“Mαθήματα δημοκρατίας από το Φοίβο Ιωαννίδη”. Γράφει ο Μαρίνος Σκανδάμης.

Mαθήματα δημοκρατίας από το Φοίβο Ιωαννίδη

Του Μαρίνου Σκανδάμη.

Μπορεί μια ζωή να χωρέσει σε ένα βιβλίο; Και αν αυτό γίνεται, τότε τι ζωή πρέπει να είναι αυτή ώστε να μπορέσει να κρατήσει τον αναγνώστη προσηλωμένο μέχρι την τελευταία σελίδα;

H απάντηση είναι «Μια ζωή γεμάτη». Αυτός είναι ο τίτλος του πρόσφατου βιβλίου του Φοίβου Ιωαννίδη από τις εκδόσεις Καστανιώτη. 

Ο συγγραφέας γεννημένος το 1936 στην Κρήτη, έμεινε ορφανός από πατέρα το 1944 όταν τον σκότωσαν οι Γερμανοί κατακτητές. Ο Φοίβος Ιωαννίδης υπήρξε μάχιμος δικηγόρος και Πρόεδρος της νεολαίας της Ένωσης Κέντρου στο Ηράκλειο. Καταδικάστηκε από τη Χούντα σε πολυετή κάθειρξη, υπήρξε πολιτικός κρατούμενος σε πολλές φυλακές της χώρας και πολύ αργότερα, έγινε διοικητής του ΙΚΑ, βουλευτής και υφυπουργός του ΠΑΣΟΚ.

Το βιβλίο διατρέχει όλη την πολεμική, μεταπολεμική και μεταπολιτευτική περίοδο, ακολουθώντας μια πορεία κλιμάκωσης του ενδιαφέροντος μέσα από τα μάτια και τις πλούσιες εμπειρίες του συγγραφέα. 

Κατά τη γνώμη μου, τρία μεγάλα ζητήματα -μεταξύ πολλών άλλων σημαντικών- θέτει το βιβλίο, τα οποία καλούν κάθε αναγνώστη να ελέγξει τον εαυτό του αν σε παρόμοιες συνθήκες, θα είχε τις ίδιες επιλογές και αντοχές με το συγγραφέα. 

Πρώτα από όλα,  στις δύσκολες στιγμές, που όλα τα σκιάζει η φοβέρα, είτε αυτό οφείλεται σε ένα ολοκληρωτικό είτε σε ένα αυταρχικό καθεστώς, ποιος  είναι αυτός που έχει το σθένος να αφήσει τη θαλπωρή της οικογένειάς του για ένα μεγάλο στόχο; Ποιος έχει  τελικά την δύναμη να αφήσει τα παιδιά του, το επάγγελμα με κύρος ή την εργασία που φέρνει χρήματα, το ανώδυνο βόλεμα του και να ταχθεί στον αγώνα υπέρ της δημοκρατίας;

Με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Να βρεθεί νεκρός, να υποστεί βασανιστήρια, να καταλήξει στη φυλακή, να μην μπορεί να συντηρήσει την οικογένειά  του. Ο συγγραφέας, όπως ο πατέρας του, επιλέγει την αυτοθυσία εμπρός στη μάχη της ελευθερίας και των ιδεών. Με τον ερχομό της Χούντας βγαίνει στην παρανομία, ηγείται ένοπλης ομάδας, αφήνει τη σύζυγο και το ενός έτους παιδί του, το Γιάννη και παλεύει να ανατρέψει το καθεστώς. Συλλαμβάνεται γρήγορα, βασανίζεται, φυλακίζεται, μένει 6 χρόνια στη φυλακή. Βλέπει ελάχιστες φορές το παιδί του. Η γυναίκα – βράχος, η σύζυγός του η Μαριώ, γίνεται ο άνδρας του σπιτιού για να το μεγαλώσει. 

Το κόστος του να πιστεύει κάποιος στην δημοκρατία και κυρίως, το κόστος να την υπερασπίζεται, είναι βαρύ. 

Το να βλέπεις κανείς σήμερα ανθρώπους που δηλώνουν δημοκρατικοί, να κάνουν «δουλειές» για τον εαυτό τους και όχι την παράταξη ή το λαό, αποκαλύπτει μια τεράστια διαφορά ποιότητας. Ανάμεσα δηλαδή, στην δημοκρατική πίστη του τότε, που οδήγησε χιλιάδες καθημερινούς ανθρώπους σε φυλακές και ξερονήσια. Και στη σημερινή, που υποχωρεί συνεχώς, για να μην πω υποκλίνεται, αφήνοντας το δημόσιο χώρο στην υπνωτική χειραγώγηση του κόσμου από τις άρχουσες συμπράξεις κυβερνητικών και ιδιωτικών συμφερόντων.  

Έπειτα, τι σημαίνει να δρα κανείς έχοντας απέναντί του ένα κράτος που, πολλές φορές, δεν διακρίνεται από το παρακράτος;  Η διαρκής, επιθετική  και απροκάλυπτη παρακολούθηση του συγγραφέα πριν τη σύλληψη και μετά την αποφυλάκιση, τα δελτία των σωμάτων ασφαλείας που κατέγραφαν κάθε του κίνηση, η συντριβή του από την δικαστική εξουσία που απορροφήθηκε από τις επιθυμίες της εκτελεστικής, μα και η διαρκής αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή μπορούσε να τελειώσει τη ζωή του σε ένα «ατύχημα», δημιουργούν αναγνωστικό κρεσέντο αγωνίας.

Σήμερα, που η σταθερή μεταπήδηση ανώτατων δικαστικών λειτουργών από την δικαιοσύνη σε διαδοχικές κυβερνήσεις είναι ο κανόνας, τι ελπίδα μπορεί να παραχθεί στον πολίτη για την διάκριση των εξουσιών; Σήμερα, που η ζωή του καθενός μας έχει παραδοθεί όσο ποτέ άλλοτε στην ηλεκτρονική και όχι μόνο, παρακολούθηση υπηρεσιών και εταιριών, ποιος θα διεκδικήσει και πάλι την ελευθερία του ανθρώπου; Προφανώς η οργάνωση και η πίστη στο ότι το τέρας δεν είναι ανίκητο, απαντά ο συγγραφέας.

Και ακόμη, τι σημαίνει να έχει κανείς συνέργειες; Συντρόφους, πολιτικούς φίλους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, που μπορεί  να συνδράμουν όταν τους χρειάζεσαι ή έχεις νικηθεί; O συγγραφέας απαντά μέσα από τις ιστορίες ανθρώπων που στάθηκαν δίπλα του με προσωπικό κίνδυνο, όπως σύντροφοι, δημοκρατικοί αστυνομικοί και σωφρονιστικοί, γυναίκες και άνδρες αγωνιστές και επίσης, με την εξύφανση ενός δικτύου πολιτικών συμμαχιών σε όλη την Ευρώπη που υποστήριξαν τον αγώνα κατά της Χούντας.

Σήμερα, σε μια εποχή που οι επικοινωνίες και οι μεταφορές έχουν καταργήσει το χρόνο, τι είναι αυτό που εμποδίζει την ανάπτυξη σθεναρά διεκδικητικών δημοκρατικών συνεργειών; Μήπως η απόλυτη τυποποίηση; Για παράδειγμα μπορεί η γραφειοκρατική-οργανωτική τυπικότητα του PES, του κόμματος των ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών και εργατικών δυνάμεων, να υποκαταστήσει τις ανύπαρκτες, μα αναγκαίες για ζύμωση, ανατροφοδότηση και αλληλεγγύη, προσωπικές σχέσεις μεταξύ των στελεχών των σοσιαλιστικών και δημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης, που από μόνες τους μπορούν να διαμορφώσουν κυρίαρχα ρεύματα; Mήπως πνίγεται η ζωντάνια των διεκδικήσεων, η πρωτοτυπία των ιδεών και η αναζήτηση νοήματος για την κοινωνία και τον άνθρωπο σε νωθρές, τυπικές διαδικασίες;

Στα υπέρ του βιβλίου ανήκει επίσης η παρέλαση από αυτό όλων των προσωπικοτήτων της περιόδου  με τις οποίες ο συγγραφέας συνδέθηκε σε σχετικά νεαρή ηλικία, όπως ο Γεώργιος και ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Αλέκος Παναγούλης, η Οριάνα Φαλάτσι, ο Γ.Α. Μαγκάκης, η Σωτηρία Μπέλλου, ο γερμανός νομπελίστας συγγραφέας Γκύντερ Γκρας, ο πολέμιος της Χούντας ολλανδός υπουργός εξωτερικών Μαξ Βαν ντερ Στουλ, ο σουηδός σοσιαλιστής ηγέτης Ούλοφ Πάλμε και πλήθος αγωνιστών, επωνύμων, μα μη προβεβλημένων πανελλαδικά.

Το βιβλίο αποτελεί μια παρακαταθήκη και έμπνευση για κάθε νέο άνθρωπο, για το πώς κερδίζονται οι δημοκρατικοί αγώνες.

*Ο Μαρίνος Σκανδάμης είναι Δικηγόρος-Διδάκτωρ Νομικής, Τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη του Κινήματος Αλλαγής