Σαν σήμερα το «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα», πώς το είχε σχολιάσει ο Ανδρέας

Λίγες είναι οι φράσεις Ελλήνων πολιτικών που έχουν γράψει στο θυμικό των πολιτών όσο το περίφημο «Τσοβόλα δώσ’τα όλα» του Ανδρέα Παπανδρέου το 1989, σαν σήμερα, 20 Απριλίου. Κανένα άλλο δεν έχει επηρεάσει τόσο τη λαϊκή κουλτούρα, αναδεικνυόμενο στη συλλογική συνείδηση σε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής.

Το «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα» ήταν ένα αυτοσχέδιο σύνθημα μπαλκονιού, προϊόν διαδραστικής επαφής του Ανδρέα με το «πράσινο» πλήθος στην προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ, στο Περιστέρι. Τότε που το κίνημα είχε κλείσει μια οχταετία στην κυβέρνηση, αλλά η πορεία της οικονομίας και πολύ περισσότερο το σκάνδαλο Κοσκωτά είχαν προκαλέσει φθορά που θα αποτυπωνόταν στην εκλογική ήττα, δύο μήνες αργότερα.

Η πρώτη κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, από το ‘81 έως το ‘85, ακολούθησε μια πολιτική με αυξήσεις μισθών και συντάξεων, παροχές επιδομάτων, διορισμούς, κρατικοποιήσεις εταιριών κ.ά. Μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη, το ‘85, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Δημήτρης Χαλικιάς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Ο Παπανδρέου αφουγκράζεται τον κίνδυνο και μέρος των προτάσεων του Χαλικιά. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας αναλαμβάνει ο Κώστας Σημίτης, μαζί και την ευθύνη να νοικοκυρέψει την κατάσταση με το επονομαζόμενο «πρόγραμμα σταθερότητας»: ένα διετές πρόγραμμα σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής με έντονα νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά (μείωση μισθών, ημερομισθίων και συντάξεων ως και διψήφιο ποσοστό, ιδιωτικοποιήσεις, κίνητρα προς το ξένο κεφάλαιο για επενδύσεις, αναστολή των συμβάσεων εργασίας και άλλα).

Το πρόγραμμα κινείται στη σωστή κατεύθυνση, αλλά τα μέτρα δεν είναι επαρκή για την παλινόρθωση της οικονομίας. Το 1986 ο Χαλικιάς παρουσιάζει μια νέα έκθεση στον πρωθυπουργό, που περιέχει τον καινοφανή, τότε, όρο «διαρθρωτικές αλλαγές» – ό,τι έλεγε και το ΔΝΤ 25 χρόνια μετά! Οι αντιδράσεις απ’ όλες τις πτέρυγες του ΠΑΣΟΚ είναι φρενήρεις – κατηγορείται ευθέως για «εκτροπή από τον σοσιαλισμό». Απ’ όλες τις προτάσεις του ο Ανδρέας κρατάει (για λίγο καιρό, όπως αποδείχτηκε) τη «λιτότητα», που καμία σχέση βέβαια δεν είχε με αυτή που βιώσαμε στη μνημονιακή εποχή.

Το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής εγκαταλείφθηκε εν μια νυκτί, πιθανόν γιατί ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να κερδίσει τις επόμενες εκλογές αν συνεχιζόταν. Το Νοέμβρη του 1987 ο Ανδρέας κήρυξε τη λήξη του, εξαναγκάζοντας σε παραίτηση τον Σημίτη. Ακολούθησε πολιτική νέων παροχών, με τον Δημήτρη Τσοβόλα πια σε πρώτο πλάνο. Ο υπουργός Οικονομικών την τετραετία 1985-89, εντετάλθηκε να εφαρμόσει φιλολαϊκή πολιτική από το ’88 και έπειτα, σε μια ύστατη προσπάθεια να ανατραπούν τα δεδομένα.

Το «Τσοβόλα δώσ’τα όλα» ο Ανδρέας το είπε σε ανταπόκριση των επευφημιών του πλήθους για τον ιδιαίτερα δημοφιλή Ηπειρώτη πολιτικό. Θεωρήθηκε ως το σύνθημα για το τέλος της τριετούς λιτότητας.

Ο ίδιος ο Τσοβόλας έχει δώσει μια τελείως διαφορετική εκδοχή της πολύκροτης φράσης. Υποστηρίζοντας ότι η προτροπή του Ανδρέα να «τα δώσει όλα» δεν είχε καμία σχέση με παροχές, αλλά με τη μάχη για τη δικαίωση της παράταξης σε ότι αφορούσε το σκάνδαλο Κοσκωτά. «Ο Παπανδρέου άκουγε τους συγκεντρωμένους να επαναλαμβάνουν ρυθμικά το όνομά μου. Ήμουν δημοφιλής γιατί έδινα μάχη κατά της σκευωρίας για την εμπλοκή μας στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Ο Ανδρέας συνήθιζε να διαλέγεται με τον λαό στις συγκεντρώσεις και μόλις άκουσε το όνομα “Τσοβόλας”, απάντησε “Τσοβόλα δώσ’ τα όλα”, εννοώντας ότι πρέπει να τα δώσουμε όλα στη μάχη για την αλήθεια», έχει δηλώσει σε συνέντευξη του ο πρώην υπουργός Οικονομικών που «έφυγε» από τη ζωή πριν από δύο μήνες…

Για να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του, τόνισε ότι δεν έγινε καμία παροχή το πρώτο εξάμηνο του ’89 – το διάστημα δηλαδή από την κατάθεση του νέου προϋπολογισμού στη Βουλή έως και τις εκλογές του Ιουνίου – και ότι η αύξηση δαπανών περιορίστηκε στο 14%, παρά την πρόβλεψη για 18%.

«Δεν έδωσα δραχμή το 1989. Αν βρει κάποιος μια απόφασή μου που να δείχνει ότι έκανα οποιαδήποτε παροχή το πρώτο εξάμηνο του 1989 θα ζητήσω δημόσια συγγνώμη. Αρνήθηκα να υπογράψω αυξήσεις στα μισθολόγια των στρατιωτικών και των αστυνομικών, διότι δεν υπήρχε τέτοια πρόβλεψη στον προϋπολογισμό. Ορισμένοι με αποκαλούσαν «τσιγκούνη Ηπειρώτη». Αυτός που τα… έδωσε όλα ήταν ο Αντώνης Σαμαράς, που με διαδέχτηκε στο υπουργείο Οικονομικών, όταν σχηματίστηκε η κυβέρνηση Τζαννετάκη. Ξεκινώντας από την υπογραφή των αυξήσεων στους στρατιωτικούς και στους αστυνομικούς».

Ακόμα και αν για δεδομένα… ΠΑΣΟΚ, το 1989 ήταν «σφιχτό» σε παροχές, αυτό δεν είναι κάτι που θα εμπόδιζε τον Ανδρέα να προτρέψει δημοσίως τον υπουργό του για το αντίθετο.

Σε παλαιότερο άρθρο του ο δημοσιογράφος Γιώργος Παπαχρήστος ανέφερε άλλα δεδομένα. Ότι ο Ανδρέας έκανε… πλάκα. «Το είπε σε μια προεκλογική του συγκέντρωση που έγινε εκτός του κέντρου της πόλης, στο Περιστέρι συγκεκριμένα, τον Ιούνιο του 1992 επ’ αφορμή την αναπληρωματική εκλογή στην Β’ Αθήνας για την έδρα του Δημήτρη Τσοβόλα, ο οποίος είχε εκπέσει από το αξίωμα του βουλευτή, λόγω της παραπομπής του στο Ειδικό Δικαστήριο»

Και συμπλήρωνε: «Ενώ λοιπόν είχε ξεκινήσει να μιλάει στο πλήθος εμφανίζεται κάτω από τη εξέδρα ο Τσοβόλας και φυσικά αποθεώνεται. Ο εξαιρετικά δημοφιλής τότε Τσοβόλας σηκώνει τα χέρια και ανταποκρίνεται έντονα και με ενθουσιασμό στην αποθέωση, ο Ανδρέας που αντιλαμβάνεται αμέσως το γεγονός, λέει, σχεδόν γελώντας “Τσοβόλα δώσ’ τα όλα”. «Αυτό ακριβώς. Ήμουν εκεί, το είδα με τα μάτια μου, το άκουσα με αφτιά μου, και δεν μπορεί κανείς να με διαψεύσει. Επικαλούμαι και τη μαρτυρία όσων βουλευτών του ΠΑΣΟΚ ήταν σε εκείνη τη ιστορική συγκέντρωση…».

Πώς είχε σχολιάσει τη φράση ο ίδιος ο Ανδρέας; Λίγες μέρες πριν τις πρόωρες εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993, όπου το ΠΑΣΟΚ κέρδισε με το συντριπτικό 47%, παραχωρεί συνέντευξη στον ΑΝΤ1 και μεταξύ άλλων απάντησε για το γνωστό σύνθημα «Τσοβόλα δωσ’ τα όλα».

«Δεν έχουν (σ.σ. στη Νέα Δημοκρατία) καν χιούμορ. Φαντάζομαι το αντίστοιχο (σ.σ. του Μητσοτάκη) θα ήταν “Μάνο πάρτα όλα”, αυτό θα έλεγε από το μπαλκόνι ο Μητσοτάκης. Ο Τσοβόλας δαπάνησε το πρώτο εξάμηνο 4% λιγότερο από ό,τι προέβλεπε ο προϋπολογισμό και η κυβέρνηση Μητσοτάκη 16% παραπάνω».

Αν είσαι socialιστής, τα λέμε κι από Facebook, Twitter & Instagram