ΓΝΩΜΕΣ
Γ.Σιακαντάρης: “Για έναν διπλό Διαφωτισμό”
*Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι Διδάκτωρ κοινωνιολογίας, συγγραφέας, διετέλεσε επιστημονικός διευθυντής στο ΙΣΤΑΜΕ Ανδρέας Παπανδρέου
Τελευταίο βιβλίο του “Τι δημοκρατίες θα υπάρχουν το 2050;” (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Το άρθρο του Γιώργου Σιακαντάρη για το “THE SOCIALIST”
Η διοίκηση Τραμπ απείλησε με διακοπή της χρηματοδότησης σχολεία και πανεπιστήμια τα οποία συμμετέχουν σε «παράνομες», όπως τις αποκαλεί, συγκεντρώσεις. Το δικαίωμα του ελευθέρως συνέρχεσθαι απειλείται στην αμερικανική δημοκρατία; Και να ήταν μόνο αυτό; Εκεί πλέον όλα υπολογίζονται ως «μπίζνες» και «τηλεόραση». Δεν κάνεις για «μπίζνες» και «τηλεόραση» είπε στον Ζελένσκι ο εκπρόσωπος της τεχνο-ολιγαρχίας και του χρήματος Ντόναλντ Τραμπ. Ενώ λίγες μέρες πριν είχε δηλώσει πως δεν ξέρει αν δικαιούται να βάλει υποψηφιότητα για πρόεδρος για τρίτη φορά, κάτι που κατηγορηματικά απορρίπτει το αμερικανικό Σύνταγμα, αλλά τα χρήματα για να το κάνει τα έχει ήδη και αν χρειαστεί θα τα δώσει σε κάποιον τρίτο που θα έχει τις ίδιες ιδέες με αυτόν. Όσα συμβαίνουν και πριν αλλά πολύ περισσότερο μετά την άνοδο Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ δεν είναι απλώς ανησυχητικά. Εκτός των ελευθεριών που απειλούνται πλέον εμφανώς, όχι μόνο για τις μειοψηφίες αλλά και για τις πλειοψηφίες, αυτό που κυρίως απειλείται είναι το πνεύμα και το γράμμα του Διαφωτισμού.
Ο Τζόναθαν Ίζραελ(1) έγραψε πως υπήρχαν δυο ρεύματα Διαφωτισμού τον 18ο αιώνα. Ο Ριζοσπαστικός και ο Μετριοπαθής Διαφωτισμός. Ο πρώτος πίστευε πως ο τότε υπαρκτός κόσμος και η ιεραρχία του πρέπει να ανατραπεί εκ θεμελίων για να υπάρξει πρόοδος και ο δεύτερος εστίαζε στις πολιτικές ελευθερίες και στην πρόσβαση όλων στην παιδεία και την επιστήμη. Θεωρώ πως η διαφορά των δυο Διαφωτισμών δεν είναι τόσο απόλυτη, όσο πιστεύει ο Ίζραελ. Καλύτερα να μιλάμε για ένα διπλό Διαφωτισμό σ’ ένα πακέτο. Ο τραμπισμός απειλεί και τους δυο Διαφωτισμούς. Τον ριζοσπαστικό γιατί ο στυλοβάτης του Τραμπ που είναι η τεχνολογική ολιγαρχία δεν θέλει καν να ακούει για Κράτος Πρόνοιας και πολιτικές για την καταπολέμηση των ανισοτήτων. Αλλά και γιατί επί τις ουσίας ο τραμπισμός δεν θέλει καν να ακούει και για τις πολιτικές ελευθερίας του Μετριοπαθή Διαφωτισμού. Η λατρεία του τραμπισμού στον ανορθολογισμό του αντί- Διαφωτισμού και τις πρακτικές του Πούτιν είναι πλέον ολοκάθαρη.
Τι να κάνουμε λοιπόν; Μόνο η σύνδεση και συνάντηση των δυο Διαφωτισμών σε ένα νέο επίπεδο μπορεί να δώσει απαντήσεις στον τραμπισμό. Σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο χρειάζεται ένα κίνημα διανοούμενων, πολιτικών και πολιτών για την υπεράσπιση των δυο Διαφωτισμών. Χρειάζεται ένα σοσιαλδημοκρατικό και αριστερό κίνημα επαναφοράς του πνεύματος τους. Όπως ορθώς υποστηρίζει ο Jacques Julliard (2)«ναι μεν είναι παράλογο να ισχυριστούμε ότι ο Διαφωτισμός είναι αριστερός, είναι όμως θεμιτό να υποστηρίξουμε ότι η Αριστερά είναι απότοκος του Διαφωτισμού». Και δυστυχώς αυτή με τη στάση της στο Ουκρανικό και «τα ίσα βάρκα ίσα νερά» δεν δείχνει να συμμερίζεται αυτή την άποψη. Και εδώ έρχεται η Κορίν Πελυσόν (3) να μας υπενθυμίσει πως «ο Διαφωτισμός δεν συνίσταται σε μια μεταφορά των στοιχείων μιας θεωρίας σε διαφορετικά πλαίσια, αλλά μια διαρκή αναδιοργάνωση των ιδεών» στο εκάστοτε σήμερα. Το τι είναι ορθολογικό, ισότιμο, ελεύθερο, αυτόνομο, ατομικά και συλλογικά χειραφετημένο χρειάζεται να ανανοηματοδοτηθεί και να αναδιαρθρωθεί. Να επαναδιατυπωθεί. Χρειάζεται να δοθούν απαντήσεις τόσο στον Αντι-Διαφωτισμό των Τραμπ όσο και στον δήθεν Διαφωτισμό των αντί-woke Μπρυκνέρ και Ουελμπέκ και πολλών άλλων «συναδέλφων» τους και ενάντια στις κατηγόριες των μεταμοντέρνων, οι οποίοι αποκλείουν κάθε καθολικότητα ως δείγμα ηγεμονισμού. Και αυτό μόνο ένας συλλογικός διανοούμενος, κυρίως από το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας και της δημοκρατικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, μπορεί να το κάνει. Ένας συλλογικός διανοούμενος που θα μιλήσει με σύγχρονους όρους για τη δημοκρατία που πρέπει να προστατεύει τους αδύναμους ( ριζοσπαστικός Διαφωτισμός) αλλά και να διαμορφώνει την ευθυκρισία των ατόμων μεταδίδοντας σ’ όλους την αγάπη για τη γνώση, το βιβλίο και τις πληροφορίες (Μετριοπαθής Διαφωτισμός).
Παραπομπές
1 Τζόναθαν Ίσραελ., Μια επανάσταση του νου», μτφ: Διονύση Παπαδουκάκη, Εκδόσεις του Εικοστού
Πρώτου, 2024
2 Jacques Julliard, Οι Αριστερές της Γαλλίας, μτφ: Χριστιάννα Σαμαρά, Πόλις, 2015,σ. 23
3 Corine Pelluchon, Ο Διαφωτισμός στην εποχή του εμβίου. Μτφ: Γιάννης Κτενάς, Πόλις, 2024, σ. 17.
