Γράφει ο Χρήστος Ασπιώτης – Συντονιστής Οργανώσεων των Εργαζομένων, Κίνημα Αλλαγής

KANE “ΚΛΙΚ” ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΓΙΝΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ ΣΤΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ “THESOCIALIST.GR” – H Ρ Θ Ε ! – ΤΟ 1ο “RES PUBLICA ΕΙΝΑΙ Ε Δ Ω! 

Κορωνοϊός, Τηλεργασία και Νέες Εργασιακές Σχέσεις

Αν τους ρωτήσεις, για τους περισσότερους εργαζόμενους η επιλογή να μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι για το υπόλοιπο της καριέρας τους φαντάζει θελκτική.

Η πανδημία επιτάχυνε την εξέλιξη. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο μετέβαλε μαζικά και σε παγκόσμιο επίπεδο το εργασιακό υπόδειγμα. Εκατομμύρια εργαζόμενοι εγκατέλειψαν προσωρινά τα γραφεία τους και άρχισαν να δουλεύουν εξ αποστάσεως. Δε θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά, σε αντίθετη περίπτωση τα lockdowns θα οδηγούσαν σε ολοκληρωτική κατάρρευση τις οικονομίες των χωρών.

Πόσο όμως προσωρινό είναι όλο αυτό και τι συνέπειες φέρνει, όταν εφαρμόζεται τόσο μαζικά και για τόσο μεγάλα πια χρονικά διαστήματα;

Στην εποχή της κυριαρχίας του διαδικτύου, των e-mails και των social media ούτως ή άλλως η μεγαλύτερη πρόκληση για τους εργαζόμενους είναι η «αποσύνδεση» από τη δουλειά, δηλαδή η οριοθέτηση του ωραρίου εργασίας. Η απώλεια συγκεκριμένου φυσικού χώρου εργασίας λόγω του κορωνοϊού προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ασάφεια, μετατρέποντας τελικά την τηλεργασία σε μια μεγάλη παγίδα που λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για τις εργασιακές σχέσεις. Κυρίως, επειδή αυτή η νέα κατάσταση δεν εφαρμόζεται από τους εργοδότες ουδέτερα ούτε με πρόσημο τη διευκόλυνση των εργαζομένων, αλλά εντάσσεται στη στρατηγική για την παγίωση της περισσότερης ευελιξίας στις εργασιακές σχέσεις και για περαιτέρω μείωση του «λειτουργικού» κόστους της εργασίας.

Η πανδημία και οι συνέπειές της μπορούν να εξελιχθούν σε ωρολογιακή βόμβα για την ανισότητα. Γιατί μπορεί κάποιοι να έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από το σπίτι, να πληρώνονται, να αναπτύσσουν δεξιότητες και να εξελίσσουν την καριέρα τους, αλλά κάποιοι άλλοι υστερούν σημαντικά καθώς η φύση της εργασίας τους ή η έλλειψη κατάλληλου εξοπλισμού δεν τους επιτρέπουν να εργαστούν από το σπίτι, με συνέπεια τόσο να αυξάνονται οι κίνδυνοι για την υγεία τους όσο και να επηρεάζονται αρνητικά οι εργασιακές τους προοπτικές, δεξιότητες και εμπειρίες.

Το πιο ανησυχητικό βέβαια που προκύπτει έκδηλα από όλες τις σχετικές έρευνες είναι το γεγονός πως σημαντική μερίδα εργαζομένων που εξαιτίας της πανδημίας τέθηκαν σε αναστολή εργασίας ή σε εκ περιτροπής απασχόληση ή σε τηλεργασία είδαν τελικά τις απολαβές τους να μειώνονται.

Και αν παλιότερα οι εργαζόμενοι μπορούσαν να συσπειρώνονται συλλογικά και να διεκδικούν βελτιώσεις και αυξήσεις, μπορεί τώρα να γίνει το ίδιο; Η γενίκευση και η παγίωση της τηλεργασίας απομονώνει τους εργαζόμενους στα σπίτια τους και αποκόπτει τη διαπροσωπική επαφή, με συνέπεια να ενισχύεται η ατομικότητα και να ατονούν το αίσθημα κοινότητας, η αλληλεγγύη και η όποια δυναμική για οργάνωση γύρω από συλλογικούς τους συνδικαλιστικούς στόχους.

Η πανδημία αφήνει βαριά κληρονομιά για την κοινωνική και οικονομική ζωή, με τα κέντρα των πόλεων να κινδυνεύουν από εγκατάλειψη και τις οικονομίες τους από μαρασμό. Επηρεάζει έντονα ειδικά χώρες όπως η Ελλάδα όπου περισσότερες από το 1/3 των θέσεων εργασίας βρίσκονται σε κλάδους όπως ο τουρισμός, η εστίαση και το λιανικό εμπόριο, που πλήττονται άμεσα και δραστικά. Εδώ ξεκινάει σωστά η συζήτηση για το είδος του αναπτυξιακού προτύπου στο οποίο πρέπει να επενδύσει η χώρα ώστε να γίνει βιώσιμο και να μην εξαρτάται μόνο από τον τουρισμό.

Όμως, αυτή η αναγκαία μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης κοστίζει ήδη και θα κοστίσει περισσότερο σε θέσεις εργασίας, εισοδήματα και βιοτικό επίπεδο για σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας. Γι’ αυτό και απαιτούνται ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας και ισχυροί θεσμοί που θα στηρίξουν τους αδύναμους σε αυτή τη διαδικασία μετάβασης. Απαιτείται και κάτι ακόμα: στο νέο εργασιακό περιβάλλον που θα διαμορφωθεί να αναγνωριστεί ο κομβικός ρόλος της ανθρώπινης εργασίας και οι εργαζόμενοι να τεθούν στον πυρήνα κάθε προσπάθειας για καινοτομία και αύξηση της παραγωγικότητας. Ο σχεδιασμός για ένα νέο παραγωγικό-αναπτυξιακό μοντέλο που θα είναι βιώσιμο προϋποθέτει προστασία της εργασίας, μείωση της επισφάλειας, διασφάλιση δικαιωμάτων, βελτίωση όρων αμοιβής, εκπαίδευση και συνθήκες επαγγελματικής ανάπτυξης.

Η πανδημία αποτελεί μια προσωρινή έκτακτη κατάσταση μόνο για την υγεία. Για τις εργασιακές σχέσεις, απλώς επιταχύνει αλλαγές που γνωρίζαμε πως ήταν ούτως ή άλλως καθ’ οδόν και έρχονταν για να μείνουν. Άλλωστε, μάθαμε πια ότι στον καπιταλισμό οι κρίσεις δεν είναι κάτι έκτακτο, αλλά η νόρμα. Γι’ αυτό, η «νέα κανονικότητα» δεν πρέπει να μας βρει ξαφνιασμένους, αλλά επαρκώς προετοιμασμένους.