται οι Αρχές και οι Υπηρεσίες της Πολιτικής Αεροπορίας.
Μερικά Ερωτήματα:

-Τελικά δεν έχετε ακόμα πειστεί ότι χρειάζονται οι Περιφερειακές Αρχές;

και ότι δεν μπορεί ο έλεγχος και η εποπτεία των αεροδρομίων να γίνεται από την Αθήνα;

-Είναι επαρκές το προσωπικό της ΑΠΑ; Μόνο 100 άτομα,

-Δεν χρειάζονται επιτόπιοι έλεγχοι;

-Δεν πρέπει να επιλαμβάνονται των ατυχημάτων (άμεσα, με διασφάλιση στοιχείων για τη διερεύνηση και προανακριτικό υλικό) οι επι τόπου Αρχές; Και όχι αυτό να ανατίθεται σε αναρμόδιους (ιδιώτης διαχειριστής) που είναι και ελεγχόμενοι;

Οι ερωτήσεις μας αφορούν συγκεκριμένα συμβάντα ή γεγονότα και για τους δύο τομείς μεταφορών. Έχουμε καταθέσει ερωτήσεις για πολλά συμβάντα στο Ηράκλειο Κρήτης, στην Κέρκυρα, στη Σκιάθο, στον αερολιμένα Αθηνών και στους σιδηροδρόμους. Επίσης, πρόσφατα έχει γίνει γνωστή η επιβολή προστίμου στην Hellenic Train ύψους 300.000 ευρώ, από τη ρυθμιστική αρχή σιδηροδρόμων, μετά από συνεχή σιδηροδρομικά ατυχήματα και την εμπλοκή Ι.Χ. αυτοκίνητων στις διαβάσεις.

Υπάρχουν θέματα που αφορούν στις υποδομές, σε ελλείψεις προσωπικού, και ιδίως εξειδικευμένου προσωπικού, αλλά και σε θέματα συντήρησης και αναβάθμισης στη λειτουργία, όπως των σιδηροδρομικών δικτύων, π.χ. η σιδηροδρομική γραμμή στη Βόρεια Ελλάδα που έχει πολύ μεγάλες ανάγκες.
Χρειαζόμαστε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο αξιόπιστο, λειτουργικό και αποδοτικό, για τη διερεύνηση των αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την ασφάλεια των αντίστοιχων μεταφορών, αλλά και την προώθηση της Ασφάλειας μέσα από ένα συνεχές σύστημα αξιολόγησης της.
Η αναγκαιότητα αυτή προκύπτει πέρα από την προαναφερθείσα πραγματικότητα για δύο βασικούς ακόμα λόγους.

Για την εναρμόνιση με το Ενωσιακό Δίκαιο και συγκεκριμένα τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 996/2010, σχετικά με τη διερεύνηση και τη πρόληψη των ατυχημάτων στην Πολιτική Αεροπορία. Η θεσμοθέτηση αυτή μάλιστα, έρχεται πολύ καθυστερημένα και μάλιστα στο τέλος μιας Κυβερνητικής θητείας. Δημιουργείται ενιαίος φορέας και αντικαθιστά τις δύο Επιτροπές Διερεύνησης που έχουν θεσμοθετηθεί μέχρι σήμερα , μία για τα αεροπορικά και μία για τα σιδηροδρομικά ατυχήματα.
Η ενοποίηση των 2 αρχών, δεν αρκεί από μόνη της. Είναι μεν σε θετική κατεύθυνση, υπό προϋποθέσεις όμως, όπως π.χ. η επαρκής και εξειδικευμένη στελέχωση και για τους 2 τομείς.
Για το νέο φορέα έγινε η επιλογή δημιουργίας μιας δομής, μιας Δημόσιας Υπηρεσίας, αυτοτελούς , όμως άμεσα συνδεδεμένη λειτουργικά και οικονομικά με τις Υπηρεσίες του αρμόδιου για τις Μεταφορές Υπουργείου, το οποίο επίσης με Αποφάσεις του Υπουργού επιλέγει η Διοίκηση, τις μετακινήσεις και τις τοποθετήσεις του προσωπικού. Παρ’ ότι οι Ευρωπαϊκές Αρχές αναφέρονται σε Ανεξάρτητες Αρχές, κι αυτό είναι κάτι που μας απασχολεί και μας προβληματίζει ιδιαίτερα.
Είναι το πρώτο από τα ζητήματα, που θέσαμε από την πρώτη μάλιστα συνεδρίαση της Επιτροπής. Έτσι, η σύσταση μιας ανεξάρτητης αρχής, μη συνταγματικά κατοχυρωμένης θα μπορούσε να ήταν η πιο ενδεδειγμένη λύση.

Και εδώ αποτελεί μια βασική διαφορά μας, με τη λογική και τη στάση της Κυβέρνησης, απέναντι στις Ανεξάρτητες Αρχές, όπως φάνηκε και στην περίπτωση της ΑΔΑΕ, με το θέμα των υποκλοπών. Η ΑΔΑΕ ήταν ο μόνος φορέας που λειτούργησε όπως έπρεπε απέναντι σε όσα συνέβησαν με αφορμή την παρακολούθηση του κυρίου Ανδρουλάκη του προέδρου του ΠΑΣΟΚ- Κινήματος Αλλαγής.
2.Το δεύτερο ζήτημα αφορά στο τρόπο λειτουργίας του νέου φορέα, υπό την πλήρη εποπτεία του Υπουργείου Μεταφορών. Όσον αφορά στη Διοίκηση, αυτή επιλέγεται από τον Υπουργό. Ενώ τα θέματα λειτουργίας παραπέμπονται σε μεταγενέστερο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας και Διαχείρισης. Ρυθμίζεται η σύνθεση του πενταμελούς συμβουλίου του Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.Ο Πρόεδρος και ο Αναπληρωτής Πρόεδρος με εμπειρία αντίστοιχα στον αεροπορικό και σιδηροδρομικό τομέα.

Δύο παρατηρήσεις:

Α. Γιατί εμπειρία στον αεροπορικό ή σιδηροδρομικό τομέα αόριστα; Θεωρώ ότι πρέπει να είναι συγκεκριμένη η πρόβλεψη, π.χ. για τον αεροπορικό τομέα να προέρχεται από την Πολιτική Αεροπορία.

Β. Για τη θέση του Γραμματέα. Ο στόχος πρέπει να είναι η ανεξάρτητη λειτουργία. Επομένως ο Γραμματέας πρέπει να ανήκει στον Οργανισμό και θα ήταν λογικό να είναι κάποιος από τους διερευνητές, ώστε να μπορεί να είναι και αποτελεσματικότερος στο αντικείμενό του.

Επίσης, με την παρ. 2 του άρθρου 10 του σχεδίου νόμου δίνεται η δυνατότητα στον Υπουργό Υποδομών & Μεταφορών να μετατάσσει υπαλλήλους του Υπουργείου ΥΜΕ και των εποπτευόμενων αυτού φορέων καθώς και από τις Ανεξάρτητες Αρχές ΑΠΑ και ΡΑΣ, χωρίς την βούληση τους ή τη σύμφωνη γνώμη τους. Παράλληλα, περιορίζεται το πεδίο στελέχωσης του νέου φορέα.
Αυτή η πρόβλεψη αφενός αποδυναμώνει τις ήδη υποστελεχωμένες Υπηρεσίες, Φορείς και Ανεξάρτητες Αρχές, αφετέρου θέτει το όλο πλαίσιο της συγκρότησης του (Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.) υπό τον πλήρη έλεγχο του Υπουργού.
Επιλέγεται η στελέχωση των Διευθύνσεων με προσωπικό από το Υπουργείο- Φορείς- Ρυθμιστικές Αρχές, αντί στελέχωση με προσλήψεις του κατάλληλου προσωπικού, με αξιοκρατία και διαφάνεια. Και είναι διαφορετική η περίπτωση του ιδιαίτερα εξειδικευμένου προσωπικού διερευνητών, που είναι πολύ λίγοι, και επομένως πρέπει να προβλέπεται να χρησιμοποιούνται και ως εξωτερικοί συνεργάτες. Πρέπει να διασφαλιστεί πλήρης στελέχωση για όλους τους φορείς.
Το τρίτο ζήτημα αφορά στη χρηματοδότηση του Οργανισμού.

Η διάθεση πόρων από τα αδιάθετα του Eurocontrol, για την αποζημίωση των Διερευνητικών Αεροπορικών Ατυχημάτων, δημιουργεί έμμεση χρηματοδότηση από τους ελεγχόμενους, ενώ δεν εξασφαλίζει τους απαιτούμενους πόρους, στην περίπτωση που δεν θα υπάρχουν αδιάθετα ποσά.
Επίσης, δεν προκύπτει, τι προβλέπεται, ποιοί θα είναι οι πόροι για τις αποζημιώσεις ή τις αποδοχές των διερευνητών σιδηροδρομικών ατυχημάτων, που θα πρέπει να είναι αντίστοιχου επιπέδου με τους διερευνητές αεροπορικών ατυχημάτων.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι προβλεπόμενες άμεσες ενέργειες για τη διερεύνηση ατυχήματος ή σοβαρού συμβάντος απαιτείται η εκταμίευση ενός σεβαστού ποσού, που πρέπει να διασφαλιστεί σε συγκεκριμένο λογαριασμό και με συγκεκριμένη διάταξη. Να εξηγηθεί διεξοδικότερα πως τελικά θα χρηματοδοτείται η συνολική λειτουργία του νέου φορέα.
Το πραγματικό πρόβλημα με τη διάθεση πόρων του EUROCONTROL (από τα αδιάθετα ποσά), αφορά:

1. Πρόκειται για χρήματα για την παροχή υπηρεσιών αεροναυσιπλοϊας.

Η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων δεν είναι τέτοιος πάροχος, αλλά ελέγχουσα Αρχή.

2.Τι θα γίνει όταν δεν θα υπάρχουν αδιάθετα;

Αν και η αποζημίωση από αυτά του νέου Οργανισμού θα δημιουργήσει διάφορα προβλήματα.

3.Το σύστημα που προβλέπεται είναι σε βάρος των εργαζομένων στις αντίστοιχες Υπηρεσίες της Πολιτικής Αεροπορίας, της ΥΠΑ και της ΑΠΑ, αλλά και της Μετεωρολογίας.

4.Τα χρήματα αυτά ελέγχει μια Κρατική Αρχή, όπως είπατε κ. Υπουργέ, η ΥΠΑ. Είναι όπως και η ίδια ελεγχόμενη από τον νέο Οργανισμό Διερεύνησης ατυχημάτων, ενώ θα καλύπτει την αμοιβή των διερευνητών.

5.Υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του Οργανισμού Eurocontrol;

6.Και οι υπόλοιποι αεροπορικοί φορείς, που πληρώνουν αυτά τα τέλη , έμμεσα χρηματοδοτούν και τη διερεύνηση.

Υπάρχουν επίσης και άλλα ζητήματα, όπως:

Ζητήματα διαχωρισμού μεταξύ των διερευνήσεων του υπό σύσταση οργανισμού και των αντίστοιχων δικαστικών διερευνήσεων.
Υπάρχουν θέματα που αφορούν στην απαιτούμενη ταχύτητα για την άμεση ενεργοποίηση των διερευνητών αφενός, αλλά και της γραφειοκρατίας στη διαδικασία μιας δημόσιας υπηρεσίας όπως συστήνεται ο συγκεκριμένος οργανισμός αφετέρου.
Δεν υπάρχει σχετικό χρονοδιάγραμμα, ούτε είναι ξεκάθαρος ο τρόπος με τον οποίο θα διαρθρωθεί και θα οργανωθεί η υπηρεσία του νεοσύστατου Οργανισμού. Προτείνεται να προσδιορισθεί χρονοδιάγραμμα – ( πχ. εντός διμήνου)”.
Και μια ειδικότερη αναφορά στον τομέα της Διερεύνησης των Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων, όπου το πρόβλημα της υποστελέχωσης είναι πιο έντονο και σε σχέση με το προσωπικό, και με τους πόρους αλλά και με τους διερευνητές, Θα βρεθούν τώρα; Έχει γίνει κάποια προεργασία; Το τοπίο παραμένει ασαφές.
Προβλέπεται η δέσμευση της ΡΑΣ ( και όχι μια απλή σύσταση), να ακολουθήσει οδηγίες και εντολές για την έκδοση αποφάσεων προς τους επιτηρούμενους από αυτήν σιδηροδρομικούς φορείς, από ένα φορέα, τον (Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.), ο οποίος ελέγχεται από τον Υπουργό.
Πώς είναι λοιπόν δυνατόν η Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή ΡΑΣ να εκτελεί ενέργειες, κατόπιν υποδείξεων και επιβολής αυτών των υποδείξεων, από έναν φορέα, που ιεραρχικά ελέγχεται από τον Υπουργό; Όταν η ελληνική πολιτεία με το νόμο 3861/2010 αποφάσισε να συστήσει την Ανεξάρτητη αυτή Διοικητική Αρχή, μη συνταγματικά κατοχυρωμένη και εν συνεχεία βέβαια να γίνουν και ενσωματώσεις με την Ευρωπαϊκή Οδηγία με μεταγενέστερες νομοθετικές πρωτοβουλίες, έδωσε πλήρη ανεξαρτησία στις αποφάσεις αυτής της Αρχής. Τα προηγούμενα χρόνια δεν θίχτηκε αυτή η ανεξάρτητη λειτουργία της. Η λειτουργία μιας πραγματικά ανεξάρτητης διοικητικής αρχής, που είναι η ΡΑΣ, θα πρέπει να διαφυλαχθεί, αλλά και του νέου υπό σύσταση οργανισμού που θα πρέπει και αυτός από την πλευρά του να αποτελεί μια ανεξάρτητη αρχή.
Υπάρχει η ανάγκη για ένα θεσμικό πλαίσιο αξιόπιστο, λειτουργικό και αποδοτικό , για τη δημιουργία μιας πραγματικά ανεξάρτητης αρχής που θα διερευνά τα ατυχήματα και θα δίνει λύσεις και προτάσεις, για να αποφύγουμε τη δημιουργία νέων ατυχημάτων, που θα διασφαλίζει την ασφάλεια και κυρίως την προώθηση της ασφάλειας των Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Μεταφορών.
Τα βασικά ζητήματα που προκύπτουν από τη σύσταση του νέου ενιαίου Οργανισμού, για την Ανεξαρτησία στη λειτουργία του, τον τρόπο στελέχωσής του, τη διοίκησή του, αλλά και την έλλειψη της οικονομικής του αυτοτέλειας, δημιουργούν μια Ανεξάρτητη Αρχή που δεν είναι πλήρως εναρμονισμένη με το Ενωσιακό Δίκαιο και δεν έχει διασφαλισμένες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να ανταποκριθεί στο κρίσιμο και σοβαρό έργο που καλείται να επιτελέσει.