Γιώργος Παπανδρέου: “Πώς μπορεί να επικρατήσει ένα όραμα, όπως αυτό του Όλαφ Πάλμε, στη σημερινή Ευρώπη;”

ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΤΑ ΝΕΑ»

Όλαφ Πάλμε, ένας πραγματικός ηγέτης με υψηλά ιδανικά

Σε αυτήν την εποχή των μεγάλων πολιτικών και υπαρξιακών αναζητήσεων, μέσα στην ομίχλη της πανδημίας, η επικαιρότητα, με το κλείσιμο της υπόθεσης της δολοφονίας του από τις σουηδικές αρχές, έφερε ξανά στο προσκήνιο τον Όλαφ Πάλμε. Ήταν μια φωνή ξεχωριστή, που μακάρι σήμερα να ακουγόταν. Ένας ηγέτης διαφορετικός, ένας ιδεολόγος της ειρήνης, πολέμιος των πυρηνικών εξοπλισμών, υπερασπιστής των αδύναμων, της προσφυγιάς και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο ίδιος θύμα μιας ακατανόητης πράξης βίας.

Ο Όλαφ, ήταν συνεπής με τις ιδέες του πολιτικός. Ήταν πολιτικός της καθημερινής ζωής, αλλά και των μεγάλων ιδανικών.

Θυμάμαι, περπατούσα στα δαιδαλώδη δρομάκια της παλιάς πόλης στη Στοκχόλμη, όταν σταμάτησα έναν περαστικό για να του ζητήσω τη βοήθειά του, στην αναζήτηση ενός μικρού καφενείου όπου με περίμεναν κάποιοι Έλληνες φίλοι, μετανάστες στη Σουηδία.

Ξαφνιάστηκα, όταν με χαιρέτησε με ένα νεύμα του κεφαλιού.
Ήταν ο Όλαφ Πάλμε, ο Πρωθυπουργός της Σουηδίας, συνοδευόμενος από τη σύντροφό του, Λίσμπετ, που μόλις είχε βγει από το σουπερμάρκετ, φορτωμένος με τις σακούλες από τα ψώνια. «Για πού το έβαλες Γιώργο;», με ρώτησε. Του είπα ότι ψάχνω ένα καφενείο κάπου εκεί κοντά, όπου με περιμένουν. «Θα σου δείξω εγώ μου είπε» και έδωσε τις σακούλες του στη Λίσμπετ, για να με συνοδέψει. Όταν φτάσαμε, κάθισε μαζί μου και ήπιαμε μια μπύρα με την παρέα μου, των ξενιτεμένων Ελλήνων. Ακόμα τον βλέπω, να φεύγει αργότερα μέσα στη νύχτα, μόνος, χωρίς σωματοφύλακα ή οδηγό.

Αυτή η απλότητά του, ήταν ίσως το χαρακτηριστικό για αυτόν τον προοδευτικό πολιτικό της Σουηδίας, που τον χαρακτήριζε όμως, σε κάθε πλευρά της ζωής. Δεν μπορούσε να διαχωρίζεται από τους συμπολίτες του. Εκτιμούσα ιδιαίτερα αυτήν την ανθρώπινη πλευρά του, που δυστυχώς όμως, κάποια χρόνια αργότερα, του στοίχισε τη ζωή. Δολοφονήθηκε, μια βραδιά, την ώρα που μετά το σινεμά περπατούσε αμέριμνα με τη γυναίκα του, στην κεντρική λεωφόρο Sveavagen.

Επιλογή του ήταν ένας τρόπος ζωής, συνυφασμένος με το όραμα μιας κοινωνίας όπου επικρατεί η ισότητα, η δημοκρατία, η αλληλεγγύη, η μη βία. Ο αγώνας για την Ειρήνη, υπήρξε καθοριστικός σε όλη του τη σταδιοδρομία.

Την εποχή εκείνη, όταν βρεθήκαμε εγώ και η οικογένειά μου εξόριστοι στη Σουηδία, βρήκαμε μεγάλη συμπαράσταση από την τότε προοδευτική κυβέρνηση. Βρήκαμε τις σημαντικές προσωπικότητες της διανόησης, των συνδικάτων και της πολιτικής, να ενώνουν τη φωνή τους για την δημοκρατία στην Ελλάδα. Πολλοί ήσαν βέβαια και οι Έλληνες αντιστασιακοί, που πολεμούσαν τη Χούντα, και βρήκαν, ως πρόσφυγες πια, καταφύγιο στη Σουηδία. Έτσι γνώρισα τον Όλαφ.

Ξαναβρεθήκαμε μετά τη Μεταπολίτευση, το 1982, όταν ήμουν πια νεαρός βουλευτής και μου ζήτησε να συμμετάσχω στην προεκλογική του εκστρατεία.

Ήμουν στο πλευρό του, καθώς έκανε ομιλίες σε διάφορες συνοικίες της Στοκχόλμης. Δεν παρέλειπε ποτέ να τονίζει πόσο σημαντικός παράγοντας είναι μια κοινωνία να είναι ανοιχτή και εξωστρεφής, να στηρίζεται στην αλληλεγγύη. Πόσο εμπλουτίζει τη Σουηδική κοινωνία και ο μετανάστης και ο πρόσφυγας. Αλλά και την υποχρέωση των Σουηδών απέναντί τους. «Μην ξεχνάς», μου έλεγε «όταν ανοίγουμε την αγκαλιά μας στους κατατρεγμένους, όχι μόνο χτίζουμε δυνατές φιλίες, αλλά βοηθούμε να αλλάξει και η μοίρα των χωρών τους». Είναι οι πρόσφυγες άνθρωποι της αλλαγής. Και πράγματι, στις ομιλίες όπου βρέθηκα κοντά του, μνημόνευε ηγέτες, όπως ο Βίλυ Μπράντ, που έγινε Καγκελάριος της Γερμανίας, ο Μπρούνο Κράισκι που έγινε Καγκελάριος της Αυστρίας, ο Όλιβερ Τάμπο, μετέπειτα Πρόεδρος του ANC στη Νότιο Αφρική, καθώς όλοι αυτοί είχαν καταφύγει κατατρεγμένοι κάποια στιγμή στη Σκανδιναβία.

Μετά, με καλούσε να πάρω το λόγο στα σουηδικά και μιλούσα για την εμπειρία μου σε αυτήν τη δεύτερη πατρίδα, τη ζωή και τους αγώνες της εξορίας. Και η συγκέντρωση τελείωνε με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη από τη Φινλανδή τραγουδίστρα, Arja Saajonmaa.

Το 1982, ήταν η χρονιά που ξεκίνησε και η σημαντική Πρωτοβουλία των Έξι ηγετών των τεσσάρων ηπείρων, για την παγκόσμια Ειρήνη και τον αφοπλισμό των υπερδυνάμεων. Μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου και την Ελλάδα, στην Κίνηση των 6, συμμετείχαν οι πρόεδροι της Αργεντινής, Ραούλ Αλφονσίν, του Μεξικού, Μιγκέλ Ντε λα Μαντρίτ, της Τανζανίας, Τζούλιους Νιερέρε, και οι πρωθυπουργοί της Σουηδίας, Όλαφ Πάλμε και της Ινδίας, Ίντιρα Γκάντι. Η Ίντιρα Γκάντι δολοφονήθηκε το ‘84 και ο Όλαφ Πάλμε το ‘86.

Πώς μπορεί να επικρατήσει ένα όραμα, όπως αυτό του Όλαφ Πάλμε, στη σημερινή Ευρώπη; Μια Ευρώπη, στην οποία ακόμη και η πατρίδα του η Σουηδία γνωρίζει άνοδο της άκρας δεξιάς και της ξενοφοβίας;

Οι σημερινοί κατατρεγμένοι βρίσκουν όλο και λιγότερα καταφύγια. Ας αναλογιστούμε τι τραβάνε οι πρόσφυγες από τη Συρία. Η απειλή της τρομοκρατίας, όπως με διαφορετικό τρόπο και η πανδημία του κορονοϊού, έχουν δημιουργήσει πολλαπλά ψυχολογικά και πραγματικά τείχη στις ανοιχτές κοινωνίες.

Κι όμως, οι προβληματισμοί και το πνεύμα του Όλαφ Πάλμε, έχουν βρει βαθιά ρίζα στο Μοχό, ένα χωριό της Κρήτης, που επισκεπτόταν με την οικογένεια του τακτικά από το 1981. Οι κάτοικοι τον αγαπούσαν ιδιαίτερα και με πολύ μεράκι δημιούργησαν έναν εκθεσιακό χώρο, το «Σπίτι του Όλαφ Πάλμε», αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του. Εκεί περιμένω, μόλις «ανοίξουν τα σύνορα» και επιτραπούν τα ταξίδια, ώστε να μπορέσει να έρθει, να βρεθώ ξανά με τον φίλο μου, το γιο του Joakim, για να μιλήσουμε για αναμνήσεις, σύγχρονα οράματα και βέβαια, για τα παράδοξα της ζωής και της πολιτικής.