ΥΠΟΘΕΣΗ: ΜΕΓΑΛΕΣ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΚΑΤΑ ΝΕΛΣΟΝ ΜΑΝΤΈΛΑ
Ή ΑΛΛΙΩΣ ΤΑ ΟΡΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑ

Κρυσταλλία Μουτάφη, Νομική Σύμβουλος & Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ

Το πολιτικό – ενημερωτικό περιοδικό θα έρχεται στα mail σας κάθε μήνα μετά την συνδρομή σας ΕΔΩ: –> https://thesocialist.gr/subscription-plan

ΜΗΝ χάσετε το πρώτο μας τεύχος!

Με αφορμή την κούρσα φαρμάκων κατά του νέου κορονοϊού που εξελίσσεται από τις απαρχές του ξεσπάσματος της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, παραθέτω μια λιγότερο ίσως γνωστή υπόθεση, ωστόσο τόσο επίκαιρη με πρωταγωνιστή τον Νέλσον Μαντέλα. Ο εμβληματικός ηγέτης που είναι περισσότερο γνωστός για τους αγώνες του κατά του καθεστώτος Απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική, έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του και στον χώρο της δημόσιας υγείας με τον αγώνα του για την εξασφάλιση φθηνών αντιρετροϊκών φαρμάκων, η υπόθεση γνωστή ως “Μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες κατά Νέλσον Μαντέλα” (Big Pharma versus Nelson Mandela 1998).

Συγκεκριμένα ένα από τα μείζονα προβλήματα με τα οποία ήρθε αντιμέτωπη η Κυβέρνηση Μσντέλα το 1994 υπήρξε το ζήτημα της δημόσιας υγείας που απαιτούσε ριζική μεταρρύθμιση. Ειδικότερα,ο ρυθμός μετάδοσης του ιού HIV/AIDS στη Νότιο Αφρική είχε φτάσει στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 σε επίπεδο επιδημίας, με συνέπεια τη μείωση του προσδόκιμου μέσου όρου ζωής των πολιτών. Πολύ γρήγορα διαπιστώθηκε η ανάγκη μεταρρύθμισης της νομοθεσίας για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας με τη διάθεση φθηνών αντιρετροϊκών φαρμάκων στην κυκλοφορία και την ενθάρρυνση της εγχώριας παραγωγής αντιρετροϊκών φαρμάκων.

Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τη μείωση των τιμών του φαρμάκου προκάλεσε την έντονη δυσφορία της βιομηχανίας παραγωγής πρωτότυπων φαρμάκων που οδήγησε στην προσφυγή των τελευταίων στη δικαιοσύνη, στις αρχές του 1998. Συγκεκριμένα, οι ενάγοντες υποστήριξαν ότι το νέο νομοθετικό πλαίσιο δυσφημεί τη βιομηχανία των πρωτότυπων φαρμάκων και υποτιμά την αξία που έχει για την υγεία το αναγκαίο κόστος που συνεπάγεται η έρευνα και ανάπτυξη και επίσης παραβιάζει το δικαίωμα της ευρεσιτεχνίας που προστατεύεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Αντίθετα, η πλευρά της Κυβέρνησης υποστήριξε ότι η μεταρρύθμιση δεν συνιστά απειλή για τα συμφέροντα των εναγόντων με τον ισχυρισμό πως οι βραχυπρόθεσμες απώλειες τους θα αναπληρώνονταν από την αύξηση ζήτησης φαρμάκων μελλοντικά, χάρη στα φθηνά φάρμακα που θα συνέβαλλαν στην αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και ποιότητας των πολιτών, αποτέλεσμα που θα ωφελούσε την εγχώρια αγορά γενικότερα. Επιπλέον, η εναγομένη υποστήριξε πως η μεταρρύθμιση ήταν συμβατή με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου γιατί αφορούσε την αντιμετώπιση μιας εξαιρετικής κατάστασης υγειονομικής κρίσης. Το θέμα έλαβε γρήγορα παγκόσμιες διαστάσεις με τις βιομηχανίες των ΗΠΑ να ασκούν πιέσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο ώστε να συμβάλλει στη ρύθμιση της διαφοράς υπέρ των εναγόντων και το παγκόσμιο ακτιβιστικό κίνημα για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS στο πλευρό της εναγομένης.

Η σύγκρουση έληξε με την παραίτηση των εναγόντων από τη δικαστική μάχη το 2001 καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο η θέση της Κυβέρνησης Μαντέλα είχε κερδίσει την πλειοψηφία της κοινής γνώμης. Το επιχείρημα της εξαιρετικής σημασίας που έχει η αντιμετώπιση μιας υγειονομικής κρίσης, ικανής να επηρεάσει την ευημερία και ποιότητα ζωής των πολιτών συνιστά επαρκή λόγο για να δικαιολογηθεί η κάμψη του δικαιώματος στην ευρεσιτεχνία (το μονοπώλιο και το υψηλό κόστος που συνεπάγεται), κέρδισε και σε επίπεδο Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ο λόγος της προστασίας της δημόσιας υγείας αναγνωρίστηκε ως δικαιολογημένη εξαίρεση στη Συμφωνία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για τα Δικαιώματα της Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Η υπόθεση συνιστά πολύτιμο κεκτημένο στη μάχη κατά του κορονοϊού καθώς θέτει με τρόπο όσο πιο σαφή και ορισμένο τα όρια ανάμεσα στα δικαιώματα της δημόσιας υγείας και της ευρεσιτεχνίας φαρμάκου. Προκειμένου ν΄ αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η παρούσα πανδημία που κατάφερε τεράστιο πλήγμα στην ακώλυτη μετακίνηση προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών και προκάλεσε πρωτόγνωρη παγκόσμια υγειονομική κρίση, οφείλεται να εξασφαλιστεί η ισόρροπη κατανομή και κυκλοφορία των φαρμάκων που θα λάβουν τις αναγκαίες πιστοποιήσεις ασφάλειας και αποτελεσματικότητας, σε όσο το δυνατό περισσότερα κράτη. Αυτή η αναγκαιότητα συνιστά και το βέλτιστο μέτρο στη στάθμιση των ορίων ανάμεσα στη δημόσια υγεία και την ευρεσιτεχνία φαρμάκου.