“8η Μαρτίου: από τη μνήμη στην αλλαγή” -Γράφει η Ρωξάνη Μπέη

Η 8η Μαρτίου του 2021 συμπίπτει με το πρώτο «κύμα» (στη γλώσσα της εποχής) του ελληνικού #metoo. Δεν είναι μια ευχάριστη επέτειος και εννοείται δεν πρόκειται για γιορτή – για αυτό και καλύτερα να αφήσουμε τα «χρόνια πολλά» στην άκρη για τις πραγματικές γιορτές. Δεν είναι ούτε μια επέτειος μνήμης – όπως θα έπρεπε να είναι. Έρχεται να αποδείξει ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα στο δρόμο της ωρίμανσης της κοινωνίας, μιας κοινωνίας όπου δεν θα είχαν θέση «Ημέρες της Γυναίκας» ή «Ημέρες του Άνδρα» και όπου όλες οι ημέρες θα έπρεπε απλά είτε να γιορτάζονται ως ημέρες επιτυχιών, επιτευγμάτων και προόδου, είτε να γράφονται στα μαύρα κατάστιχα ως ημέρες ντροπής για την ανθρωπότητα. 

Από τις κλωστοϋφάντριες της 8ης Μαρτίου στη Νέα Υόρκη που πεινασμένες και κατάκοπες βγήκαν για πρώτη φορά να διεκδικήσουν βελτίωση των συνθηκών εργασίας, από την 8η Μαρτίου του 1917 όπου οι Σοβιετικές απέκτησαν πρώτες το δικαίωμα ψήφου όταν η φεμινίστρια Αλεξάντρα Κολοντάι στάθηκε μπροστά στον Λένιν και τον έπεισε για το δίκαιο του αιτήματος, από τις Βικτωριανές σουφραζέτες που διεκδίκησαν στη συνέχεια το δικαίωμα της γυναικείας ψήφου με τίμημα τα σκληρά βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκαν στις αγγλικές φυλακές, από τις Γαλλίδες φεμινίστριες αργότερα που δήλωσαν, με πρωτοστάτριες τις επώνυμες, ότι έχουν κάνει έκτρωση ρισκάροντας τη φυλάκισή τους, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι.

Η απελευθέρωση και οι επιτυχίες των αγώνων των γυναικών σε όλους τους τομείς, τουλάχιστον στη Δύση, είναι γεγονότα. 

ΌΜΩΣ, στο σύνολο των κοινοβουλίων στις δημοκρατίες, επί του παρόντος, ένα πενιχρό 1/5 των εκπροσώπων είναι γυναίκες.

ΌΜΩΣ, σύμφωνα με έγκυρες στατιστικές, θα χρειαστούν ακόμα πάνω από εκατό χρόνια για να εξομοιωθούν μισθολογικά οι γυναίκες με τους άνδρες.

ΟΜΩΣ, ενώ, στις δυτικές δημοκρατίες τουλάχιστον, υπάρχουν σύγχρονες νομοθεσίες για τα οικογενειακά δίκαια των κρατών και νομοθεσίες κατά της κακοποίησης και της εκμετάλλευσης, της ενδοοικογενειακής βίας, των εγκλημάτων με βάση το φύλο, καθώς και προσαρμογές του ποινικού δικαίου για αναγνώριση των χαρακτηριστικών της νόμιμης άμυνας των γυναικών θυμάτων βίας και εγκλημάτων με βάση το φύλο, η βία και ο σεξισμός παραμένουν διάχυτα στην πατριαρχική κοινωνία, συχνά βολικά καλυμμένα στο σκοτάδι παγιωμένων νοοτροπιών.

Όλο και περισσότερα θύματα, παρ’ όλα αυτά, τολμούν, μιλάνε, καταγγέλουν, αντιστέκονται στην παθητικότητα. Η διαδικασία συχνά είναι αργή και επίπονη. Υπάρχουν τραύματα, πρακτικές αλληλεξαρτήσεις και χρόνια κλεμμένη δύναμη στην καθημερινότητα και τις ζωές πολλών γυναικών.  Παιδιά που, όπως τους δίδαξε η πατριαρχία, χρειάζονται έναν πατέρα, έστω και βίαιο. Βιασμοί, κακοποιήσεις, παρενοχλήσεις που ακόμα δεν καταγγέλονται ή δεν αντιμετωπίζονται από ντροπή ή λόγω της χαμηλής αυτοεκτίμησης του θύματος που δεν ξέρει αν «το προκάλεσε» ή αν «της άξιζε» αυτό που έπαθε ή ακόμα και από ξεκάθαρο φόβο. 

Είναι ένα θετικό γεγονός ότι, ακόμα και στη χώρα μας, ξεκίνησε η καταγγελία και η δύσκολη διαδικασία της αποδοχής μιας προβληματικής πραγματικότητας. Συνήθως έτσι ξεκινάει, από κάποιες επώνυμες γυναίκες, προερχόμενες συχνά από χώρους όπως η τέχνη και ο αθλητισμός, όπου οι γυναίκες έχουν περισσότερες ευκαιρίες αναγνώρισης, ενδυνάμωσης και εξοικείωσης με «μη συμβατικές» πατριαρχικά συμπεριφορές, για να περάσει αργά και βασανιστικά στα μεγάλα, σιωπηλά κοινωνικά στρώματα, με τις γυναίκες πιο εξαρτημένες από συντηρητικά περιβάλλοντα, από σχέσεις οικονομικής ή πατριαρχικής εξουσίας, από πιεστικές οικονομικές ανάγκες. 

Αυτή τη φορά, η παγκόσμια κοινότητα, πιο συνδεδεμένη από ποτέ με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επιταχύνει και εντείνει τη διαδικασία. Πλέον έφηβες και νέες γυναίκες έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα από ποτέ να εκτεθούν στα νέα αυτά κινήματα ανά τον κόσμο, που μεγάλωσαν, δυνάμωσαν και δεν διεκδικούν πια αποσπασματικά, αλλά δουλεύουν την αλλαγή του ίδιου του αφηγήματος. Οι θετικές εξελίξεις προς την πρόοδο μοιραία ακολουθούν μια τέτοια γνήσια συσπείρωση, και ας βράζουν ακόμα οι κοινωνίες και ας προσπαθούν πολλοί περισσότεροι από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε, είτε με λόγο μίσους είτε με κεκαλυμμένη τοξική αμφισβήτηση, να εναντιωθούν. 

Πρόκειται πια για μια σύγκρουση κουλτούρας και πολιτισμών, την οποία θα πρέπει να την περάσουμε και για μια ακόμα φορά να επιλέξουμε αν θα στοιχηθούμε στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ώστε σύντομα η 8η Μαρτίου να είναι πράγματι μια επέτειος καθαρά ιστορικής μνήμης και όχι αγωνιωδών διεκδικήσεων ή υπενθύμισης κτηνωδών συμπεριφορών και άδικων πραγματικοτήτων, με μόνη αφορμή το φύλο. 

Υ.Γ. Με αφορμή ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έλαβα βάσει της ιδιότητάς μου ως εκλεγμένης αντιπροσώπου στην αυτοδιοίκηση για τη «γιορτή» της γυναίκας από κυβερνητικό στέλεχος, δράττομαι της ευκαιρίας να σημειώσω ότι η συμβολή των γυναικών πολιτικών δεν είναι μόνο η «εθελοντική προσφορά», το «γυναικείο άγγιγμα» και οι «συνταγές» τους για την επίλυση ζητημάτων. Η προσπάθεια είναι συλλογική, αφορά άμεσα και τους άνδρες και για αυτό το λόγο δεν φτάνουν μόνο οι καλές προθέσεις. Στο σχέδιο νόμου για την αυτοδιοίκηση επιχειρήθηκε μείωση της ποσόστωσης βάσει φύλου, παρά τη χαμηλή ακόμα εκπροσώπηση, κάτι που δεν πέρασε στο τελικό προς διαβούλευση σχέδιο μετά την παρέμβαση της Κεντρικής Επιτροπής Δήμων Ελλάδας, προς τιμήν του οργάνου. Χρειάζονται πολιτικές για την  ενδυνάμωση των γυναικών ως πολιτικά στελέχη που διαμορφώνουν πολιτική και όχι ως συμπληρωματικά στελέχη με βασικό χαρακτηριστικό τη «γυναικεία» ταυτότητά τους.