Γιώργος Παπανδρέου: Εγκρίθηκε με απόλυτη πλειοψηφία από το Συμβούλιο της Ευρώπης η Έκθεση του για τη Συμμετοχική Δημοκρατία

Χθες το πρωί με σχεδόν απόλυτη πλειοψηφία 127 Ναι , 2 Όχι και 7 Αποχή, ψηφίστηκε από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Έκθεση που παρουσίασε ο πρώην Π/Θ και Βουλευτής Αχαΐας Γιωργος Α.Παπανδρεου, με θέμα την ενίσχυση της δημοκρατίας μέσω των συμμετοχικών και διαβουλευτικών διαδικασιών. Μια σημαντική αλλά και προσηλωμένη διαδρομή στον κάθε πολιτη ξεχωριστά, που ανοίγει τον δρόμο προς μια πιο περιεκτική, αποτελεσματική και δημοκρατική διακυβέρνηση.

Ακολουθεί η ομιλία του κ. Παπανδρέου:

Κυρίες και κύριοι, αξιότιμοι συνάδελφοι,

Πριν από λίγες μέρες, είχα μια ζωντανή συζήτηση με μια νεαρή γυναίκα. Μου έθεσε μια ερώτηση που με συγκλόνισε: “Η ψήφος μου έχει σημασία;” Απάντησα ναι! Αν και η πολιτική φαίνεται περίπλοκη, κάθε ψήφος μετράει, η δημοκρατία είναι μια διαδικασία και η αλλαγή απαιτεί χρόνο και προσπάθεια.

Ωστόσο, τα συναισθήματά της πρέπει να αναγνωριστούν από όλους μας – καθώς εκπροσωπούν πολλούς νέους ψηφοφόρους και θα πρόσθετα πολλές πτυχές της κοινωνίας μας.

Η ερώτησή της μας προκαλεί στο να κατανοήσουμε τις πιέσεις της απογοήτευσης.

Όπως η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, που πυροδότησε οικονομικές πτώσεις, γεννώντας έντονες ανισότητες και διαβρώνοντας τα συστήματα πρόνοιας και με αυτά συνακόλουθα τη διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς μας.

Παρά τον τεράστιο πλούτο και τις τεχνολογικές μας δυνατότητες, η ζοφερή προοπτική για τις μελλοντικές γενιές από την ανεργία έως την κλιματική κρίση προκαλεί βαθιά απογοήτευση και θυμό.

Η πρόσφατη πανδημία ανέδειξε τη γρήγορη διαδικτυακή εξάπλωση των θεωριών συνωμοσίας, αυξάνοντας τη δημόσια σύγχυση και τη δυσπιστία στα κύρια μέσα ενημέρωσης και στις επιστημονικές απαντήσεις.

Επιπλέον, ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας έχει ενταθεί με εκστρατείες παραπληροφόρησης. Εξωτερικοί παράγοντες, όπως η Ρωσία, στοχεύουν να επηρεάσουν τη δημόσια γνώμη και να υπονομεύσουν τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Ενώ η παγκοσμιοποίηση μείωσε τη φτώχεια σε ορισμένες περιοχές, έχει επίσης κατακερματίσει την κοινωνική συνοχή μας, μεγεθύνοντας τις ανισότητες σε πλούτο και εξουσία, επιδεινώνοντας τη διαφθορά στην πολιτική και υπονομεύοντας το κράτος δικαίου.

Αυτή η συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας όχι μόνο διαστρεβλώνει την πολιτική επιρροή μέσω των μέσων ενημέρωσης και των λόμπι, αλλά απειλεί και την ακεραιότητα των δημοκρατικών θεσμών.

Αυτές οι προκλήσεις-από πολυμερείς κρίσεις και γεωπολιτικές συγκρούσεις έως τις ανησυχίες για την τεχνητή νοημοσύνη και τα περιβαλλοντικά ζητήματα – έχουν ενισχύσει μια βαθιά αίσθηση ευαλωτότητας, αδικίας και αδυναμίας στους πολίτες.

Αυτό θέτει ένα δίλημμα – σχετικά με την ποιότητα της πολιτικής μας. Την ποιότητα της δημοκρατικής μας διακυβέρνησης.

Στα κοινωνικά μέσα, μετριέται η ποσότητα της κίνησης για να γίνει κάποιος επιτυχημένος επηρεαστής, όχι ο προορισμός του ταξιδιού.

Στα συστήματα ψηφοφορίας μας έχουμε αναπτύξει εξελιγμένες τεχνικές για να επηρεάσουμε τους ψηφοφόρους μας, αλλά λιγότερο για να αναπτύξουμε την κατανόηση του πού θέλουμε να πάμε.

Στις οικονομίες μας μετράμε τον όγκο του ΑΕΠ μας. Όχι την ποιότητα της οικονομικής μας ανάπτυξης.

Όπως είπε ο Ρόμπερτ Κένεντι πριν δολοφονηθεί:

“Αυτό δεν μας επιτρέπει να μετρήσουμε την υγεία των παιδιών μας, την ποιότητα της εκπαίδευσής τους ή τη χαρά του παιχνιδιού τους. Δεν περιλαμβάνει την ομορφιά της ποίησής μας ή τη δύναμη των γάμων μας, την νοημοσύνη της δημόσιας συζήτησης μας ή την ακεραιότητα των πολιτικών εκπροσώπων μας. Δεν αξιολογεί ούτε την ευφυΐα μας ούτε το θάρρος μας, ούτε τη σοφία μας ούτε τη μάθηση μας, ούτε τη συμπόνια μας ούτε την αφοσίωσή μας στη χώρα μας, μετράει τα πάντα, εκτός από αυτά που κάνουν τη ζωή αξιόλογη.”

Αξιότιμοι συνάδελφοι,

Η πρόκληση είναι να ξανασκεφτούμε την ποιότητα των δημοκρατικών μας διαδικασιών. Είναι πολύ εύκολο, όταν κυριαρχούν ο φόβος και η αβεβαιότητα, να μείνουμε παθητικοί, να κλειστούμε και να κρυφτούμε πίσω από τα εθνικά μας σύμβολα, να αναζητήσουμε αποδιοπομπαίους τράγους και να εγκαταλείψουμε τη μοίρα μας σε αυταρχικούς σωτήρες. Αυτό, στο τέλος, είναι ένα σημάδι αδυναμίας, έλλειψης εμπιστοσύνης στις κοινωνίες μας. Στους ανθρώπους μας.

Αντίθετα, πρέπει να εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους. Όχι κάθε τέσσερα χρόνια αλλά κάθε μέρα.

Να απελευθερώσουμε τη πολιτική μας φαντασία και να αξιοποιήσουμε τη συλλογική γνώση και τη τεράστια ικανότητα των κοινωνιών μας.

Να δημιουργήσουμε δημοκρατικούς χώρους για διάλογο, συζήτηση και αμοιβαία επιτευχθέντες στόχους και λύσεις.

Αυτή η έκθεση εξετάζει νέες δυνατότητες. Δεν προτείνει μια εύκολη συνταγή αλλά αποτελεί μια πρόκληση για όλους μας, να φανταστούμε μια βαθύτερη, πιο ποιοτική δημοκρατία.

Διευρύνοντας το πολιτικό μας οικοσύστημα με καινοτόμες και περιεκτικές μεθόδους που θέτουν τους πολίτες στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων.

Η συμμετοχική και διαβουλευτική δημοκρατία δεν είναι απλά τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν μηχανικά.

Είναι ένας τρόπος σκέψης, μια στάση πολιτική, μια διευρυνόμενη δημοκρατική κουλτούρα, που επιδιώκει πρακτικούς δρόμους που μπορούν να αναζωογονήσουν τους θεσμούς μας, να αποκαταστήσουν την πίστη στη δημοκρατική διαδικασία επιτρέποντας στους πολίτες να είναι παράγοντες του μέλλοντός τους.

Για να αξιοποιήσουμε πραγματικά τη σοφία των πολιτών μας, πρέπει να δημιουργήσουμε χώρους όπου οι καινοτόμες ιδέες μπορούν να ανθίσουν – όπου ο διάλογος δεν ενθαρρύνεται απλώς, αλλά δομείται με τρόπο που γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ επιστημονικής εξειδίκευσης, δημόσιας κατανόησης και πολιτικών αποφάσεων.

Μαθαίνοντας από το πρωτοπόρο παράδειγμα του Τάρτου της Εσθονίας, για την εφαρμογή του συμμετοχικού προϋπολογισμού, ή το παράδειγμα του Πόρτο Αλέγκρε στη Βραζιλία, ή της Ιρλανδίας όταν διαβουλεύτηκε για την άμβλωση, ή της Γαλλίας για το κλίμα.

Μπορούμε να φανταστούμε ένα νέο κλάδο της κυβέρνησης: ένα διαβουλευτικό κλάδο, που αξιοποιεί τη σοφία των πολιτών μας, αφιερωμένο σε συνεχή και δομημένο διάλογο, μεταξύ κυβερνήσεων, ειδικών και πολιτών. Με και από τους ανθρώπους. Σε αυτούς τους καιρούς της κλιματικής κρίσης πρέπει να θέτουμε αξία πάνω από την ποσότητα.

Όπως ορίζεται στα συμπεράσματα του Ρέικιαβικ, προτείνουμε μια τολμηρή επαναπροσέγγιση των δημοκρατικών μας διαδικασιών:

Με την υιοθέτηση συμμετοχικών και διαβουλευτικών δημοκρατικών διαδικασιών σε όλα τα επίπεδα.

Με την διάθεση των απαραίτητων οικονομικών, τεχνικών και ανθρώπινων πόρων.

Με την αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων και τεχνητής νοημοσύνης με υπευθυνότητα, για το κοινό καλό, δημιουργώντας δημοκρατικούς χώρους για συμμετοχή των πολιτών.

Τέλος, πρέπει να δώσουμε έμφαση στη δημοκρατική εκπαίδευση. Δεν μπορούμε μόνο να αναπτύξουμε επαγγελματικές δεξιότητες για δουλειές που μπορεί να μην υπάρχουν. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε την δημοκρατική πρακτική που προετοιμάζει κάθε πολίτη να συμμετέχει ενεργά και με γνώση στη διακυβέρνηση και στις διαβουλεύσεις.

Ας δεσμευτούμε λοιπόν σε αυτά τα μετασχηματιστικά βήματα, χτίζοντας ανθηρές κοινωνίες. Δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί όχι μόνο θα γίνονται σεβαστοί αλλά θα είναι ανθεκτικοί και ανταποκρίσιμοι στις πρωτοφανείς προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε και στις ανάγκες των ανθρώπων που υπηρετούμε.

Καθώς αντιμετωπίζουμε αυτές τις τρομερές προκλήσεις, χρειαζόμαστε περισσότερη δημοκρατία, περισσότερη συμμετοχή και όχι λιγότερη.