Γ.Κωνσταντόπουλος: “Επιστροφή αρχαιοτήτων κατά παρέκκλιση του αρχαιολογικού νόμου”

Βασικά σημεία ομιλίας Δημήτρη Κωνσταντόπουλου Εισηγητή Κινήματος Αλλαγής, επί του Νομοσχεδίου για την Κύρωση της Συμφωνίας για τις 161 Κυκλαδικές Αρχαιότητες.

“Πρώτη μέρα της εξεταστικής Επιτροπής για τις υποκλοπές. Η Κυβέρνηση εξακολουθεί να αρνείται κατ’ ουσίαν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο μέχρι και σήμερα, επικαλούμενη λόγους απορρήτου! Σε μια τόσο κρίσιμη, δηλαδή, υπόθεση για τη Δημοκρατία μας, η Κυβέρνηση αποφάσισε μόνη της για τον εαυτό της το ανέλεγκτο της δράσης της. Μην προσπαθείτε να δημιουργήσετε εσφαλμένες εντυπώσεις με στρεβλά νομικά επιχειρήματα. Ρίξτε άμεσα φως σε αυτή την υπόθεση.

Η προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, είναι εθνικό μας καθήκον. Απέναντι στην πατρίδα, στην ιστορία, στους πολίτες και τις μελλοντικές γενιές. Οι Κυκλαδικές αρχαιότητες επιβάλλεται να γυρίσουν στην Ελλάδα, να επαναπατριστούν.

Το Υπουργείο, εισάγει με το νομοσχέδιο μια καινοφανή διαδικασία. Επιλέγει να μη διεκδικήσει δικαστικά τις αρχαιότητες, αλλά να τις λάβει με μια ιδιότυπη σύμβαση. Για τη διαδικασία αυτή, δεν υπήρξε καμία ενημέρωση των Υπηρεσιών του Υπουργείου και καμία διαβούλευση. Σηματοδοτεί η Σύμβαση αυτή μια νέα οπτική του Υπουργείου, απέναντι στον επαναπατρισμό ελληνικών αρχαιοτήτων; Συνδέεται η Συμφωνία και με άλλες αρχαιότητες και ιδίως με τη Διεκδίκηση των γλυπτών του Παρθενώνα; Γιατί δεν υπήρξε διαβούλευση με τα κόμματα και τους φορείς ;

Είναι προφανές το τι εξασφαλίζει ο κ. Στερν. Το ελληνικό κράτος του αναγνωρίζει με νόμο την κατοχή των αρχαιοτήτων και εγκρίνει τον όρο του για έκθεση της συλλογής για 50 χρόνια στο ΜΕΤ. Γιατί όμως δεν ενεργοποιήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες; Αναζήτησε το Υπουργείο ευθύνες και νομιμοποιητικά του έγγραφα;

Το Υπουργείο Πολιτισμού συνήψε τη Σύμβαση με βάση τους όρους που διατυπώθηκαν στη Σύμβαση Εισφοράς της Συλλογής που συνήφθη μεταξύ Στερν και Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού. Μια Σύμβαση στην οποία εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της Νέας Υόρκης. Ταυτόχρονα, οι όροι της σύμβασης δεν προσδίδουν συμβατική ανωτερότητα στο Ελληνικό Κράτος. Το Ελληνικό Δημόσιο, σε ένα τόσο σοβαρό θέμα που άπτεται της ιστορίας και του πολιτισμού μας, συμβάλλεται σε αυτήν ως απλό μέρος.

Οι ελληνικές αρχαιότητες πρέπει να επιστρέψουν στη γενέθλια γη τους. Να κοσμήσουν τα μουσεία μας, να αποτελέσουν κτήμα του ελληνικού λαού. Και τούτο μπορεί να επιτευχθεί, μέσα από τις διαδικασίες που προβλέπει ο νόμος και μέσα από Συμφωνίες της χώρας μας. Συμφωνίες που προστατεύουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και το δημόσιο συμφέρον.

Ομιλία Δημήτρη Κωνσταντόπουλου Εισηγητή Κινήματος Αλλαγής, επί του Νομοσχεδίου για την Κύρωση της Συμφωνίας για τις 161 Κυκλαδικές Αρχαιότητες.

Κύριε Πρόεδρε,

Κυρία Υπουργέ,

Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,

Πριν τοποθετηθώ για το νομοσχέδιο, μιας και σήμερα ξεκίνησε η Εξεταστική Επιτροπή για τις υποκλοπές, ας μου επιτραπεί μια αναφορά :

Οι μέχρι σήμερα χειρισμοί της Κυβέρνησης σε σχέση με την υπόθεση παρακολούθησης και προσπάθειας παγίδευσης του τηλεφώνου του Προέδρου μας Νίκου Ανδρουλάκη αποκάλυψαν, δυστυχώς, τις αυταρχικές αντιλήψεις της για τον τρόπο άσκησης δημόσιας εξουσίας.

Παρότι το ΠΑΣΟΚ από την πρώτη στιγμή λειτούργησε θεσμικά, ζητώντας την πλήρη ενημέρωση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, η Κυβέρνηση αρνείται κατ’ ουσίαν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο μέχρι και σήμερα, επικαλούμενη λόγους απορρήτου!!!

Σε μια τόσο κρίσιμη, δηλαδή, υπόθεση για τη Δημοκρατία μας, η Κυβέρνηση αποφάσισε μόνη της για τον εαυτό της το ανέλεγκτο της δράση της.

Και αναρωτιέται λοιπόν κανείς:

Υπάρχει διάταξη στο Σύνταγμά μας που να εξαιρεί από τον καθολικό κοινοβουλευτικό έλεγχο οποιοδήποτε τμήμα της κρατικής εξουσίας;

Η απάντηση είναι ΟΧΙ.

Μήπως υπάρχει διάταξη στο Σύνταγμά μας που να εμπιστεύεται αποκλειστικά στην Κυβέρνηση τα κρατικά απόρρητα και όχι στη Βουλή;

Φυσικά και ΟΧΙ

Κύριοι της Κυβέρνησης,

Γνωρίζετε καλά ότι η ελληνική έννομη τάξη δεν αναγνωρίζει ως “απόλυτη” την προστασία των απορρήτων.

Διαδικασίες προβλέπονται και τις ξέρετε.

Το ΠΑΣΟΚ σας ζητά να τις εφαρμόσετε.

Σταματήστε πλέον τους τακτικισμούς.

Μην προσπαθείτε να δημιουργήσετε εσφαλμένες εντυπώσεις με στρεβλά νομικά επιχειρήματα, που ερμηνεύουν το Σύνταγμα βάσει τυπικών νόμων, ανατρέποντας την ιεραρχία των κανόνων δικαίου της ελληνικής έννομης τάξης.

Ρίξτε άμεσα φως σε αυτή την υπόθεση.

Έχετε συνταγματική υποχρέωση.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Η προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, είναι εθνικό μας καθήκον.

Απέναντι στην πατρίδα, στην ιστορία, στους πολίτες και τις μελλοντικές γενιές.

Οι ελληνικές αρχαιότητες, δυστυχώς, έχουν υπάρξει αντικείμενο παράνομης διακίνησης επί αιώνες.

Ο αγώνας της Πολιτείας, για τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων μας, αξιοποιώντας το διεθνές δίκαιο και τις διατάξεις για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών, επιβάλλεται να είναι διαρκής.

Το σημερινό νομοσχέδιο, έχει ως αντικείμενο κατά τον τίτλο του, τον επαναπατρισμό 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων εξαιρετικής σημασίας που βρίσκονται έως σήμερα στη Νέα Υόρκη, στα χέρια του εκατομμυριούχου Συλλέκτη Λέοναρντ Στερν.

Και φυσικά, οι αρχαιότητες αυτές επιβάλλεται να γυρίσουν στην Ελλάδα, να επαναπατριστούν.

Το ζήτημα είναι ωστόσο, ο τρόπος που επιλέγει το Υπουργείο για τον επαναπατρισμό αυτό και οι ειδικότερες συμφωνίες για τη διαχείριση των αρχαιοτήτων τα επόμενα χρόνια.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Το Νομοσχέδιο εισάγει προς κύρωση, τη συμφωνία που υπεγράφη στη Νέα Υόρκη στις 21 Ιουλίου 2022 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας,

του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ.

Με τη σύμβαση αυτή, αναγνωρίζεται δικαίωμα κυριότητας και νομής στο Δημόσιο επί των αρχαιοτήτων και δικαίωμα κατοχής στο μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, στο οποίο ο κ. Στερν εισέφερε τη συλλογή του.

15 από τις αρχαιότητες αυτές θα εκτεθούν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας έως το Νοέμβριο του 2023.

Κι εδώ να σημειώσω, ότι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει μια λαμπρή διαδρομή στη χώρα μας, συμβάλλοντας στην προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Στη συνέχεια ωστόσο, οι 161 αρχαιότητες θα δοθούν ως δάνειο στο Μουσείο ΜΕΤ για 25 έτη, με δυνατότητα ανανέωσης για επιπλέον 25 έτη.

Από τον 10ο χρόνο του δανεισμού και ανά 5ετία, 15 αντικείμενα της συλλογής θα επιστρέφουν στην Ελλάδα.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Πρόκειται για μια καινοφανή διαδικασία, που δεν προβλέπεται στον αρχαιολογικό νόμο για τη διεκδίκηση των αρχαιοτήτων, το δανεισμό, την κατοχή τους από τρίτο.

Το Υπουργείο, επιλέγει να μη διεκδικήσει δικαστικά τις αρχαιότητες, αλλά να τις λάβει με μια ιδιότυπη σύμβαση.

Για τη διαδικασία αυτή, δεν υπήρξε καμία ενημέρωση των Υπηρεσιών του Υπουργείου και καμία διαβούλευση.

Αντιθέτως, η Σύμβαση έρχεται στη Βουλή μέσα σε ασφυκτική προθεσμία για κύρωση έως 10/9, ειδάλλως η Συλλογή επιστρέφει στο Συλλέκτη !

κα Υπουργέ,

Τα ερωτήματα που ανακύπτουν πολλά.

Ερωτήματα που σας θέσαμε και στην Επιτροπή, χωρίς να λάβουμε απάντηση.

Σηματοδοτεί η Σύμβαση αυτή μια νέα οπτική του Υπουργείου, απέναντι στον επαναπατρισμό ελληνικών αρχαιοτήτων;

Συνδέεται η Συμφωνία και με άλλες αρχαιότητες και ιδίως με τη διεκδίκηση των γλυπτών του Παρθενώνα;

Και αν είναι έτσι, γιατί δεν υπήρξε διαβούλευση με τα κόμματα και τους φορείς ;

Όσο για τον μέχρι σήμερα κάτοχο της Συλλογής:

Είναι προφανές το τι εξασφαλίζει ο κ. Στερν.

Το ελληνικό κράτος του αναγνωρίζει με νόμο την κατοχή των αρχαιοτήτων και εγκρίνει τον όρο του για έκθεση της συλλογής για 50 χρόνια στο ΜΕΤ.

Δεν είναι όμως προφανές γιατί το Ελληνικό Δημόσιο έπρεπε να τα δεχθεί όλα αυτά.

Δεν μπορούσε να επαναπατριστεί η κληρονομιά μας με διαφορετικό τρόπο;

Γιατί δεν ενεργοποιήθηκαν οι νόμιμες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα συνέβη με τη διεκδίκηση της συλλογής Στάινχαρντ, που επέστρεψε στην Ελλάδα;

Αναζήτησε το Υπουργείο ευθύνες και νομιμοποιητικά του έγγραφα;

Ας μην ξεχνάμε άλλωστε, ότι τα τελευταία χρόνια, η Ελληνική Βουλή έχει κυρώσει πλήθος διακρατικών συμφωνιών και με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που έχουν εξαχθεί παράνομα στο εξωτερικό.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Πέραν των ουσιαστικών προβλημάτων που ανέφερα, η σύμβαση δημιουργεί και νομικά ζητήματα.

Καταρχάς η Συμφωνία δεν υπήρχε καν νομική υποχρέωση να κυρωθεί.

Ο όρος για κύρωσή της αποτελεί επιθυμία και όρο του κ. Στερν, ο οποίος και δεν συμβάλλεται άμεσα με το Ελληνικό Δημόσιο στη σύμβαση που συζητάμε.

Περαιτέρω, η Συμφωνία θα μπορούσε να συναφθεί μόνο με βάση ειδική εσωτερική ρύθμιση η οποία να στηρίζεται στις βασικές αρχές που διέπουν τη διεθνή νομική τάξη για την πολιτιστική κληρονομιά.

Μια ρύθμιση που θα ορίζει τις προϋποθέσεις, το αντικείμενο και το πεδίο συμβατικής δράσης της Διοίκησης.

Αντιθέτως, διαπιστώνουμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού συνήψε τη Σύμβαση με βάση τους όρους που διατυπώθηκαν στη Σύμβαση Εισφοράς της Συλλογής που συνήφθη μεταξύ Στερν και Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού.

Μια Σύμβαση μάλιστα, που αφορά την πολιτιστική μας κληρονομιά, αλλά στην οποία εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της Νέας Υόρκης.

Ταυτόχρονα, οι όροι της σύμβασης δεν προσδίδουν συμβατική ανωτερότητα στο Ελληνικό Κράτος.

Το Ελληνικό Δημόσιο, σε ένα τόσο σοβαρό θέμα που άπτεται της ιστορίας και του πολιτισμού μας, συμβάλλεται σε αυτήν ως απλό μέρος.

Και μάλιστα, δεσμεύεται υπέρμετρα, χωρίς δυνατότητα αποδέσμευσης, ακόμα και για λόγους δημόσιας ανάγκης.

Πώς λοιπόν θωρακίζεται η Χώρα και οι εσωτερικοί της θεσμοί;

Πώς διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον;

Προβλέψατε κα Υπουργέ πεδίο αυστηρής κρατικής παρακολούθησης της σύμβασης;

Λάβατε τα απαραίτητα μέτρα προς τούτο μέσω ειδικών ρυθμιστικών κανόνων;

Λάβατε τις εισηγήσεις των αρμόδιων Υπηρεσιών του Υπουργείου;

Η απάντηση, με βάση τα όσα βλέπουμε στη σύμβαση, μάλλον είναι ΟΧΙ.

Ολοκληρώνοντας αγαπητοί συνάδελφοι,

Οι ελληνικές αρχαιότητες πρέπει να επιστρέψουν στη γενέθλια γη τους.

Να κοσμήσουν τα μουσεία μας, να αποτελέσουν κτήμα του ελληνικού λαού.

Και τούτο μπορεί να επιτευχθεί, μέσα από τις διαδικασίες που προβλέπει ο νόμος και μέσα από Συμφωνίες της χώρας μας.

Συμφωνίες που προστατεύουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και το δημόσιο συμφέρον.

Να θυμίσω, το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπέγραψε το Υπουργείο Πολιτισμού επί υπουργίας Παύλου Γερουλάνου το 2011 με το Μουσείο Γκετί στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κατόπιν της υπογραφής του Μνημονίου αυτού, επεστράφησαν στην Ελλάδα, ένα ημερολόγιο θυσιών και εορτών -από τα ελάχιστα μάλιστα που έχουν βρεθεί- και δύο τμήματα μιας μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης του 5ου αι. π.Χ., τα οποία ενώθηκαν με το τρίτο τμήμα που βρισκόταν ήδη στο Μουσείο Κανελλοπούλου στην Πλάκα.

Οι αρχαιότητες αυτές βρίσκονταν στα χέρια του Μουσείου Γκετί και το Υπουργείο Πολιτισμού απέδειξε ότι ανήκουν στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα την επιστροφή τους.

Η παρούσα συμφωνία ωστόσο, αγαπητοί συνάδελφοι, ακολουθεί μια ιδιότυπη διαδικασία.

Με παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στον αρχαιολογικό νόμο, με τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού να είναι απούσες, με τον Συλλέκτη να απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη και τις αρχαιότητες να παραμένουν εντέλει για 25 ή 50 χρόνια στο Μουσείο ΜΕΤ της Νέας Υόρκης.

Και γι’αυτό δεν μπορούμε να την υποστηρίξουμε.