Γ.Καμίνης: «Σημαντικές ελλείψεις καθιστούν τη σημερινή κωδικοποίηση του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, “κολοβή”»

Σημεία ομιλίας του ειδικού αγορητή του ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής Γιώργου Καμίνη, κατά τη συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής, του νομοσχεδίου του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου «Κύρωση Κώδικα Νομοθεσίας για την υποδοχή, τη διεθνή προστασία πολιτών τρίτων χωρών και ανιθαγενών και την προσωρινή προστασία σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων αλλοδαπών».

– Η Κυβέρνηση έχει ήδη προβεί σε μία κωδικοποίηση της νομοθεσίας για το άσυλο και τη μετανάστευση, με τον νόμο 4636 του 2019.

– Μέσα σε ένα διάστημα μικρότερο των τριών ετών έχει επιφέρει στην τότε κωδικοποίηση πάνω από 100 ουσιώδεις τροποποιήσεις με 6 νομοθετήματα και κάποια διάσπαρτα άρθρα

– Υπάρχει μια ανισότητα και στο θέμα των χρηματοδοτήσεων. Οι πηγές χρηματοδότησης για το Άσυλο και την Υποδοχή δεν αναφέρονται στον Κώδικα. Γιατί;

– Δεν είναι σαφής και ο λόγος για τον οποίο η σύνθεση των Επιτροπών προσφυγών και η λειτουργία τους κρίθηκε ότι δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος Κώδικα. Μήπως ενοχλεί το γεγονός ότι εκεί συνεδριάζουν και δικαστές και εφαρμόζεται η νομιμότητα όπως πρέπει;

– Έχει γίνει μια τεράστια κατάχρηση στα θέματα των κατά παρέκκλιση διαδικασιών είτε για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων είτε για το διορισμό έκτακτου προσωπικού στο Υπουργείο και σε περιφερειακές υπηρεσίες.

– Η έκθεση GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης κατακεραυνώνει τη χώρα μας για το γεγονός ότι διορίζονται συστηματικά μετακλητοί δημόσιοι υπάλληλοι.

– Το γεγονός αυτό όχι μόνο φέρνει μια τεράστια αναστάτωση στη Δημόσια Διοίκηση αλλά καταργεί και την αναγκαία θεσμική μνήμη που πρέπει να υπάρχει. Με τους μετακλητούς οι οποίοι έρχονται και παρέρχονται με τον Υπουργό αυτό φυσικά δεν ισχύει. Εκτός βεβαίως εάν έχουμε την οπισθόβουλη σκέψη τους μετακλητούς να τους μετατρέψουμε σε μονίμους.

Για τις δομές στα νησιά

– Η δημιουργία γιγαντιαίων δομών και στον Έβρο και στα νησιά δεν προοιωνίζεται τίποτα το θετικό για τους κατοίκους των παραμεθορίων περιοχών. Γιατί υπάρχει εμφανής αντίφαση. Ενώ μειώνονται οι ροές εμείς αυξάνουμε σε μέγεθος αυτές τις τεράστιες δομές.

– Είναι προφανές ποιος είναι ο σχεδιασμός: ότι στην επόμενη κρίση, η οποία κάποια στιγμή θα συμβεί, θα έχουμε τον εγκλωβισμό χιλιάδων ανθρώπων και πάλι στα νησιά στη Χίο, στη Λέσβο, στη Λέρο, στην Κω.

– Η νέα δομή στη Σάμο χωρά οκταπλάσιο αριθμό ατόμων από αυτόν που φιλοξενεί σήμερα. Αυτό είναι το μοντέλο για τις δομές. Σε τεράστιες εκτάσεις δημιουργούνται στρατόπεδα για τους νεοεισερχόμενους με δυσθεώρητα ποσά να δαπανώνται για την κατασκευή τη συντήρηση, τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας και τη σίτιση.

– Για το έτος 2021 οι αναγκαστικές επιστροφές εμφανίζονται στα ίδια χαμηλά επίπεδα με το 2020 με τη συντριπτική πλειονότητα των επιστρεφομένων να παραμένουν Αλβανοί υπήκοοι.

Για την ευρωπαϊκή διάσταση του προσφυγικού

– Επιμένουμε στην ευρωπαϊκή λύση. Στην ίση κατανομή των ευθυνών και στην καθιέρωση ενός αναγκαστικού -το τονίζω- μηχανισμού μετεγκατάστασης

– Το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, όπως φαίνεται τελικά να διαμορφώνεται, δεν καταφέρνει να πετύχει την ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και επιμερισμού ευθύνης των κρατών-μελών.

– Αυτή τη συγκυρία, αυτό το μάθημα που εισπράττουν αυτή τη στιγμή οι χώρες του Βίζεγκραντ με αφορμή την προσφυγική κρίση από την Ουκρανία πρέπει η κυβέρνησή μας να το εκμεταλλευτεί και να δείξει ακριβώς τι σημαίνει η έλλειψη αλληλεγγύης. Τι κακό μπορεί να συνεπάγεται για μια χώρα όταν την αφήνουν μόνη της, όπως έχει συμβεί με εμάς.

Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία:

«Με τον Κώδικα τον οποίο καλούμαστε να ψηφίσουμε σήμερα αποτυπώνονται οι παλινωδίες της Κυβέρνησης σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης έτσι όπως τείνει να διαμορφώνεται από το καλοκαίρι του 2019.

Η Κυβέρνηση πάρα πολύ συχνά κατηγορεί την προκάτοχό της για ιδεοληψία. Τις δικές της ιδεοληψίες ωστόσο, τις παραβλέπει. Η πρώτη τέτοια ιδεοληψία ήταν το γεγονός ότι έσπευσε με μια συμβολική κίνηση που απευθυνόταν στην κοινή γνώμη να καταργήσει το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, μόλις ανέλαβε θέλοντας έτσι στην ουσία να δείξει ότι το ζήτημα αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό, ότι μπορεί να το χειριστεί ένας Γενικός Γραμματέας στο πλαίσιο του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.

Στη συνέχεια μας έφερε τον Νόμο 4636. Αυτός πράγματι αφορούσε σε μία κωδικοποίηση γιατί κωδικοποιούσε τις διαδικασίες μετανάστευσης και ασύλου σε όλες τις όψεις τους και κυρίως ρύθμιζε πολύ συγκεκριμένα ζητήματα τα οποία απουσιάζουν από την παρούσα κωδικοποίηση, όπως είναι οι διαδικασίες και η συγκρότηση των Επιτροπών Α’ και Β’ βαθμού, οι οποίες καλούνται να αποφασίσουν πάνω στη χορήγηση ασύλου. Αυτά τα πολύ σημαντικά λείπουν από την παρούσα κολοβή κωδικοποίηση.

Το Κίνημα Αλλαγής τότε, παρά τις συγκεκριμένες επιφυλάξεις μας πάνω σε κάποια άρθρα, ψηφίσαμε θετικά γιατί βλέπαμε τη μεγάλη εικόνα: γινόταν μια κωδικοποίηση και μια ενσωμάτωση των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έβαζε τάξη σε ένα συνοθύλευμα διατάξεων που είχαν συσσωρευθεί με άναρχο τρόπο μέσα στα χρόνια. Είχαμε βέβαια από τότε διατυπώσει σοβαρές επιφυλάξεις πάνω σε συγκεκριμένα άρθρα.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2019 η Κυβέρνηση άρχισε να καταλαβαίνει το λάθος της και προσπάθησε να το διορθώσει δημιουργώντας μια θέση συντονιστή στη ΓΓ στο Υπ. Προστασίας του Πολίτη με ένα άναρχο συνοθύλευμα αρμοδιοτήτων και τελικά κατάληξη όλων ήταν λίγο αργότερα, τον Γενάρη του 2020, να επανασυστήσει το Υπ. Μετανάστευσης και Ασύλου. Αλλά σε αυτό το νομοθέτημα που είχε κωδικοποιήσει τις υπάρχουσες διατάξεις και ενσωμάτωνε οδηγίες η Κυβέρνηση μέσα σε ένα διάστημα μικρότερο των τριών ετών έχει επιφέρει πάνω από 100 ουσιώδεις τροποποιήσεις με 6 νομοθετήματα και με κάποια άρθρα διάσπαρτα όπου κατά βάση ήρθε και με έναν τρόπο σπασμωδικό περιόριζε πολύ συγκεκριμένα δικαιώματα και έκανε τις ήδη ασφυκτικές διαδικασίες σε μια αλληλουχία άρθρων τα οποία αναγκάζεται σήμερα ουσιαστικά να έρθει όπως-όπως να τα κωδικοποιήσει.

Παράλληλα, η συγκυρία υπέδειξε την ανάγκη να κωδικοποιηθεί και το Προεδρικό Διάταγμα 80/2006, το οποίο αφορά προσωρινή προστασία σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων. Αυτό συνέβη λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Μέχρι τότε είχαμε αφήσει το Προεδρικό Διάταγμα να κοιμάται. Και προβαίνουμε σήμερα σε μια κωδικοποίηση ουσιαστικά φέρνοντας το ΠΔ το οποίο είναι του 2006 αλλά στην ουσία ερχόταν κι ενσωμάτωνε Οδηγία του 2001, δηλαδή μιλάμε για νομοθέτημα το οποίο αριθμεί 20 χρόνια πια και προσπαθεί να το ενσωματώσει σε ένα ενιαίο κείμενο με τις διαρκείς της τροποποιήσεις των τελευταίων ετών, του νομοθετικού καθεστώτος για το Άσυλο, με αποτελεσμα να δημιουργούνται -όπως είχα την ευκαιρία να τονίσω λεπτομερώς χθες στην Επιτροπή- ένα σωρό αντινομίες.

Υπάρχουν ακόμα και μεγάλες ορολογικές διαφορές. Το ΠΔ μιλά για “επαναπατρισμό”, εδώ μιλάμε για επιστροφές και μετεγκαταστάσεις. Το ΠΔ δεν προέβλεπε άτομα χρήζοντα ειδικής προστασίας όπως είναι οι μονογονεϊκές οικογένειες ή τα θύματα trafficking. Ερχόμαστε λοιπόν αυτά τα ενσωματώνουμε όπως-όπως με αποτέλεσμα να ανακύψουν και ερμηνευτικά ζητήματα, όταν θα κληθεί ο εφαρμοστής του Δικαίου να ερμηνεύσει αυτές τις διατάξεις.

Υπάρχει μια ανισότητα και στο θέμα των χρηματοδοτήσεων. Στην περίπτωση των προγραμμάτων υποστήριξης των δικαιούχων προσωρινής προστασίας αναφέρεται το AMIF ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει και μέσω του ΤΕΒΑ.

Την ίδια στιγμή, οι πηγές χρηματοδότησης για το Άσυλο και την Υποδοχή δεν αναφέρονται στον Κώδικα. Γιατί;

Δεν είναι σαφής και ο λόγος για τον οποίο η σύνθεση των Επιτροπών προσφυγών και η λειτουργία τους κρίθηκε ότι δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος Κώδικα.

Κύριε Υπουργέ ετοιμάζετε αλλαγές στις Επιτροπές Προσφυγών; Μήπως σας ενοχλεί το γεγονός ότι εκεί συνεδριάζουν και δικαστές και εφαρμόζεται η νομιμότητα όπως πρέπει; Αν προετοιμάζετε αλλαγές στις Επιτροπές Προσφυγών καλό είναι σήμερα να μας το πείτε.

Κατά κόρον έχουμε μιλήσει για το θέμα του εγκλωβισμού χιλιάδων ανθρώπων στα σύνορα είτε στα χερσαία, στον Έβρο, είτε στα νησιά μας. Είναι γεγονός ότι οι ροές έχουν μειωθεί σημαντικά. Είναι γεγονός ότι λόγω και της πανδημίας έχει υπάρξει μεγάλη αποσυμφόρηση στα νησιά ωστόσο, το πρόβλημα είναι ότι η δημιουργία γιγαντιαίων δομών και στον Έβρο και στα νησιά δεν προοιωνίζεται τίποτα το θετικό για τους κατοίκους των μεθορίων περιοχών. Γιατί υπάρχει εμφανής αντίφαση. Ενώ μειώνονται οι ροές εμείς αυξάνουμε σε μέγεθος αυτές τις τεράστιες δομές. Είναι προφανές ποιος είναι ο σχεδιασμός: ότι στην επόμενη κρίση, η οποία κάποια στιγμή θα επισυμβεί, θα έχουμε τον εγκλωβισμό χιλιάδων ανθρώπων και πάλι στα νησιά στη Χίο, στη Λέσβο, στη Λέρο, στην Κω.

Εγκαινιάστηκε η νέα δομή στη Σάμο η οποία χωρά οκταπλάσιο αριθμό ατόμων από αυτόν που φιλοξενεί σήμερα. Αυτό είναι το μοντέλο για τις δομές. Σε τεράστιες εκτάσεις δημιουργούνται στρατόπεδα για τους νεοεισερχόμενους με δυσθεώρητα ποσά να δαπανώνται για την κατασκευή τη συντήρηση, τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας και τη σίτιση. Ενδεικτικά σύμφωνα με κάποιες σχετικές αποφάσεις-πλαίσιο μιλάμε για 450 εκ. ευρώ περίπου σε τέσσερα έτη για υπηρεσίες διαχείρισης κτιρίων, φύλαξης κλπ, άλλα 400 εκ. ευρώ για σίτιση. Από το κόστος ενοικίασης των οικοπέδων μέχρι και τη λειτουργία όλων των νέων δομών αυτό που βλέπουμε είναι μια δημοσιονομική χαλαρότητα. Αν μετρήσει κανείς το συνολικό κόστος και το διαιρέσει με τον αριθμό των διαμενόντων σήμερα προκύπτει ένα εξωφρενικό ποσό. Αλλά όπως δείξαμε και σε πάρα πολλές δομές οι οποίες έχουν δημιουργηθεί κάνοντας τη σύγκριση με το κόστος που συνεπαγόταν η διαβίωση στα διαμερίσματα και πάλι τα ποσά είναι εξωφρενικά.

Έχουμε τονίσει επανηλειμένα ότι οποιαδήποτε εθνική νομοθετική ή άλλη πρωτοβουλία πρέπει να λαμβάνεται υπό τους όρους προστασίας των δικαιωμάτων σεβασμού των διεθνών συνθηκών και των ευρωπαϊκών κανόνων και πρέπει βεβαίως να στηρίζεται στο ρεαλιστικό δεδομένο του πολύ μικρού αριθμού επιστροφών και απελάσεων. Πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν την αμφίσημα στάση -το λέω επιεικώς- κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις γείτονες χώρες. Σε διαφορετική περίπτωση ο κίνδυνος ανά πάσα στιγμή εγκλωβισμού χιλιάδων ανθρώπων χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα στη χώρα μας είναι απολύτως ορατός.

Για το έτος 2021 οι αναγκαστικές επιστροφές εμφανίζονται στα ίδια χαμηλά επίπεδα με το 2020 με τη συντριπτική πλειονότητα των επιστρεφομένων να παραμένουν Αλβανοί υπήκοοι, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, ενώ το πρώτο τετράμηνο του 2022 έχουν γίνει μόλις 810 αναγκαστικές επιστροφές.

Γι’ αυτό ακριβώς επιμένουμε στην ευρωπαϊκή λύση. Στην ίση κατανομή των ευθυνών και στην καθιέρωση ενός αναγκαστικού -το τονίζω- μηχανισμού μετεγκατάστασης των νεοεισερχομένων και των παράτυπων μεταναστών προς απέλαση και των αιτούντων άσυλο πριν από την τυχόν αναγνώρισή τους και την εν γένει διαχείρισή τους από το ελληνικό κράτος και όχι τον εγκλωβισμό τους στα σημεία εισόδου.

Το ξέρουμε όλοι, το βλέπουμε, το ζούμε ότι το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο όπως φαίνεται τελικά να διαμορφώνεται δεν καταφέρνει να πετύχει την ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και επιμερισμού ευθύνης των κρατών-μελών.

Τους τελευταίους μήνες έχουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία και το ζούμε χιλιάδες άνθρωποι ουσιαστικά να καταφεύγουν σε χώρες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και στη δικιά μας ουσιαστικά ζητώντας προστασία. Αυτό δημιουργεί νέα δεδομένα. Βλέπουν και οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι χώρες του Βίζεγκραντ ότι τελικά το ζήτημα της αλληλεγγύης πρέπει να τεθεί σφαιρικά για όλους. Αν δεν υπάρξει αλληλεγγύη τίποτα δεν διασφαλίζει ότι κι αυτές κάποια στιγμή, όπως έχει συμβεί τώρα με τον ουκρανικό πόλεμο, δεν θα είναι εκτεθειμένες σε μαζικές εισροές ανθρώπων οι οποίοι ζητούν προστασία. Αυτή τη συγκυρία, αυτό το μάθημα που εισπράττουν αυτή τη στιγμή οι χώρες του Βίζεγκραντ πρέπει η κυβέρνησή μας να το εκμεταλλευτεί και να δείξει ακριβώς τι σημαίνει η έλλειψη αλληλεγγύης. Τι κακό μπορεί να συνεπάγεται για μια χώρα όταν την αφήνουν μόνη της, όπως έχει συμβεί με εμάς.

Φυσικά, έχουμε τονίσει και κατά τη διάρκεια αυτών των δυόμιση ετών ότι έχει γίνει μια τεράστια κατάχρηση στα θέματα των κατά παρέκκλιση διαδικασιών είτε για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων είτε για το διορισμό έκτακτου προσωπικού στο Υπουργείο και σε περιφερειακές υπηρεσίες είτε στα θέματα διαφόρων αναθέσεων και υπηρεσιών.

Θα έχουμε και με το νομοσχέδιο του Υπ, Εσωτερικών που θα συζητηθεί αύριο εδώ να μιλήσουμε διεξοδικά για την έκθεση GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης για το πώς κατακεραυνώνει τη χώρα μας για το γεγονός ότι διορίζονται συστηματικά μετακλητοί δημόσιοι υπάλληλοι στους οποίους παρά την οποία δεοντολογία ανατίθενται και αποφασιστικές εξουσίες διαχείρισης του δημοσίου χρήματος και λήψης αποφάσεων το οποίο όχι μόνο φέρνει μια τεράστια αναστάτωση στη Δημόσια Διοίκηση αλλά καταργεί και την αναγκαία θεσμική μνήμη που πρέπει να υπάρχει. Ένα από τα σημαντικά θετικά στοιχεία της μόνιμης δημοσιοϋπαλληλίας είναι ότι μεταβιβάζεται από υπάλληλο σε υπάλληλο η εμπειρία την οποία αποκομίζει κάποιος από τη θέση στην οποία υπηρετεί. Με τους μετακλητούς, οι οποίοι έρχονται και παρέρχονται μαζί με τον Υπουργό, αυτό φυσικά δεν ισχύει, εκτός βεβαίως εάν έχουμε την οπισθόβουλη σκέψη τους μετακλητούς να τους μετατρέψουμε σε μονίμους.