Γράφει ο Δημήτρης Κωνσταντόπουλος στο “In.gr”

Η πανδημία του Covid-19 έχει υποβάλει την παγκόσμια κοινότητα σε αιφνίδιες και ριζικές αλλαγές, κυρίως στον τρόπο επικοινωνίας και εργασίας. Έχει οδηγήσει, ταυτόχρονα, τα κράτη σε lockdown παρασύροντας τις οικονομίες σε μια δεύτερη κρίση μέσα σε μια δεκαπενταετία.

Ένας επιθετικός πολύ μεταδοτικός ιός έχει απειλήσει την αυτοκυριαρχία κρατών, υγειονομικών συστημάτων και λαών ανατρέποντας βίαια την καθημερινότητά τους. Οι πολίτες σε πολλές χώρες του κόσμου μετρούν πολλές μέρες εγκλεισμού, κοινωνικής απομόνωσης, ή/και προσωρινής μερικής ανεργίας λόγω των περιοριστικών μέτρων.

Η οικονομική δραστηριότητα έχει υποχωρήσει δραματικά με τους κλάδους όπως το εμπόριο, ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή, οι αερομεταφορές, η ναυτιλία και η αυτοκινητοβιομηχανία να έχουν δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα.

Σ’ αυτές τις συνθήκες ορισμένοι υποστηρίζουν ότι όλο αυτό που ζούμε είναι μια εξωτερική διαταραχή χωρίς αμιγώς οικονομικά γνωρίσματα, ενώ ορισμένοι άλλοι ότι είναι μια δομική κρίση της παγκοσμιοποίησης που πυροδοτείται από μια έκτακτη κατάσταση.

Όλοι, ωστόσο, συγκλίνουν στην παραδοχή ότι το κράτος είναι εκ φύσεως επιφορτισμένο με το να διασφαλίσει τη δημόσια υγεία, να αντιμετωπίσει την ύφεση και να κάνει πράξη τη βιώσιμη ανάπτυξη. Βλέπουμε, δηλαδή, ακόμη και τους υπέρμαχους του νεοφιλελευθερισμού να επιμένουν ότι το κρατικό αόρατο χέρι πρέπει να θεραπεύσει κάθε νόσο.

Παρακολουθούμε τα κράτη να επιχειρούν σε πρώτη φάση να περιορίσουν τη μετάδοση του ιού, διαφυλάττοντας την ανθρώπινη ζωή και σε δεύτερη φάση, να οργανώνουν σχέδια δράσης για επιστροφή στην κανονικότητα. Για ποια κανονικότητα, όμως, μιλάμε; Ο φόβος να παραταθεί η κρίση στη δημόσια υγεία, με πιθανό σενάριο ένα δεύτερο κύμα της πανδημίας, και να συμπαρασύρει τα δημοσιονομικά των κρατών είναι υπαρκτός. Ωστόσο, όσο αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες και μειώνεται το ΑΕΠ, η βιωσιμότητά τους υποχωρεί, αν όχι αφανίζεται.

Για την Ελλάδα το ενδεχόμενο μιας δεύτερης κρίσης στα δημοσιονομικά της δημιουργεί τον φόβο για την αναζωπύρωση των μνημονίων. Ο ίδιος προβληματισμός υπάρχει και στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Και αντίστοιχος, πιο συγκεκριμένα ο φόβος για έναν δημοσιονομικό εκτροχιασμό, επικρατεί και στην Ιταλία. Στο πλαίσιο αυτό, επανέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση η συζήτηση για το ευρωομόλογο. Να θεσπιστεί ένα χρεόγραφο που έχει την εγγύηση της Ένωσης και ως εκ τούτου εκτίθεται λιγότερο στην κερδοσκοπία, το οποίο ενισχύει τη συνοχή της Ένωσης, καθώς όλα τα κράτη-μέλη θα μπορούν να δανείζονται με ενιαίο και χαμηλό επιτόκιο.

Απέναντι στην πρόταση του ευρωομολόγου υπάρχει η «ξαναζεσταμένη συνταγή» των δανείων των ευρωπαϊκών μηχανισμών. Όμως η συγκυρία δεν είναι η ίδια. Οι έτοιμες λύσεις της οικονομικής κρίσης δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο πραγματικό πρόβλημα. Και το πρόβλημα είναι ότι ο εχθρός είναι απρόβλεπτος, κοινός και αμείλικτος έναντι όλων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει αυτή τη φορά να κάνει πράξη την αλληλεγγύη και την ενότητα.

Πρόσφατα, άλλωστε, ο ιδιότυπος παγκόσμιος «πόλεμος» που ξέσπασε για την προμήθεια υγειονομικού υλικού και ειδών ατομικής προστασίας, ταρακούνησε τα θεμέλια της Ένωσης. Πρώτον, ανέδειξε τις αδυναμίες της ως προς τη βιομηχανική της παραγωγή, καθώς σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στην Κίνα. O Γάλλος υπουργός Οικονομικών Bruno Le Maire μίλησε ξεκάθαρα για «ανεύθυνη και παράλογη» οικονομική εξάρτηση της Ευρώπης από την Κίνα. Και δεύτερον, προκάλεσε μικροτραυματισμούς στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, καθώς τις πρώτες δύσκολες μέρες της πανδημίας, η Γερμανία, η πιο ισχυρή οικονομία της Ένωσης, απαγόρευσε κάθε εξαγωγή ιατρικού και υγειονομικού υλικού, ακόμη και προς τις πληττόμενες ευρωπαϊκές χώρες. Μέχρι να ληφθούν τα ενιαία ευρωπαϊκά μέτρα, τέτοιες μονομερείς εθνικές ενέργειες προκάλεσαν τριγμούς στα θεμέλια της Ένωσης.

Η επόμενη μέρα, λοιπόν, μετά την πρόσκαιρη αντιμετώπιση της πανδημίας, θα είναι πιο δύσκολη για την ευρωπαϊκή κοινότητα. Μια κοινότητα 27 κρατών-μελών που στηρίζει τη βιομηχανική της παραγωγή σε ποσοστό άνω του 75% σε πέντε μόνο μέλη (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία και Πολωνία) χρειάζεται να αναθεωρήσει τη στρατηγική της. Μήπως έχει φτάσει η ώρα να σκεφτούμε τη βιομηχανική αυτάρκεια της Ένωσης προς όφελος των λαών και σε βάρος των υπερκερδών;

Επιπλέον, εδώ και καιρό, οι καταστατικές αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αμφισβητούνται…το είδαμε τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και του μεταναστευτικού-προσφυγικού. Αποτυπώθηκε στο Brexit και στην ενίσχυση των ευρωσκεπτικιστών. Το βλέπουμε και τώρα σ’ αυτή την πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση. Η Ένωση, όμως, η ευρωπαϊκή κοινότητα, τα κεκτημένα της είναι ένα πολύτιμο οπλάστιο για τα κράτη-μέλη να αντιμετωπίσουν κινδύνους και προκλήσεις που μόνα τους δεν μπορούν. Γι’ αυτό πρέπει με κάθε τρόπο να τη διαφυλάξουμε και να τη θωρακίσουμε, αλλάζοντάς την.

Έχει έρθει η ώρα για γενναίες αποφάσεις και καινοτόμα εργαλεία που θα εκπέμψουν ένα ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης στους λαούς της Ευρώπης. Το ευρωομόλο είναι μια καλή απάντηση ως ένα «μίνι Σχέδιο Μάρσαλ» στη μεγάλη κρίση που βιώνουμε, ώστε να μπορέσουν όλα τα κράτη-μέλη ισότιμα να χρηματοδοτήσουν την ανασυγκρότησή τους μετά την πανδημία. Στο επόμενο Eurogroup η «κοινότητα των χρεών» πρέπει να προταχθεί για να αποτραπεί η κατάρρευση των ευρωπαϊκών οικονομιών και κοινωνιών.