Γιώργος Μαντζαβάς για Εργασιακό Νομοσχέδιο : Εγχειρίδιο απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων με αποτυχημένες συνταγές του παρελθόντος.

Δυστυχώς η τελευταία δεκαετία χαρακτηρίζεται από την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, στη σκία της οικονομικής κρίσης που έπληξε την χώρα. Κύριος στόχος των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας ήταν η επίτευξη της “εσωτερικής υποτίμησης” μέσω αρχικά της μείωσης του μισθολογικού κόστους. Η «ελαστικοποίηση» της αγοράς εργασίας, η μεγάλη μείωση των κατώτατων μισθών, η υποβάθμιση των συλλογικών συμβάσεων, και άλλα συναφή μέτρα πολιτικής, πέτυχαν το διακηρυγμένο στόχο τους που ήταν η μείωση των μισθών και του κόστους εργασίας . 

Η γενική εικόνα του εργασιακού στίβου περιγράφεται με εργαζομένους δύο ταχυτήτων, αδήλωτη εργασία, ανισότητα ευκαιριών σε όλους τους κλάδους εργασίας για άνδρες και γυναίκες και  ιδιαίτερα τις μητέρες (το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας κινδυνεύει να την αφανίσει πριν το δημόσιο χρέος της).

Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που το brain drain συνεχίζεται και εξελίσσεται μετατρέποντας πλέον πολλούς νέους σε ψηφιακούς νομάδες.

Η νέα κρίση που ενέσκυψε, ως απόρροια της πανδημίας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την περαιτέρω απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Ένα κομμάτι του πληθυσμού βρίσκεται σε αναστολή εργασίας, ένα άλλο κομμάτι εργαζομένων που εξακολουθεί να εργάζεται, ακολουθεί την τακτική της τηλεργασίας, ενώ αρκετοί εργαζόμενοι εργάζονται υπό συνθήκες επισφάλειας, λόγω της πανδημίας Δεδομένων των νέων συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία ιδίως στις εργασιακές σχέσεις, ελάχιστοι εργαζόμενοι έχουν παραμείνει ανεπηρέαστοι, ενώ εξαιρετικά αβέβαιο παραμένει το μέλλον για σημαντικό κομμάτι εργαζομένων, ακόμα και μετά την επιστροφή στην κανονικότητα

Η πανδημία όμως απλώς λειτούργησε σαν καταλύτης και  επιτάχυνε μεταβολές που συμβαίνουν ήδη στο παγκόσμιο στερέωμα και αναμένεται να επηρεάσουν άρδην τις εργασιακές σχέσεις. Οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις και η 4η Βιομηχανική Επανάσταση αποτελούν σημαντικές προκλήσεις και διαμορφώνουν μια νέα εργασιακή πραγματικότητα.

Έρχεται λοιπόν η κυβέρνηση και με ένα καλοσχεδιασμένο  μόνο ως προς την επικοινωνία του νομοσχέδιο προσπαθεί να  ρυθμίσει  όπως  ευαγγελίζεται το εργασιακό τοπίο χρησιμοποιώντας την συντηρητική και πάγια τακτική :Φτηνή και απαξιωμένη εργασία».

Οι νέοι παραμένουν  εκτός του κάδρου της εργασιακής πραγματικότητας για την κυβέρνηση η οποία αγνοώντας μας επιδεικτικά υποθηκεύει το μέλλον μας.

Πόσο υποστηρικτικό είναι άραγε για έναν νέο που κάνει τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στο προαναφερθέν ,πραγματικά δύσκολο πλαίσιο , ένα νομοσχέδιο που :

•  Θα επιτρέπει παράνομα και πέραν των ορίων απολύσεις; Ακόμη μάλιστα  και μετά από δικαστική απόφαση που θα κρίνει ως παράνομη την απόλυση.  Κατά την κρίση της ΝΔ δεν χρειάζεται «θεραπεία» των αυθαιρεσιών και παρανομιών. Όλα ξεπερνιούνται με μια προσαύξηση της αποζημίωσης.
• Πόσο υποστηρικτική είναι η αύξηση των ωρών εργασίας  των ήδη εργαζομένων, χωρίς καμία επιβάρυνση μάλιστα για τους εργοδότες, στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας;
• Πόσο στηρίζει άραγε τους νέους εργαζόμενους στο να έχουν μια ισορροπημένη επαγγελματική αλλά και προσωπική ζωή, η 10ωρη εργασία και το άστατο καθημερινό ωράριο που επιβάλλεται με «ατομικές συμβάσεις».

Η λογική λοιπόν της «διαπραγμάτευσης» μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη  έρχεται να αλώσει εργασιακά δικαιώματα και κεκτημένα δεκαετιών. Η σταθερή εργασία αποτελεί ουτοπία και η αξιοπρέπεια κυριολεκτικά είναι ζήτημα της διακριτικής ευχέρειας των εργοδοτών.

Ο σκληρός πυρήνας του νομοσχεδίου έχει μια καθαρά διεκπεραιωτική  νοοτροπία ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και υψώνει ακόμη μεγαλύτερα τείχη για την νέα γενιά.

  Παράλληλα είναι προκλητική η παντελής έλλειψη πλαισίου προστασίας και σχεδιασμού ως προς το ζήτημα της εύρεσης εργασίας αλλά και της προστασίας του θεσμού της μαθητείας και της άσκησης.

Σε αυτά τα πρώτα βήματα  μας ,θα συναντήσει κανείς  απαρχαιωμένους νόμους (ενδεικτικά έχουν εφαρμογή Βασιλικά Διατάγματα του 1926 και του 1952 (!), σε ότι αφορά την μαθητεία ενώ ο πολύπαθος ΟΑΕΔ δημιουργεί λίστες απασχόλησης μέσω voucher και προγραμμάτων που αντί να ενθαρρύνουν την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δημιουργούν ένα ιδιότυπο σύστημα προσλήψεων μικρής-διάρκειας για την κάλυψη περιοδικών αναγκών των επιχειρήσεων.

Σε αυτά τα πρώτα βήματα των νέων θα συναντήσει κανείς εργαζόμενους σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα να κάνουν την πρακτική ή την άσκησή τους  χωρίς καμία ουσιαστική προστασία ως προς το ωράριο, το αντικείμενο ενασχόλησης, ανασφάλιστους ενώ σε πολλές περιπτώσεις καλύπτουν με την εργασία τους πάγιες ανάγκες αλλά και ελλείψεις που προκαλεί η έλλειψη προσωπικού, ιδίως στον δημόσιο τομέα.

Αλήθεια πόσες προκηρύξεις για πρακτική σε υπουργεία, ακόμη και αμισθί, χρειάζονται για να ασχοληθεί η κυβέρνηση σοβαρά με το ζήτημα;

Επιπροσθέτως με το νέο αυτό πλαίσιο η κυβέρνηση προσπαθεί να καλλιεργήσει μια αντισυνδικαλιστική νοοτροπία  παρουσιάζοντας μέχρι και αναλυτικό πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων που επιθυμούν να εργαστούν σε ημέρα απεργίας ταυτίζοντας έμμεσα τους απεργούς με κοινούς ταραχοποιούς. 

Στο ίδιο βέβαια μοτίβο κινείται η κυβέρνηση σε όλους του μαζικούς χώρους έκφρασης και οργάνωσης της κοινωνίας. Όποιος διεκδικεί και αγωνίζεται για καλύτερες συνθήκες ζωής και εργασίας ταυτίζεται εμμέσως με την εικόνα του γραφικού ταραχοποιού την οποία τακτικά και μεθοδικά έχει προσπαθήσει να προβάλλει η κυβέρνηση στιγματίζοντας οτιδήποτε απειλεί «την κανονικότητά της». Όσο οι εργαζόμενοι αποστρέφονται τα συνδικάτα, τα θεωρούν διεφθαρμένους και γραφειοκρατικούς μηχανισμούς και δεν συμμετέχουν ενεργά στις δράσεις τους, ο μεμονωμένος εργαζόμενος θα διαθέτει πολύ ισχνή διαπραγματευτική δύναμη για να επηρεάσει τις αποφάσεις που σχετίζονται με την εργασία του. 

Καμία ανάπτυξη δεν θα έλθει χωρίς προηγουμένως να έχει τεθεί στο επίκεντρο το δικαίωμα στην εργασία για όλους χωρίς καμία διάκριση. Η επιστροφή σε μοντέλα ανάπτυξης του παρελθόντος, μοντέλα που όξυναν της κοινωνικές ανισότητες και δεν σεβάστηκαν τις εργασιακές σχέσεις πρέπει να αποκλεισθεί.

Τέλος, η σοσιαλδημοκρατία ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με τον κόσμο της εργασίας. Το ζητούμενο για τη σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία είναι να μπορέσει να κατανοήσει τις νέες εργασιακές ανάγκες, τόσο από την πλευρά των εργαζομένων, όσο και των εργοδοτών, ώστε να προσφέρει ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό δίχτυ προστασίας για τους εργαζόμενους, όσο και ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει στους εργοδότες να αυξάνουν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων τους με όρους ποιότητας και όχι κόστους.

Σε πείσμα όσων λοιπόν προσπαθούν να μας πείσουν ότι είναι «κανονικότητα» το να είμαστε η γενιά που θα ζήσει χειρότερα από τις προηγούμενες απαντάμε, με θέσεις και προτάσεις στον δημόσιο διάλογο και δυναμική παρουσία στους χώρους εργασίας.

*Ο Γιώργος Μαντζαβάς είναι ασκούμενος Δικηγόρος Πατρών, Μέλος του Δικτύου Νέας Γενιάς του Κινήματος Αλλαγής