Πυρά Δουδωνή για το νομοσχέδιο του ΥΠ.ΕΣ: «Το νομοσχέδιο λειτουργεί ως φύλλο συκής για τον πελατειασμό»

Ομιλία στην Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης επί του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Νέο σύστημα επιλογής διοικήσεων φορέων του δημοσίου τομέα, ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους και λοιπές διατάξεις».

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι

Θα χαιρόμουν πολύ σήμερα να μπορούσα να πω ότι πράγματι έχουμε να κάνουμε με ένα νομοσχέδιο, που στηρίζει την αξιοκρατία. Όπως θα χαιρόμουν και η Βουλή να είναι ένα πραγματικό forum διαβούλευσης και όχι να έχει καταστεί ένας σχολιαστής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά τίποτα από τα δύο δε συμβαίνει.

Το κατατεθέν νομοσχέδιο στην αιτιολογική του έκθεση αναφέρεται πρώτα- πρώτα στις αρχές της αμεροληψίας και της αξιοκρατίας. Και θα μου επιτρέψετε εδώ να κάνω μια ιστορική αναφορά, διότι πρέπει να έχουμε υπόψιν μας τη διαχρονία των ουσιαστικών βημάτων που έχουν γίνει σε αυτή τη χώρα προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής κατοχύρωσης αυτών των αρχών, που μην ξεχνάμε είναι μια μεγάλη και επίπονη διαδρομή με βήματα πίσω και εμπρός.

Το μεγαλύτερο βήμα, λοιπόν, προς τα εμπρός υπήρξε ο νόμος 2190/1994, ο λεγόμενος νόμος Πεπονή, για τη σύσταση ανεξάρτητης αρχής για την επιλογή προσωπικού και ρύθμιση θεμάτων διοίκησης. Είναι αυτός ο νόμος, ο οποίος έφερε για πρώτη φορά μια κουλτούρα αξιοκρατίας στο δημόσιο, με τη σύσταση του ΑΣΕΠ και τη δημιουργία μιας αδιάβλητης διαδικασίας πρόσληψης σε αυτό. Γιατί πάντα αυτό ήταν η μεγάλη πληγή του ελληνικού κράτους, η πρόσληψη και απόλυση από το δημόσιο τομέα. Και αν η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων κατοχυρώθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911, η αξιοκρατική πρόσληψή τους κατοχυρώθηκε από το ΠΑΣΟΚ. Το ίδιο συνέβη και με τη συνταγματική κατοχύρωση του ελέγχου της πρόσληψης δημοσίων υπαλλήλων από ανεξάρτητη αρχή, την οποία έφερε το ΠΑΣΟΚ με την αναθεώρηση του 2001.

Το παρόν νομοσχέδιο ωστόσο αναφέρεται σε κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο και εντοπισμένο: την κορυφή της πυραμίδας, την επιλογή των διοικήσεων των φορέων του δημοσίου τομέα.

Επειδή, λοιπόν, βλέπω στον τίτλο του νομοσχεδίου τη λέξη «νέο», ας θυμηθούμε μερικά πράγματα.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη προέβλεψε ήδη από το 1996 ελάχιστα απαιτούμενα προσόντα για διορισμό σε θέση διευθύνοντα συμβούλου Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών (ν. 2414/1996).

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου εισήγαγε το Opengov που είχε πολλές πτυχές: φτιάξαμε μια επιτροπή, με δημόσιες προκηρύξεις όχι μόνο προς την Ελλάδα αλλά και προς τη διασπορά και έγινε μετά ένα shortlist, δεν περιλάμβανε μόνο τους οργανισμούς αλλά και τους ειδικούς και γενικούς γραμματείς. Η επιτροπή έλαβε 28.000 αιτήσεις με πολύ αξιόλογα πρόσωπα. Η άλλη πτυχή ήταν η ανοιχτή διακυβέρνηση, η ενημέρωση του πολίτη, η διαύγεια και η διαβούλευση για να ακούγονται και οι κοινωνικές δυνάμεις.

Η παρούσα κυβέρνηση κατά την προηγούμενη θητεία της μόνο βήματα προς τα πίσω έχει να επιδείξει. Να θυμηθώ πώς επελέγησαν με το καλημέρα της θητείας σας το 2019 οι διοικητές των νοσοκομείων; Να θυμηθώ τον υπερήλικα διοικητή του νοσοκομείου Καρδίτσας; Και τι έλεγε η κυβέρνηση μέχρι να αποκαλυφθεί η αλήθεια; Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είχε διαβεβαιώσει ότι δεν θα τοποθετούνται στο ΕΣΥ βουλευτές που απέτυχαν να εκλεγούν, ο αρμόδιος τότε υπουργός, ο κ. Κικίλιας δεν διαφήμιζε τις προσπάθειες της κυβέρνησης για να επιστρέψουν οι νέοι στη χώρα μας που αποχώρησαν εξαιτίας brain drain;

Και έπειτα πάμε να δούμε την νομοθετική σας προϊστορία:

Ο προηγούμενο νόμος για το ίδιο αντικείμενο ψηφίστηκε πάλι από την κυβέρνηση της ΝΔ το 2020. Ήταν ο νόμος 4735, ο οποίος μεταξύ άλλων αφορούσε στην επιλογή διοικήσεων στον δημόσιο τομέα και ο οποίος, ωστόσο, εφαρμόστηκε μόνο σε 8 περιπτώσεις διορισμού διοίκησης φορέων από τότε. Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε γιατί αναθεωρείται τώρα το νομικό πλαίσιο, βλέποντας το τόσο συγκριτικά με το παρόν νομοσχέδιο όσο και βάσει της ex post αξιολόγησης ρυθμιστικών επιπτώσεων του νόμου, όπως προβλέπεται από τον νόμο για το περίφημο «επιτελικό κράτος» για νομοσχέδια από την ψήφιση των οποίων παρήλθε τριετία, όπως εν προκειμένω (άρθρο 56 ν. 4622/2019).

Επί του παρόντος νομοσχεδίου:

• Πρώτον, δεν είναι σαφές γιατί γίνεται ο διαχωρισμός μεταξύ των ομάδων Α’ (νομικά πρόσωπα, οι αρμοδιότητες των οποίων εκτείνονται σε όλη την περιφέρεια και υγειονομικές υπηρεσίες) και Γ’, κατηγορία η οποία αναφέρεται αρχικά σε νοσοκομεία εν γένει (άρθρο 3) και εν συνεχεία διακρίνει μεταξύ νοσοκομείων ανάλογα με τον αριθμό των κλινών τους (άρθρο 5). Και το ρωτώ αυτό διότι οι προϋποθέσεις που εν τέλει τίθενται για τους διοικητές κάποιων νοσοκομείων, καθώς και η επιτροπή αξιολόγησης καταλήγουν να υπολείπονται σε αυστηρότητα των αντίστοιχων της κατηγορίας Α’.

Σύμφωνα με δηλώσεις του Πρωθυπουργού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης tiktok (!), ο διαχωρισμός των νοσοκομείων γίνεται για λόγους επίτευξης συνάφειας των προσόντων των υποψηφίων με την προκηρυσσόμενη θέση. Ωστόσο, να τονίσουμε εδώ ότι το νομοσχέδιο, ενώ προβλέπει ότι τα προσόντα πρέπει να είναι συναφή με τη θέση, ΔΕΝ ορίζει την έννοια της συνάφειας. Αντιθέτως, το άρθρο 5 του νομοσχεδίου προβλέπει ότι η έννοια της συνάφειας εξειδικεύεται από την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, η οποία ωστόσο θα εκδίδεται από το αρμόδιο Υπουργείο.

• Επιπλέον σημείο στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε, είναι η συμμετοχή του ΑΣΕΠ στη διαδικασία. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του νομοσχεδίου, η προεπιλογή οργάνων διοίκησης θα λαμβάνει χώρα από Επιτροπές Επιλογής Στελεχών του Δημοσίου ανά Υπουργείο. Αναλόγως της ομάδας νομικών προσώπων για την οποία πρόκειται κάθε φορά (Α, Β ή Γ) η στελέχωση των επιτροπών προβλέπεται ως εξής:

Ομάδα Α’ (5μελής επιτροπή): 1) 1 μέλος του ΑΣΕΠ, 2) 1 Νομικός Σύμβουλος του Κράτους, 3) ο αρμόδιος Γενικός ή Ειδικός Γραμματέας του εποπτεύοντος το νομικό πρόσωπο Υπουργείου, 4) ένας Γενικός ή Ειδικός Γραμματέας της Προεδρίας της Κυβέρνησης και 5) ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών ή Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (ανά περίπτωση).

Ομάδα Β’ (3μελής επιτροπή): 1) ο αρμόδιος Γενικός ή Ειδικός Γραμματέας του εποπτεύοντος το νομικό πρόσωπο Υπουργείου, 2) ο Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης στη γεωγραφική περιφέρεια της οποίας εδρεύει το νομικό πρόσωπο, 3) 1 μέλος ΔΕΠ ΑΕΙ με ειδίκευση σε ζητήματα ανθρωπίνου δυναμικού, διοίκησης, οικονομικών ή σε συνάφεια με το αντικείμενο της υπό πλήρωσης θέσης ή ιδιώτης εμπειρογνώμων που εντάσσεται στον σχετικό κατάλογο του άρθρου 9.

Ομάδα Γ’: 1) 1 μέλος του ΑΣΕΠ, 2) τον αρμόδιο Γενικό ή Ειδικό Γραμματέα του Υπουργείου Υγείας ή άλλο Γενικό ή Ειδικό Γραμματέα ή τον Υπηρεσιακό Γραμματέα του ίδιου Υπουργείου, 3) τον Διοικητή της οικείας Υγειονομικής Περιφέρειας που θα έχει επιλεγεί σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου.

Ας συγκρίνουμε, ωστόσο, στο σημείο αυτό, την προτεινόμενη ρύθμιση με την ισχύουσα και ψηφισθείσα από την κυβέρνηση της ΝΔ το 2020:

Άρθρο 21 του ν. 4735/2020: Η προεπιλογή των διοικήσεων όλων των δημοσίων φορέων λάμβανε χώρα από 5μελή επιτροπή, η οποία αποτελούνταν από 1 μέλος του ΑΣΕΠ και 1 νομικό σύμβουλο του κράτους (όπως εν προκειμένω για την Ομάδα Α’), τον Γενικό Γραμματέα Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων της Προεδρίας της Κυβέρνησης, τον Γενικό Γραμματέα Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα του Υπουργείου Εσωτερικών, με το 5ο μέλος να είναι ο πρόεδρος τους Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

Βλέπουμε, λοιπόν, μία από τις βασικές αλλαγές που επιφέρει το παρόν νομοσχέδιο είναι ότι καθιστά πλέον ΚΑΙ την προεπιλογή των υποψηφίων από τις επιτροπές, ακόμη και από αυτές στις οποίες συμμετέχει μέλος του ΑΣΕΠ, πολιτική απόφαση, δεδομένου ότι η πλειοψηφία στις επιτροπές θα κατέχουν πολιτικά ιστάμενοι.

Για να το πω καθαρά, με το παρόν νομοσχέδιο μετατρέπετε με άλλα λόγια την πλειοψηφία των σχετικών επιτροπών από μη πολιτική σε πολιτική. Το 3 έναντι 2 γίνεται 2 έναντι 3. Αυτή είναι η ουσία του νομοσχεδίου και σε αυτή βρισκόμαστε απέναντι

•Όσον αφορά στα απαιτούμενα προσόντα: η κατοχή διδακτορικού τίτλου συνεκτιμάται πλέον μόνο στο πλαίσιο της συνέντευξης, δίχως να υπάρχει μοριοδότηση, και τούτο παρόλο που τίθεται ως μια εκ των εναλλακτικών προϋποθέσεων συμμετοχής στη διαδικασία επιλογής. Είστε εσείς που υποστηρίζατε τάχα την αριστεία; Μα δεν επρόκειτο τελικά για αριστεία αλλά για τη δική σας υπερβάλλουσα αυτοπεποίθηση.

Ως προς αυτό διαβάζω από την αιτιολογική έκθεση: «Τα αναφερόμενα στη μη μοριοδότηση του διδακτορικού σχόλια δεν ενσωματώθηκαν, καθώς προβλέπεται ρητά η συνεκτίμηση της κατοχής διδακτορικού τίτλου σπουδών στο στάδιο της συνέντευξης, ανάλογα με τη συνάφειά του με τη θέση. Η προβλεπόμενη συνέντευξη καλύπτει, επίσης, την εκτίμηση της ψυχικής κατάστασης εκάστου υποψηφίου.”

Ωστόσο, ο ν. 4735/2020 προέβλεπε ρητά τη μοριοδότηση του διδακτορικού τίτλου ως τυπικού εκπαιδευτικού προσόντος με 350 μόρια. Πώς δικαιολογεί τώρα η κυβέρνηση της αριστείας αυτή τη μεταστροφή;

• Οφείλουμε, επίσης να δούμε προσεκτικά τα χρονικά περιθώρια της διαδικασίας, τα οποία, πέραν του ότι είναι υπερφιλόδοξα, σε πολλές περιπτώσεις δύνανται να καταλήξουν σε ανεπιεικείς λύσεις, πχ το γεγονός ότι σε περίπτωση παραίτησης υποψηφίου που έχει κληθεί σε συνέντευξη (κλήση η οποία γίνεται εντός 3 εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία της συνέντευξης) από την υποψηφιότητά του, ο επόμενος υποψήφιος καλείται σε συνέντευξη για την ήδη καθορισμένη μέρα.

Με λίγα λόγια νομοθετείτε και ξανανομοθετείτε τα ίδια, πάντα όμως ενθουσιασμένοι με τους εαυτούς σας. Και μάλιστα προς το χειρότερο.

Και ας θυμηθούμε ότι το ΑΣΕΠ είναι ανεξάρτητη αρχή, πώς έχετε φερθεί στις ανεξάρτητες αρχές; Ακούσατε τον κ. Ράμμο και τα όσα κατήγγειλε για τη δίωξη δύο μελών της ΑΔΑΕ γιατί έκαναν τη δουλειά τους;

Λυπάμαι, κυρία υπουργέ, αλλά το νομοσχέδιο λειτουργεί ως φύλλο συκής για τον πελατειασμό. Και επιπλέον λειτουργεί και ως μια διαδικαστικοποίηση της επιλογής των ημετέρων. Πρόκειται για νομιμοποίηση του πελατειακού κράτους με διαδικαστικές ψευδοεγγυήσεις. Και εμείς δεν έχουμε καμία διάθεση και πολιτική βούληση να νομιμοποιήσουμε μια τέτοια νοοτροπία, πόσο μάλλον να συναινέσουμε στην απόκρυψή της μέσα από διαδικασίες που τιτλοφορούνται αντικειμενικές αλλά είναι βαθιά ευνοιοκρατικές.

Ως θεματοφύλακες και αυθεντικοί υποστηρικτές της εκσυγχρονιστικής προσπάθειας της χώρας, δε μπορούμε να δεχτούμε να βαφτίζεται ο πελατειασμός εκσυγχρονισμός. Αυτό είναι απέναντι στη δική μας λογική, αυτό είναι απέναντι στην κοινή λογική.