“Πώς φτάσαμε στη Χούντα. Το χρονικό, το παρασκήνιο και τα αίτια”- Του Νίκου Μποζιονέλου

52 χρόνια πέρασαν από τη Χούντα των συνταγματαρχών και η ατάκα «ο ιστορικός του μέλλοντος» δεν είναι κάτι του… θα, αλλά του νυν.

Με το πέρασμα πάνω από μισού αιώνα αποκαλύφθηκαν όλες, μα όλες, οι λεπτομέρειες που οδήγησαν τη χώρα όχι μόνο στον «γύψο» για μια επταετία, υπό την εξουσία χαμηλόβαθμων στρατιωτικών, αλλά και ο αμερικάνικος ρόλος. Είναι πλέον γνωστές και οι πλέον σκοτεινές «πτυχές» μιας πλευράς της πολιτικής ζωής της εποχής που έκλεισε το μάτι στη συνταγματική εκτροπή.

Η χώρα έφτασε στην 21η Απριλίου διαλυμένη πολιτικά κι ενώ προετοιμαζόταν για τις εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τον Μάιο, συμπληρώνοντας 23 μήνες χωρίς εκλεγμένη κυβέρνηση. Αρκετοί νομίζουν πως όλα ξεκίνησαν από τα Ιουλιανά του ’65 ωστόσο, σύμφωνα με όσα τηλεγραφήματα μεταξύ της αμερικάνικης πρεσβείας και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχουν αποχαρακτηριστεί και δημοσιοποιηθεί, μόλις ένα μήνα μετά προσεγγίστηκαν από… στρατιωτικούς που δήλωναν έτοιμοι για εκτροπή του πολιτεύματος.

Τούτο αποκάλυψε, χρόνια αργότερα, ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Φίλιπ Τάλμποτ. Οι Αμερικανοί δεν είχαν ιδέα με ποιους πραγματικά είχαν να κάνουν και… υπέθεταν ότι το πραξικόπημα σχεδιαζόταν από την ηγεσία του στρατεύματος.

Ο Καραμανλής και ο «ΙΔΕΑ»

Πρώτη παρένθεση: για «εκτροπή» του πολιτεύματος είχε κάνει λόγο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που είχε διαλύσει τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου μετά τον θάνατο του στρατάρχη, ιδρύοντας την ΕΡΕ και κυβερνώντας από το 1955 έως το 1963. Λίγο μετά την ήττα του (από την Ενωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου) κι ενώ έμενε μόνιμα στο Παρίσι, έγραφε σε επιστολή του προς τον (διάδοχό του στο κόμμα) Παναγιώτη Κανελλόπουλο ότι «…και εάν εκέρδιζα τας εκλογάς, όπως με διαβεβαίουν, μετά εξάμηνον θα ευρισκόμουν εις την ανάγκην να φύγω και πάλιν από την πολιτικήν ή να καταφύγω σε κάποιο είδος εκτροπής».

Δεύτερη παρένθεση: η ΚΥΠ, η ελληνική… CIA (σ.σ. Θου, Κύριε, αλλά…) είχε από το 1951 «φακελώσει» στρατιωτικούς που ήταν αρχικώς μέλη του Ιερού Δεσμού Ελλήνων Αξιωματικών και κατόπιν αποσκίρτησαν, δημιουργώντας τη δική τους ακροδεξιά ομάδα. Επισήμως ο ΙΔΕΑ έπαψε να υφίσταται το 1951 όταν αποπειράθηκε να καταλάβει την εξουσία δια των όπλων, μετά την παραίτηση τότε του στρατάρχη Παπάγου, πετυχαίνοντας την ανάκλησή της.

Ο Παπάγος ήταν ενοχλημένος από τις επιθέσεις που δεχόταν από συμβούλους και μέλη της βασιλικής οικογένειας, η οποία ήταν ενάντια στην κάθοδό του στη πολιτική, κάτι που έγινε πράξη εντέλει το 1952 και διετέλεσε πρωθυπουργός για τρία χρόνια. Ωστόσο ομάδα αξιωματικών συνέχισε μυστικά τη δράση του ΙΔΕΑ και κατέληξε στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Η μια «εκτροπή» ήταν… δύο

Από το καλοκαίρι του ’65 λοιπόν, οι Αμερικανοί γνώριζαν ότι σχεδιαζόταν πραξικόπημα, αν και στην πραγματικότητα είχαν τεθεί επί τάπητος… δύο, και δη, εν αγνοία τους. Ενα από ομάδα ανώτερων στρατιωτικών, των συνταγματαρχών του ΙΔΕΑ που κατέλυσε το πολίτευμα το ’67, και ένα από τον βασιλιά με τη συμβολή των ανώτατων στρατιωτικών. Επί δύο χρόνια πίστευαν πως, ό,τι πληροφορία αντλούσαν περί πραξικοπήματος, προερχόταν από την ίδια πηγή: το κίνημα στρατού και βασιλιά. Φευ…

Τον Ιούλιο του ’65 ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτήθηκε επειδή ο (νεαρός τότε) βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε να υπογράψει την αντικατάσταση του υπουργού Αμύνης Πέτρου Γαρουφαλιά και του αρχηγού ΓΕΣ στρατηγού Ιωάννη Γεννηματά. Αμφότεροι ήταν άνθρωποι της εμπιστοσύνης του παλατιού και με κομβικό ρόλο στο σχεδιαζόμενο, από τον βασιλιά, πραξικόπημα που δεν έμελλε να γίνει ποτέ. Μάλιστα ο Γαρουφαλιάς είχε παντρευτεί τη Μαριάνθη, χήρα του μεγαλοβιομήχανου Ιωάννη Φιξ, με κουμπάρο στον γάμο τον… Παπανδρέου.

Μετά τα «Ιουλιανά» και ως και την 21η Απριλίου η χώρα έπλεε στην ακυβερνησία ωστόσο είχε υπάρξει συμφωνία για εκλογές τον Μάη του ’67. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, ο Κωνσταντίνος τους είχε διαμηνύσει πως αν δεν κέρδιζε η ΕΡΕ τις εκλογές, θα έκανε κίνημα και ζητούσε τη στήριξή τους.

Απαντες έμειναν άναυδοι το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου όταν το πολίτευμα είχε καταλυθεί από ομάδα συνταγματαρχών που το σχεδίαζε επί πολύ καιρό και συνέλαβε εξ επίσης τόσο την αμερικάνικη πρεσβεία όσο και τον βασιλιά. Γιατί; Διότι υπήρχε ο «φόβος» πως ο Παπανδρέου θα συνεργαζόταν με τους αριστερούς της ΕΔΑ, καίτοι ο «Γέρος» διαρκώς το διέψευδε.

Φοβού… Ανδρέα και ΕΔΑ

Το 1958 διενεργήθηκαν οι δεύτερες εκλογές τις οποίες κέρδισε η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, «συνέχεια» του Ελληνικού Συναγερμού του Αλέξανδρου Παπάγου, που είχε κυβερνήσει από το 1952 ως τον θάνατό του, τρία χρόνια μετά.

Αναφέρονται, διότι τούτες πρακτικά αποτέλεσαν το έναυσμα ώστε, εννέα χρόνια αργότερα, να καταλυθεί το πολίτευμα. Καίτοι η ΕΡΕ και Κόμμα Φιλελευθέρων είχαν τότε συμφωνήσει σε σύστημα «ενισχυμένης αναλογικής», παγκοσμίως πρωτότυπο εκλογικό… εύρημα που είχε ως στόχο τη μείωση του ποσοστού του τρίτου κόμματος σε αναλογία με τις έδρες, η ΕΔΑ έκανε την έκπληξη. Το αριστερό κόμμα της εποχής, όπου είχαν ενταχθεί και αρκετά μέλη του –παράνομου, ελέω εμφυλίου- ΚΚΕ πήρε 24,42% και έγινε αξιωματική αντιπολίτευση, έναντι 20,67% της πάλαι ποτέ βενιζελικής παράταξης η οποία πλήρωσε την ενδοπαραταξιακή διαμάχη Σοφοκλή Βενιζέλου και Γεωργίου Παπανδρέου.

Για την… ιστορία οι Φιλελεύθεροι, που είχε ιδρύσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1910 και έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο στην ιστορία του τόπου, το 1961 ανέστειλαν τη λειτουργία τους ως κόμμα και εντάχθηκαν στην Ενωση Κέντρου. Εκτοτε η ΕΔΑ αποτελούσε… απειλή για τη χώρα, τέτοια που συχνά το Κέντρο συνασπίστηκε με τη Δεξιά σε αρκετά ζητήματα.

Δεξιά κι Αριστερά

Παρένθεση: στις 11 Σεπτεμβρίου 1789, στην επαναστατημένη Γαλλία και ύστερα από έντονη συνέλευση και ψηφοφορία, οι δύο παρατάξεις κατέλαβαν τα έδρανα, στα οποία κάθονταν και την προηγουμένη: στα δεξιά της αίθουσας οι οπαδοί του βασιλιά και της γερουσίας, και στ’ αριστερά οι επαναστάτες και οι εμπνευστές του συντάγματος.

Μετά το ’58 λοιπόν, έγιναν άλλες τρεις εκλογές στη χώρα: του ’61 που έμειναν στην ιστορία ως «βίας και νοθείας» (σ.σ. μεγάλο κεφάλαιο αυτό, θα το αναλύσουμε… στα προσεχώς), του ’63 που ανέδειξαν πρώτο κόμμα την Ενωση Κέντρου με 42,04% αλλά δίχως αυτοδυναμία, και του ’64 με τον Παπανδρέου να βγάζει αυτοδύναμη κυβέρνηση με το τρομερά μεγάλο ποσοστό του 52,72%. Θα ακολουθούσαν οι εκλογές που δεν έγιναν ποτέ, τον Μάη του ’67, με (σύμφωνα με έρευνες και εκτιμήσεις) την Ενωση Κέντρου να αγγίζει εκ νέου το 50%.

Τότε όμως ο «Γέρος της Δημοκρατίας» ήταν ήδη 79 ετών (πέθανε το ’68) και, τόσο στο παλάτι όσο και στις ΗΠΑ φοβούνταν το ενδεχόμενο της διαδοχής. Καίτοι αρχικώς στην Αμερική… πανηγύριζαν βλέποντας τον νεαρό, τότε, Ανδρέα Παπανδρέου να έχει τον πρώτο λόγο στο κόμμα μετά τον πατέρα του, όντας μάλιστα και αμερικανός υπήκοος (σ.σ. «πρέπει να το εκμεταλλευτούμε αυτό» έγραφε ο πολιτικός σύμβουλος Τζον Οουενς προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ), αργότερα όμως οι λόγοι του αλλά και η κόντρα με τον Γεώργιο στο σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό, τον έφεραν «απέναντι».

Οι αναφορές της πρεσβείας των ΗΠΑ έκαναν, από το 1965, λόγο για «έναν πολιτικό που εν πολλοίς εκφράζει την αριστερική ρητορική και είναι δεδομένο ότι, αν ποτέ κυβερνήσει, θα συνεργαστεί με την ΕΔΑ». Μάλιστα πριν τα Ιουλιανά η πρεσβεία είχε προτείνει μυστική επιχείρηση χρηματοδότησης 30-40 των υποψηφίων της Ενωσης Κέντρου, οι οποίοι δεν ελέγχονταν από τον Ανδρέα, προκειμένου να τον αποδυναμώσουν μετεκλογικά. Και, όχι τυχαία, ακολούθησαν τα Ιουλιανά του ’65, η αποστασία των βουλευτών και η πτώση της κυβέρνησης.

«Ακροδεξιά τσόγλανια»

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέμενε προς τους Αμερικανούς, λίγο πριν το πραξικόπημα, πως αν οι εκλογές του Μαΐου έβγαζαν πρώτο κόμμα την ΕΚ, «θα προχωρήσω σε κίνημα με κυβέρνηση 18 μηνών προκειμένου να αποδυναμωθεί ο Ανδρέας».

Ο οποίος βασιλιάς μετά την 21η Απριλίου έλεγε πως «μερικά ηλίθια ακροδεξιά τσογλάνια έκαναν χούντα» αλλά, στην πορεία, βρήκε modus viventi μαζί τους, μέχρι που εκδιώχθη από τη χώρα μετά το αποτυχημένο ναυτικό κίνημα του Δεκεμβρίου του ’67. Προκαλεί γέλωτα πρόσφατη ατάκα του, ότι ήταν βλοσυρός όταν όρκιζε τη χουντική κυβέρνηση, δείχνοντας (λέει) έτσι τη… δυσαρέσκειά του.

Πριν το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου το παλάτι, η Δεξιά και ο στρατός είχαν έναν στόχο: «να μην γίνει εκ νέου κυβέρνηση το κέντρο, που εξέφρασε το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου, ώστε να μην καταλήξει η χώρα να έχει κάποια μέρα πρωθυπουργό τον Ανδρέα, ο οποίος ήταν… κρυφο-αριστερός και θα συνεργαζόταν με τους κομμουνιστές». Μια ματιά στο αποκαλυπτικό βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά «Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας» είναι ενδεικτική.

Το πλάνο ήταν έτοιμο, ως αναφέραμε, από το 1951 και εντέλει το έκαναν ανώτεροι (και όχι ανώτατοι) στρατιωτικοί, πιάνοντας άπαντες, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στον ύπνο, σαν σήμερα…

Δημοσιεύτηκε στο «Scripta Manent» της «Sportday» το διήμερο 20 και 21 Απριλίου 2019 

πηγή