“Αγανακτισμένοι”: Το Κίνημα “φάντασμα” και η άνοδος του λαϊκισμού στην Ελλάδα – “ΠΑΣΟΚ delendus est”

Γράφει ο Γαβρής Άγγελος. Αρχισυντάκτης “The Socialist”.  

Το κίνημα των Αγανακτισμένων έσβησε όσο περίεργα ξεκίνησε. Ενα μονάχα βιβλίο κυκλοφόρησε (Δήμος Βουτσινάς, «Η μάχη του Συντάγματος», ιδιωτική έκδοση) κι αυτό λειψό· είναι περισσότερο συρραφή ανακοινώσεων, συνεντεύξεων κ.λπ. παρά πληροφοριακό για όσα διαδραματίστηκαν εκείνο το καλοκαίρι.

Απο τη μια, μπορεί η σιωπή να οφείλεται στην “ντροπή” για την εξέλιξη αυτού του πολυδιαφημισμένου κινήματος του 2011-2012 που έφερε την πτώση του “εχθρού”. Την πτώση αποκλειστικά-και μόνο- του ΠΑΣΟΚ. Θα θυμάστε πως τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ, όσο και η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αντώνη Σαμαρά, επικαλέστηκαν ουκ ολίγες φορές αυτό το κίνημα. Άλλοι το καπηλεύτηκαν, άλλοι έκαναν αναφορά στο “κύμα λαού που πρέπει να αφουγκραστούμε” και ΌΛΟΙ μαζί αποφάσισαν πως ο “φταίχτης” είναι … το ΠΑΣΟΚ. Θα αναρωτιέστε γιατί; Ήταν το “Εύκολο θύμα”. Με την εσωτερική “φαγωμάρα” να είναι στο “peak” της εκείνη την περίοδο, το σκηνικό στην Τρικούπη ήταν heavy metal και έδινε τροφή τόσο στη ΝΔ που μετά τα 5 χρόνια Καραμανλή στην εξουσία – ανυπομονούσε να “ξαναφάει με χρυσά κουτάλια” “Φεσώνοντας το Δημόσιο ” και οδηγώντας την χώρα στα βράχια για μικροκομματικούς λόγους, όσο και σε έναν νεαρό πολιτικό που με τακτικές υποψήφιου Προέδρου 15μελούς, έβλεπε “άξαφνα” τα ποσοστά του να ανεβαίνουν δημοσκοπικά. Το ζήτημα είναι 1, “ΠΑΣΟΚ delendus est”. Και το πέτυχαν. ΜΑΖΙ. ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Ή μήπως … όχι;

Ισως πάλι η σιωπή να οφείλεται σε αδυναμία κατανόησης του φαινομένου. Το «καλοκαίρι των Αγανακτισμένων» ήταν η πρώτη μεταπολιτική λαϊκή εκδήλωση που δεν μπαίνει στα κλασικά αναλυτικά εργαλεία. Κι αυτό για πολλούς λόγους: Πρώτον: κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πώς ξεκίνησε. Ολοι γνωρίζουν ότι από το Facebook έγινε το πρώτο κάλεσμα, αλλά το περίεργο είναι ότι (σε αντίθεση με άλλα ήσσονος σημασία ζητήματα, των οποίων πολλοί χρήστες ερίζουν την πατρότητα), στην περίπτωση των Αγανακτισμένων κανείς δεν διεκδίκησε τις δάφνες της μεγαλύτερης κινητοποίησης τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σύμφωνα με όσα (αποσπασματικά) γράφτηκαν στα blogs και στον Τύπο, ήταν δύο Θεσσαλονικείς, που κόπιαραν το κίνημα των Ισπανών «Indigniados» έφτιαξαν στο Facebook τη σελίδα «Αγανακτισμένοι στον Λευκό Πύργο». Ακολούθησε το κάλεσμα «Αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα, 25 Μαΐου» που έφτιαξαν δύο ή τρεις 17χρονοι ή 18χρονοι. Στην ιστοσελίδα το blog.gr εμφανίστηκαν οι μαθητές Νίκος Μ. και Γιώργος Χ. με θολές (!) φωτογραφίες, ενώ η εφημερίδα «Εθνος» ανέφερε κάποιον Αρη.

Να σημειώσουμε εδώ ότι το πολύχρωμο κίνημα των Ελλήνων Αγανακτισμένων έχει έναν ιδρυτικό μύθο. Ενα πανό αυτών που ξεκίνησαν το κίνημα αυτής της διαμαρτυρίας. Σύμφωνα με μία φήμη, οι Ισπανοί «Indigniados» μάς έψεξαν γράφοντας «Σσς! Οι Ελληνες κοιμούνται». Κυκλοφόρησε ευρέως στο Facebook και σε άλλα social media, που άρχισε να μαζεύει τους πρώτους Ελληνες στις πλατείες, και το κίνημα διογκώθηκε άσχετα αν το συγκεκριμένο πανό δεν εμφανίστηκε ποτέ – ούτε σε φωτογραφία ούτε ως μαρτυρία. Το θιγμένο φιλότιμο υπήρξε η μαγιά της ελληνικής αγανάκτησης.

Συνύπαρξη των άκρων

Το δεύτερο στοιχείο δεν ήταν μόνο η απουσία των κομμάτων από την οργάνωση και των σημαιών τους από τη συγκέντρωση. Ηταν και η πλήρης απολιτικοποίησή του κινήματος των Αγανακτισμένων. Το σύνθημα που έμεινε, «Η χούντα δεν τελείωσε το ’73, εμείς θα την κηδέψουμε σε τούτη την πλατεία», ήταν από κάθε άποψη λάθος. Ναι, η χούντα δεν τελείωσε το ’73, τελείωσε το ’74 και ήταν ειρωνικό να ακούει κάποιος ακόμη και νοσταλγούς της χούντας να κραυγάζουν «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία». Ταυτόχρονα, υπήρξε συνύπαρξη ακροδεξιών -από την ψηφοφορική “πισίνα” της ΝΔ – και ακροαριστερών ομάδων μέσα στο μεγάλο πλήθος των Αγανακτισμένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι μελετητές της ακροδεξιάς βίας στον Αγιο Παντελεήμονα και των σχεδόν καθημερινών συγκρούσεων με τους αριστεριστές διαπίστωσαν, τον Μάιο του 2011, ότι ξαφνικά η περιοχή είχε αδειάσει και από τους ακροδεξιούς και από τους ακροαριστερούς. Ολοι είχαν μετακινηθεί στο Σύνταγμα.

Προϊόντος του χρόνου, η πλατεία χωρίστηκε χοντρικά στα δύο. Στην πάνω κυριαρχούσαν τα πατριωτικοδεξιά συνθήματα και η κάτω είχε «αριστερό» άρωμα. Υπήρξε όμως ώσμωση: Δεν ήταν μόνο οι μούντζες στο Κοινοβούλιο από την πάνω και κάτω πλατεία. Υπήρχε το σύνθημα «Να καεί, να καεί, το μπ… η Βουλή», σύνθημα αναρχοαυτόνομης προέλευσης που το ενστερνίστηκαν και ακροδεξιοί, και στην πάνω πλατεία εμφανίστηκε το ανιστόρητο σύνθημα «Η χούντα δεν τελείωσε το ’73» που το ασπάστηκε και η αριστερά· υπήρχε, για παράδειγμα, στην τελευταία σελίδα της «Αυγής» (17.11.2012) και «κοσμούσε» άρθρο για το Πολυτεχνείο.

Αντικοινοβουλευτισμός

Κοινό τους χαρακτηριστικό ήταν ο ωμός αντικοινοβουλευτισμός. Από την πάνω πλατεία, πέρα από τα συνθήματα για κρεμάλες και Γουδή, επιχειρήθηκε εισβολή στο Κοινοβούλιο. Από την κάτω πλατεία και από μια οργάνωση «Αμεση Δημοκρατία» επιχειρήθηκε να παρεμποδιστεί η κοινοβουλευτική διαδικασία με μπλόκα στους δρόμους στις 28 και 29 Ιουνίου 2011. Οι απόπειρες εισβολής στο Κοινοβούλιο, οι προσπάθειες παρεμπόδισης βουλευτών να προσεγγίσουν το κτίριο για να ψηφίσουν, οι προπηλακισμοί των εκλεγμένων αντιπροσώπων μετά την ψηφοφορία ήταν αντικοινοβουλευτικές έκτροπες και ύβρεις στη Δημοκρατία, οι οποίες φυσικά ξεπλύθηκαν με συνθήματα για «δίκαιη οργή του λαού» ή «Αμεση Δημοκρατία Τώρα».

Το τρίτο στοιχείο που χαρακτήριζε τις συνάξεις των Αγανακτισμένων ήταν η διάρκεια, περίπου ενάμιση μήνα, το ειρηνικό των συναθροίσεων και η απουσία συγκεκριμένου αιτήματος, πέραν του γενικόλογου και αόριστου «να φύγουν όλοι». Φυσικά η αγανάκτηση προς το πολιτικό σύστημα, γενικώς, κατευθύνθηκε στην τότε κυβέρνηση ειδικώς. Τον Ιούνιο του Μεσοπρόθεσμου επανεμφανίστηκαν οι γνωστοί-άγνωστοι και είχαμε επεισόδια. Τον πρώτο καιρό, πάντως, που και κόμματα και αναρχοαυτόνομοι «μπαχαλάκηδες» ήταν αμήχανοι μπροστά σ’ αυτό το μαζικό φαινόμενο η συνάθροιση των Αγανακτισμένων έδειχνε περισσότερο την αμηχανία ενός λαού απέναντι σε μια κρίση που δεν περίμεναν και στα δεινά που δεν φανταζόταν. Υπήρξε ανεπεξέργαστη οργή προς το πολιτικό σύστημα, που εκφράστηκε με συνθήματα ποδοσφαιρικής υφής («έι ο, έι ο» συν μούντζα στη Βουλή), υπήρξαν πολλές δηλώσεις κατά των πολιτικών, αλλά ακόμη και η λαϊκή συνέλευση της κάτω πλατείας (που ήταν πιο αριστερή και οργανωμένη) δεν παρήγαγε κάποια πρόταση που να θυμόμαστε σήμερα.

(με πληροφορίες από την “Καθημερινή”)

Ο Σαμαράς, ο ΣΥΡΙΖΑ και η ανακοίνωση της ΝΔ για “αγανακτισμένους ψεκασμένους” πολίτες και πολιτικούς:

Σημερινή Ανακοίνωση παρακαλώ: Απο το γραφείο Τύπου της ΝΔ: 

Και… Ο Αντώνης Σαμαράς το 2011. Τα σχόλια, δικά σας!