Ν.Τσάμη: Εθελοντισμός: Ανάγκη ή επιλογή;

Γράφει η Τσάμη Νεκταρία*

Παρόλο που το φαινόμενο του εθελοντισμού έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, η 5η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε το 1985 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ως Διεθνής Ημέρα Εθελοντισμού για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Γύρω από την έννοια του εθελοντισμού προκύπτουν διάφορες ερμηνείες, αλλά συχνά τον ταυτίζουν με πράξεις αλτρουισμού οι οποίες λειτουργούν ως απάντηση ενάντια στον ατομικισμό. Ως έννοια ο «εθελοντισμός» διαφοροποιείται με βάση το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιείται. Στην Ελλάδα, ο εθελοντισμός έχει καθιερωθεί ως θεσμός ανιδιοτελούς προσφοράς του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων προς το κοινωνικό σύνολο χωρίς οικονομικό όφελος και μακριά από αποκλεισμούς και διακρίσεις.

Στόχος του ΟΗΕ από την αρχή ήταν να προβάλλει το έργο των εθελοντών και παράλληλα να παροτρύνει και άλλους να ασχοληθούν με τον εθελοντισμό. Σήμερα όμως, τα ρευστά όρια και η πολυπλοκότητα του, αλλάζουν τα κίνητρα όσων τον υπηρετούν. Ο μετανεωτερικός εθελοντισμός δεν έχει πια την έννοια της φιλανθρωπίας. Όπως δείχνουν τα σημεία της εποχής, ο εθελοντισμός είναι κοινωνικά κατασκευασμένος για να υπηρετήσει µια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη. Δεν λειτουργεί ως αρωγός προς τον κρατικό μηχανισμό, αλλά κυρίως ως μοχλός πίεσης προς το κράτος ώστε το ίδιο να προβεί σε αλλαγές γύρω από ζητήματα ζωτικής σημασίας για την ευημερία των πολιτών. Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα µας για περισσότερα από μια δεκαετία, κατέδειξε την αδράνεια αλλά και την αδυναμία του κράτους να έρθει αντιμέτωπο με τα κοινωνικά προβλήματα.

Για τους λόγους αυτούς, η εθελοντική προσφορά φαίνεται πως επεκτείνεται διαρκώς σε ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Καθημερινά αναδύονται ενημερωτικές εκστρατείες οι οποίες αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας, την ανεργία, την παιδική και γυναικεία κακοποίηση, τον σχολικό εκφοβισμό, την προστασία του περιβάλλοντος, την ενίσχυση του Ε.Σ.Υ. κ.α. Για αυτά τα προβλήματα, οι εθελοντές αισθάνονται πως έχουν χρέος προς τους συμπολίτες τους οι οποίοι βρίσκονται σε δυσμενή θέση και κινητοποιούνται ενεργά με κάθε κόστος ώστε να συμβάλουν στη συνοχή της κοινωνίας και στην κοινωνική δημοκρατία. Υπό αυτές τις συνθήκες και λόγω της αποδόμησης του κράτους πρόνοιας, ο εθελοντισμός πολλές φορές χάνει την πραγματική του αξία και υποκαθιστά την κανονική εργασία, με μόνο κέρδος την ηθική ικανοποίηση.

Με άλλα λόγια, το να συμμετέχει κανείς σε µια νέα κοινωνική ομάδα την οποία επιλέγει ελεύθερα, προσφέρει αίσθημα αισιοδοξίας, πληρότητας και προσωπικής δικαίωσης. Η σταθερότητα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν εξαρτάται μόνο από τη λειτουργία των θεσμών της, αλλά από τη στάση και από τη συμπεριφορά των πολιτών της. Συνεπώς, εάν πάψει ο εθελοντισμός να αποτελεί δικαίωμα του κάθε δημοκρατικού πολίτη, τότε ο σκοπός του δεν παράγει θετικά αποτελέσματα και σταματά να αποτελεί ένα κοινωνικό αγαθό.

Τσάμη Νεκταρία*

Κοινωνιολόγος MSc
Μέλος Νομαρχιακής Επιτροπής ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής Χανίων-Υπεύθυνη Τομέα Εθελοντισμού