Ανδρέας Παπανδρέου: Χαρισματικός ηγέτης, πολιτικός «σταρ», πολιτικό φαινόμενο για τους φίλους του, λαϊκιστής, λαοπλάνος, ολετήρας για τους εχθρούς του. Το όνομά του έγινε μύθος καθώς ήταν ο άνθρωπος που όλοι τον αποκαλούσαν με το μικρό του όνομα, ακόμα και στο τελευταίο χωριό της Ελλάδας.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έβαλε την υπογραφή του στην ιστορία της χώρας μας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, ενώ το όνομά του συζητιέται ακόμα και σήμερα που έχουν περάσει 23 χρόνια από το θάνατό του.

Στις 5 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννησή του στη Χίο και το ethnos.gr με αφορμή τη σημερινή εκδήλωση που πραγματοποιείται στο περιθώριο του συνεδρίου του Κινήματος Αλλαγής κάνει αναδρομή στη ζωή του.

Ο γιος της Μινέικο

Ήταν γιος του «Γέρου της Δημοκρατίας» Γεωργίου Παπανδρέου και της Σοφίας Μινέικο. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Αθήνα και φοίτησε στο Κολλέγιο Αθηνών.

Η πρώτη του επαφή με τα πολιτικά πράγματα έγινε στα 15 του, όταν μαζί με τρεις συμμαθητές του δημοσίευσε άρθρα για τον Σοσιαλισμό στο περιοδικό «Ξεκίνημα». Τα άρθρα είχαν προκαλέσει αντιδράσεις με την εφημερίδα «Εστία» να αντιδρά εντόνως, απαιτώντας τον εξοβελισμό του Ανδρέα Παπανδρέου από την ελληνική κοινωνία.

 

Ο λόγος ήταν ότι «θα καθίστατο επικίνδυνος για τη χώρα». Το υπουργείο Παιδείας είχε διατάξει ανακρίσεις και οι «παρεκτραπέντες» μαθητές τιμωρήθηκαν με διαγωγή “επίμεμπτο” στο ενδεικτικό της Γ΄ Γυμνασίου. Λίγο καιρό μετά η κυβέρνηση Τσαλδάρη ανατρέπεται και ο Γεώργιος Παπανδρέου εξορίζεται στη Μύκονο.

Τότε ο νεαρός Ανδρέας αντέδρασε και τύπωσε προκηρύξεις, οι οποίες ωστόσο κατασχέθηκαν από τον διευθυντή του Κολεγίου Αθηνών. Τον Αύγουστο του 1936 γίνεται η δικτατορία Μεταξά και συλλαμβάνεται επειδή έσκισε προκήρυξη που αναφερόταν στο πραξικόπημα.

Το 1937 ξεκινά η φοίτησή του Νομική Σχολή Αθηνών, ωστόσο το 1939 συλλαμβάνεται και βασανίζεται από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ο ίδιος είχε περιγράψει τα όσα πέρασε από τον Μανιαδάκη. «Όταν μας πιάσανε μας πήγανε στην Ειδική Ασφάλεια όπου μας βασάνισαν πάρα πολύ, εμένα ιδιαίτερα. Μου έσπασαν τη μασέλα, ένας ανθυπομοίραρχος Γιαννάκος ήταν ο βασανιστής μου. Τελικά χρησιμοποίησαν πολλά μέσα και πίεση στη μητέρα μου (ο πατέρας μου ήταν εξόριστος) για να μας κάμψουν…» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η φυγή στις ΗΠΑ και το αμερικανικό ναυτικό

Τον Μάιο του 1940, ο Ανδρέας Παπανδρέου αναχώρησε από τον Πειραιά με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Τον Οκτώβριο αρχίζει μεταπτυχιακό στο τμήμα οικονομικών του Χάρβαρντ, ενώ για να καλύψει τα έξοδα του, βρήκε δουλειά στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου.

Το 1943 κατατάσσεται ως εθελοντής στον αμερικανικό στρατό, ενώ την ίδια χρονιά έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά και τη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου και διορίστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής (associate professor).

Μπρέντον Γουντς

Μόλις, στα 25 του χρόνια είναι ένα από τα πέντε μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, που σχεδίασε ολόκληρη την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας οικονομίας ως τις πετρελαϊκές κρίσεις του ’70. Την ίδια περίοδο και συγκεκριμένα μέχρι το 1947 θα εργαστεί ως υφηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Tο 1947 διορίστηκε επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια (διετέλεσε πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης από το 1956 ως το 1959).

Εν τω μεταξύ το 1950 θα διδάξει ως επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν και ένα χρόνο μετά θα επιστρέψει ξανά ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.

Το 1959 θα επιστρέψει για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τη Μαργαρίτα Τσαντ και τα παιδιά τους, έχοντας στις αποσκευές του την υποτροφία από τα Ιδρύματα Γκουγκενχάιμ και Φουλμπράιτ, για να πραγματοποιήσει μια έρευνα πάνω στην ελληνική Οικονομία και να αξιολογήσει τις προοπτικές της.

Ο «Γέρος της Δημοκρατίας» θα κάνει ότι μπορεί για να τον κρατήσει στην Ελλάδα. Εν τέλει τα καταφέρνει έχοντας βοήθεια από τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος εκείνη την περίοδο ίδρυσε το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών. Μάλιστα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προτείνει στον Ανδρέα να αναλάβει την προεδρία του. Παράλληλα τη διετία 1961-1962 θα διατελέσει σύμβουλος της ΤτΕ.

«Εκλογές βίας και νοθείας», Ιουλιανά, Πραξικόπημα 1967

Το 1961 είναι η κομβική χρονιά για την πολιτική καριέρα του Ανδρέα Παπανδρέου. Τότε βλέπει τον πατέρα του να χάνει τις εκλογές που χαρακτηρίστηκαν ως «εκλογές βίας και νοθείας». Το αποτέλεσμα της ήττας, ήταν ο «Γέρος» να κηρύξει τον Ανένδοτο αγώνα. Στις εκλογές του 1963 δεν θα είναι υποψήφιος. Όμως έπειτα από τον εκλογικό θρίαμβο της Ένωσης Κέντρου το 1964 θα εκλεγεί βουλευτής Αχαΐας. Αρχικά αναλαμβάνει το υπουργείο Προεδρίας και λίγο αργότερα τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού. Λίγο αργότερα  θα συνοδεύσει τον πατέρα του στο ταξίδι του στις ΗΠΑ, όπου συναντήθηκε με τον τότε Πρόεδρο Λίντον Τζόνσον.

Ο Τζόνσον προσπάθησε να επιβάλει διμερείς ελληνοτουρκικές συνομιλίες για το Κυπριακό με στόχο την κατοχύρωση των τουρκικών συμφερόντων. Στη συνέχεια  αναγκάζεται σε παραίτηση, και κατορθώνει να συσπειρώσει γύρω του τη λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου.Τον Απρίλιο του 1965 επιστρέφει στην κυβέρνηση και ένα μήνα μετά θα κατηγορηθεί ως εμπνευστής της «υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ». Ακολουθούν τα Ιουλιανά και στις 21 Απριλίου 1967 εκδηλώνεται η Χούντα των Συνταγματαρχών.

Τα ξημερώματα της ίδιας μέρας ο Ανδρέας συλλαμβάνεται με περιπετειώδη τρόπο. Όπως αναφέρει ο ίδιος στον Γιώργο Δουατζή «άκουσα έναν αστυνομικό, ο οποίος ήταν στην ασφάλειά μου, να φωνάζει… από ξυλοδαρμό. Και είδα τουλάχιστον τριάντα μαυροσκούφηδες με τα αυτόματα να σπάζουν παράθυρα… να σπάζουν πόρτες. Και δεν φαντάστηκα, ούτε καν, πως επρόκειτο για δικτατορία. Εκείνη τη στιγμή φαντάζομαι πως επρόκειτο για εκτελεστικό απόσπασμα. Αποφάσισα να μην παραδοθώ και πήγα στην ταράτσα, πάνω από μια σοφίτα. Είχα ένα πιστόλι στο χέρι. Με βοήθησε ο γιος μου, ο Γιώργος, να ανέβω. Οι στρατιώτες πιάνουν τον Γιώργο, που τότε ήταν 15 χρόνων. Τον ρωτούν πού είναι ο πατέρας του και τον απειλούν πως θα τον σκοτώσουν, αν δεν τους αποκαλύψει πού κρύβεται. Τότε σηκώθηκα, τους είπα “είμαι εδώ”, κρατούσα πιστόλι. Γύρισαν τα αυτόματα (προς εμένα) και μου είπαν “ή πηδάς ή σε πυροβολούμε”».

Το καθεστώς της 21ης Απριλίου έπειτα από διεθνείς πιέσεις αναγκάζεται τα Χριστούγεννα να τον αφήσει ελεύθερο. Ένα μήνα μετά ο Ανδρέας Παπανδρέου φεύγει με προορισμό τη Σουηδία όπου και ιδρύει το ΠΑΚ, το προοίμιο του ΠΑΣΟΚ. Το Νοέμβριο του 1968 ο «Γέρος» πεθαίνει, αλλά ο Ανδρέας δεν επιστρέφει στην Ελλάδα καθώς φοβάται ότι θα συλληφθεί ξανά.

Η επιστροφή στην Ελλάδα και η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ

Η Χούντα θα πέσει, αφού πρώτα προηγήθηκε η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, η ανατροπή του Παπαδόπουλου, από τον Ιωαννίδη και η προδοσία της Κύπρου. Στις 24 Ιουλίου του 1974 η Δημοκρατία εγκαθιδρύεται ξανά στην Ελλάδα. Στις 16 Αυγούστου επιστρέφει στην Αθήνα εν μέσω αποθεωτικής υποδοχής από υποστηρικτές του. Τις αμέσως επόμενες μέρες πολλά στελέχη που άνηκαν στην Ένωση Κέντρου τον πίεζαν να ηγηθεί του κόμματος.

Όμως εκείνος είναι ανένδοτος και στις 3 Σεπτεμβρίου στον 1ο όροφο του King Palace στο Σύνταγμα θα ιδρύσει το ΠΑΣΟΚ με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο: Εθνική Ανεξαρτησία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Λαϊκή Κυριαρχία.

Για πρώτη φορά το ΠΑΣΟΚ συμμετέχει στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της 17ης Νοέμβρη 1974 και παρά το γεγονός ότι είναι ένα πρωτοεμφανιζόμενο κόμμα παίρνει 13,58% και εκπροσωπείται στη Βουλή από 15 βουλευτές. Το 1976 σε μια ταραχώδη συνεδρίαση στη Βουλή έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή λέγοντας το περίφημο «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».

Το 1977 το ΠΑΣΟΚ διπλασιάζει το ποσοστό του και με 25,93% και 93 βουλευτές περνάει στα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η πορεία προς την «Αλλαγή» έχει ξεκινήσει.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία

Στις 18 Οκτωβρίου του 1981 η «Αλλαγή» γίνεται πραγματικότητα και ο Ανδρέας Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές. Το ΠΑΣΟΚ σχηματίζει κυβέρνηση καθώς λαμβάνει 48%, ενώ ο ίδιος ορκίζεται υπουργός Εθνικής Άμυνας.

Κατά την περίοδο διακυβέρνησής του η Ελλάδα τελικά δεν αποχώρησε από την ΕΟΚ και από το ΝΑΤΟ λόγω των κονδυλίων που εξασφάλιζε ο Ανδρέας Παπανδρέου (παρά το γεγονός ότι ένα από τα συνθήματά του ήταν το «Έξω από το ΝΑΤΟ).

Το 1985 δεν πρότεινε για δεύτερη φορά τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, για τη θητεία στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ο Καραμανλής τότε παραιτείται από το αξίωμα του και αναλαμβάνει προσωρινά τη θέση του ο τότε πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς. Εν τέλει ο προτεινόμενος από το ΠΑΣΟΚ πρώην εισαγγελέας Χρήστος Σαρζετάκης εκλέγεται Πρόεδρος, ενώ προχωράει και η αναθεώρηση του Συντάγματος. Λίγο μετά και συγκεκριμένα τον Ιούνιο το ΠΑΣΟΚ κερδίζει ξανά τις εκλογές με 45,82% και ο Ανδρέας Παπανδρέου ορκίζεται για δεύτερη φορά πρωθυπουργός.

Το 1988 ξέσπασε το σκάνδαλο Κοσκωτά και τον Αύγουστο ο Παπανδρέου μεταφέρεται εσπευσμένα στο Χέρφιλντ, όπου ένα μήνα μετά υποβάλλεται με επιτυχία σε επέμβαση ανοιχτής καρδιάς από τον καθηγητή Γιακούμπ.

Ειδικό Δικαστήριο και αθώωση

Το 1989 ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπέβαλλε πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης για το σκάνδαλο Κοσκωτά αλλά καταψηφίστηκε από 155 βουλευτές. Στην κοινοβουλευτική ιστορία δε έχουν μείνει τόσο η διακοπή της ομιλίας Μητσοτάκη από τα χειροκροτήματα κατά την είσοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην Ολομέλεια καθώς και η χαρακτηριστική φράση «Κύριε Μητσοτάκη καληνύχτα σας».

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές και η κυβέρνηση ΝΔ-Συνασπισμού παρέπεμψε τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο. Το 1992 το Ειδικό Δικαστήριο ολοκληρώνεται-προηγήθηκε ο θάνατος του Μένιου Κουτσόγιωργα μέσα σε αυτό-και ο Ανδρέας Παπανδρέου αθωώθηκε με ψήφους 7-6. Αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης δήλωσε ότι «η αλήθεια εκδικήθηκε τους σκευωρούς».

Η επιστροφή στην εξουσία και το τέλος

 

Το 1993 ο Ανδρέας επιστρέφει για τελευταία φορά στην εξουσία. Το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Οκτωβρίου συγκεντρώνει 46,88% και εκλέγει 170 βουλευτές. Η υγεία του όμως είχε επιβαρυνθεί και τον Νοέμβριο του 1995 εισήχθη εσπευσμένα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό κέντρο με αρχές πνευμονίας. Εν τέλει παίρνει την απόφαση και παραιτείται από την Πρωθυπουργία τον Ιανουάριο του 1996

Η συγκεκριμένη ημερομηνία ήταν η αρχή του τέλους ενός κύκλου που σημάδεψε την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων γράφει στην επιστολή του: «Είναι προφανές, ότι η δική μου αδυναμία αυτής της περιόδου δεν πρέπει να γίνει τροχοπέδη για τη χώρα, την κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ. Έβαλα και βάλαμε πάντα πάνω από όλα, τα συμφέροντα του τόπου και του λαού. Αυτό είναι και τώρα το καθήκον μας». Το τέλος της ζωής του ήρθε τις πρώτες πρωινές ώρες της 23ης Ιουνίου 1996. Η αιτία θανάτου του ήταν το οξύ ισχαιμικό επεισόδιο. Η κηδεία του έγινε στις 26 Ιουνίου  με τιμές εν ενεργεία αρχηγού κράτους, κάτι που τελευταία φορά στην Ελλάδα είχε συμβεί το 1964, όταν πέθανε ο βασιλιάς Παύλος.

Ο θάνατός του προκάλεσε κύμα συγκίνησης σε όλη τη χώρα, και πλήθος κόσμου, που κυμαίνονταν από «εκατοντάδες χιλιάδες» έως «εκατομμύρια» παρευρέθησαν στη κηδεία του. Η λαοθάλασσα του κόσμου που συνόδευε το τυλιγμένο με την ελληνική σημαία φέρετρο στο Α’ Νεκροταφείο φώναζε συνεχώς το σύνθημα «Ανδρέα ζεις εσύ μας οδηγείς».

 

Ο Ανδρέας Παπανδρέου και οι γυναίκες

Ο Ανδρέας Παπανδρέου παντρεύτηκε τρεις φορές και απέκτησε και μία κόρη εκτός γάμου. Η αλήθεια είναι ότι το γυναικείο φύλο πάντα τον γοήτευε και μάλιστα είχε ζητήσει και τη συμβουλή ψυχιάτρου. Το 1941 παντρεύτηκε με την Ελληνοαμερικανίδα Χριστίνα Ρασσιά και οκτώ χρόνια μετά γνωρίζει τη Μαργαρίτα Τσάντ στο σαλόνι ενός οδοντιατρείου. Την ερωτεύεται κεραυνοβόλα και χωρίζει από τη Χριστίνα Ρασσιά. Στη συνέχεια παντρεύεται με την Μαργαρίτα και αποκτούν τέσσερα παιδιά. Τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Αντρίκο και τη Σοφία.

Το 1969, στα χρόνια της εξορίας στη Σουηδία συνδέεται συναισθηματικά με την ηθοποιό Ragna Nyblom, με την οποία απέκτησε και μία κόρη εκτός γάμου. Το τελευταίο κεφάλαιο στην συναισθηματική του ζωή ήταν η Δήμητρα Λιάνη. Η πρώην αεροσυνοδός της Ολυμπιακής ήταν η τρίτη σύζυγός του. Η σχέση τους επισημοποιήθηκε όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Αθήνα από το Χέρφιλντ.

Εκείνη τη μέρα στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τον περιμένουν εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές του. Όταν το αεροπλάνο προσγειώνεται, ξεπροβάλλει μέσα από αυτό η φιγούρα του Ανδρέα. Εκείνος κοντοστέκεται για ελάχιστα δευτερόλεπτα. Ήταν τα δευτερόλεπτα που έμελλε να γράψουν ιστορία. Ήταν το περίφημο νόημα στη Δήμητρα Λιάνη για να κατέβει μαζί του τα σκαλιά. Ήταν η επισημοποίηση της σχέσης τους. Το καλοκαίρι του 1989 ανεβαίνουν μαζί τα σκαλιά της εκκλησίας και έμειναν μαζί μέχρι τον θάνατό του.

 

Λάτρης της μουσικής, του τσιγάρου και της τεχνολογίας

Ο Ανδρέας λάτρευε τη μουσική. Μπορούσε το ένα βράδυ να ακούει ρεμπέτικα και να πηγαίνει στα μπουζούκια -σπάνια, και το επόμενο βράδυ να ακούει Φρανκ Σινάτρα. Μάλιστα είχε ιδιαίτερη αδυναμία στο Strangers in the night. Παράλληλα όταν αναζητούσε λίγες στιγμές χαλάρωσης άκουγε ακόμα και τζαζ.

Ακόμη είχε αδυναμία στον καπνό. Μάλιστα από την εποχή που ήταν στις ΗΠΑ κάπνιζε τα βαριά τσιγάρα Philip Morris. Επιπλέον του άρεσε να πίνει ούζο καθώς και ουίσκι με μία κουταλιά μέλι. Τέλος είχε εμμονή με την τεχνολογία και ειδικά με τις φωτογραφικές μηχανές. Μάλιστα η αγαπημένη του ήταν μία μηχανή μάρκας Leicα

Από το εξαιρετικό αφιέρωμα του “ΕΘΝΟΥΣ”

Ethnos. gr