Ημέρα Τετάρτη, ώρα 1.30’ το μεσημέρι, για ώρα καθηλωμένος στην Πειραιώς. Μαζί με μένα χιλιάδες συμπολίτες μου. Ο  καθένας στο δικό του αυτοκίνητο έχει παραδοθεί στη μοίρα του κι αυτός, εγκλωβισμένος σε κάποιο δρόμο της πρωτεύουσας που οδηγεί (;) στο Κέντρο. Και άλλοι πολλοί στοιβαγμένοι στα τραμ και στα λεωφορεία. Σάμπως γνωρίζουν πως μια χούφτα άνθρωποι έχουν αρχίσει από νωρίς το πρωί πορεία διαμαρτυρίας, η οποία ξεκίνησε από το Χίλτον, διέσχισε τη Βασ. Σοφίας και μέσω των οδών Νίκης (Υπουργείο Οικονομικών) και Σταδίου (Υπουργείο Εργασίας) κατέληξε στην Αριστοτέλους (Υπουργείο Υγείας); Παρέλυσε δηλαδή η μισή Αθήνα.

Στη Σταδίου το έμφραγμα είναι διπλό. Την έχει κλείσει από τις 12 το μεσημέρι ένα σωματείο εργαζομένων. Ακολουθεί στις πέντε το απόγευμα συγκέντρωση στην Πλατεία Συντάγματος από άλλο σωματείο που διαμαρτύρεται γιατί ψηφίζεται στη Βουλή νομοσχέδιο που το αφορά.

‘Ολοι αυτοί για κάτι διαμαρτύρονται και ενδεχομένως έχουν δίκιο. Πιστεύουν όμως ειλικρινά ότι κλείνοντας το κέντρο της πρωτεύουσας θα συμπαρασταθούν στο αίτημά τους ή έστω θα τους ακούσουν με συμπάθεια οι ακινητοποιημένοι οδηγοί των ΙΧ και οι σαρδελοποιημένοι επιβάτες των λεωφορείων; Με ποιό δικαίωμα κλείνει καθημερινά το κέντρο της πρωτεύουσας, κατά κανόνα από μια χούφτα ανθρώπους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Ζημιές για τα εμπορικά καταστήματα, απώλεια θέσεων εργασίας για τους εργαζόμενους και ωρών εργασίας για την εθνική οικονομία, μόλυνση του περιβάλλοντος από τα καυσαέρια, υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της πόλης και, βέβαια, γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Αλλά και η αστυνομία γιατί δεν περιορίζει  τους διαδηλωτές στο πεζοδρόμιο όπως έχει υποχρέωση; Γιατί σπεύδει να κλείσει προληπτικά και άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες, ανεξαρτήτως του μεγέθους της πορείας; Πρόκειται για επαγγελματική ανικανότητα; Για ευθυνοφοβία; Για παχυδερμισμό; Για σκόπιμη αδράνεια;

Η απάντηση είναι ότι πρόκειται για την εύκολη λύση που βολεύει τις συνδικαλιστικές ηγεσίες και τη διοικητική ιεραρχία της ΕΛ.ΑΣ.· όχι όμως τον μεμονωμένο πολίτη που βρίσκεται απροστάτευτος. Κατά τα λοιπά, οι μεν συνδικαλιστές προσποιούνται ότι αγωνίζονται, οι δε αστυνομικοί ότι κάνουν τη δουλειά τους σεβόμενοι μάλιστα και το δικαίωμα στη δημόσια συλλογική διαμαρτυρία.

Μια παραλυτική ακινησία καταλαμβάνει καθημερινά το κέντρο της πρωτεύουσας, δηλαδή μια περιοχή ακτίνας μικρότερης του ενός χιλιομέτρου, όπου έχουν την  έδρα τους η Κυβέρνηση, η Βουλή, τα Υπουργεία Εσωτερικών, Οικονομίας, Εργασίας, Εξωτερικών, κάποιες σημαντικές πρεσβείες κ.λπ., δηλαδή όλοι οι θεσμοί που αποτελούν σταθερό πόλο έλξης των εκάστοτε συλλογικώς εν πορεία διαμαρτυρομένων. Εκεί βρίσκεται και το εμπορικό κέντρο της Αθήνας όπου συρρέουν καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Με άλλα λόγια, σχεδόν επί καθημερινής βάσεως παραλύει η κίνηση στο πιο νευραλγικό σημείο της επικράτειας.

Γιατί δεν τόλμησε ποτέ καμία κυβέρνηση να σταματήσει αυτόν τον παραλογισμό, τον οποίο οι περισσότεροι στις ιδιωτικές συζητήσεις καταδικάζουν, ελάχιστοι όμως έχουν το θάρρος να καταγγείλουν δημόσια; Μήπως επειδή πρόκειται για νόμιμη άσκηση συνταγματικού δικαιώματος; Ασφαλώς όχι! Σε μια δημοκρατία είναι αδιανόητο ένα δικαίωμα να ασκείται συστηματικά εις βάρος των άλλων δικαιωμάτων. Επειδή κάθε ατομικό δικαίωμα ενσωματώνει μια εξουσία υπέρ του φορέα του, οφείλει να ασκείται με αίσθημα ευθύνης. Γιατί στα δημοκρατικά καθεστώτα δεν νοείται οποιαδήποτε εξουσία να ασκείται χωρίς την αντίστοιχη ευθύνη προς το κοινωνικό σύνολο. Από την εξουσία που κατέχει ο πρωθυπουργός μέχρι το δικαίωμα κάθε απλού πολίτη, όλα και όλοι υπακούουν στον νόμο. Αυτός είναι και ο λόγος που στο άρθρο 11 του Συντάγματος το “δικαίωμα του συνέρχεσθαι” κατοχυρώνεται “όπως νόμος ορίζει”. Τον νόμο αυτόν, που θα συνδυάζει την άσκηση του δικαιώματος των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων με τα άλλα συνταγματικά δικαιώματα, δεν τον είδαμε ποτέ.

Επειδή η πόλη που κατεξοχήν υπέφερε από την αδράνεια των διαδοχικών κυβερνήσεων της Μεταπολίτευσης ήταν η πρωτεύουσα, αποφάσισα το 2012 ως δήμαρχος Αθηναίων να αναλάβει ο Δήμος  την πολιτική ευθύνη να προτείνει σχέδιο νόμου που να απευθύνεται σε όλες τις δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Το άτυπο αυτό νομοσχέδιο δέχτηκαν ανιδιοτελώς να εκπονήσουν για λογαριασμό του Δήμου πέντε διαπρεπείς νομικοί : Ο κ. Μιχ. Βροντάκης ως πρόεδρος της επιτροπής και ως μέλη οι κκ. Νικ. Αλιβιζάτος, Αντ. Μανιτάκης, Γιάν. Κτιστάκης και Αθαν. Τσιούρας. Το κύρος και η γνωστή σε όλους δημοκρατική ευαισθησία των συντακτών του σχεδίου εγγυώνται την υψηλή ποιότητα καθώς και τον φιλελεύθερο χαρακτήρα των προτεινόμενων ρυθμίσεων. Τους ευχαριστώ και από τη θέση αυτή.

Η πρόταση, την οποία, τελικά, ελάχιστοι είχαν το θάρρος να υποστηρίξουν δημόσια, αποτελεί καρπό συστηματικής συγκριτικής έρευνας· λαμβάνει υπόψη τη νομολογία του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και στις βασικές κατευθύνσεις της συμβαδίζει με τα προ πολλού καθιερωμένα στις περισσότερες δημοκρατικές και φιλελεύθερες έννομες τάξεις, ευρωπαϊκές και μη. Αναφέρω κάποιους βασικούς άξονες της άτυπης νομοθετικής πρότασης:

1. Για τη διεξαγωγή δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης δεν απαιτείται προηγούμενη άδεια. Καθιερώνεται απλώς υποχρέωση να γνωστοποιηθούν: η ώρα, ο τόπος και εφόσον πρόκειται για κινητή συνάθροιση (πορεία), η διαδρομή της τουλάχιστον 24 ώρες πριν από τη διεξαγωγή της.
2. Υπάρχουν διοργανωτές της συνάθροισης, συνήθως συλλογικοί φορείς (σωματεία κ.λπ.) που αναλαμβάνουν τις ευθύνες που αναλογούν στους συναθροιζόμενους έναντι της πολιτείας αλλά και των τρίτων. Αυτοί φέρουν την κατ’αρχήν ευθύνη για την περιφρούρηση της συνάθροισης και σε περίπτωση που εκδηλώνονται έκτροπα που απειλούν τον ειρηνικό χαρακτήρα της, υποχρεούνται να ειδοποιήσουν την αστυνομία. Στις συνεννοήσεις με τις αρχές οι διοργανωτές εκπροσωπούνται από τον  “οργανωτή” της συνάθροισης.
3. Δυνατότητα απόλυτης απαγόρευσης της συνάθροισης υφίσταται μόνον όταν απειλείται η δημόσια ασφάλεια. Αν υπάρχει απλώς σοβαρή απειλή διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής σε συγκεκριμένη περιοχή, η αστυνομία υποχρεούται να υποδείξει εναλλακτικές τοποθεσίες ή διαδρομές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι αποφάσεις της αστυνομίας οφείλουν να είναι αιτιολογημένες και υπέρ των διοργανωτών προβλέπονται τα αντίστοιχα ένδικα μέσα οριστικής αλλά και προσωρινής δικαστικής προστασίας.
4. Διάλυση από την αστυνομία συνάθροισης που βρίσκεται σε εξέλιξη επιτρέπεται μόνον όταν αυτή καθίσταται βίαιη λόγω της διάπραξης αξιόποινων πράξεων βίας κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας ή της περιουσίας τρίτων και οι διοργανωτές αδυνατούν να αποτρέψουν τις πράξεις αυτές. Για τη διάλυση απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του παριστάμενου εισαγγελέα.

Τις τελευταίες εβδομάδες ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα καταθέσει νομοσχέδιο για τις διαδηλώσεις. Μετά το πανεπιστημιακό άσυλο, οι δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις, κυρίως οι κινητές (διαδηλώσεις και πορείες) είναι το άλλο μεγάλο τοτέμ της Μεταπολίτευσης. Η κυβερνητική πλειοψηφία οφείλει να μην υποπέσει στο ίδιο λάθος που διέπραξε με την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου : Να οδηγηθούμε από το ένα άκρο, την πλήρη ασυδοσία, στο άλλο, δηλαδή στη de facto κατάργηση του δικαιώματος των συναθροίσεων με την επιβολή αντισυνταγματικών περιορισμών.

Το νομοσχέδιο για τις διαδηλώσεις θα αποτελέσει πεδίο δοκιμασίας της δημοκρατικής ευαισθησίας όλων. Της πραγματικής δημοκρατικής ευαισθησίας, δηλαδή αυτής που διασφαλίζει με συνέπεια ίση προστασία των δικαιωμάτων για όλους.