Αλ.Βούστρου: Η γυναικοκτονία και η νομική αναγνώριση στην Ελλάδα.

Γράφει η Αλεξάνδρα Βούστρου

Αρχικα, η γυναικοκτονία δεν αποτελεί «έγκλημα πάθους», είναι δολοφονία. Δεν χωράει καμία ωραιοποίηση σε μια δολοφονία.

Η γυναικοκτονία αντιπροσωπεύει το τελευταίο και πιο βίαιο επεισόδιο που προκαλείται από την ανισότητα των φύλων και την υπεροχή των ανδρών στην κοινωνία. Είναι μια έκφραση της έμφυλης βίας, η οποία περιλαμβάνει τη σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική και οικονομική κακοποίηση μιας γυναίκας από έναν άνδρα. Η γυναικοκτονία είναι μια άμεση συνέπεια της έμφυλης βίας και αποτελεί ένα από τα πιο ακραία και δυστυχώς συχνά συνηθισμένα παραδείγματά της. Αυτή η πράξη αποτελεί μια μορφή βίας κατά των γυναικών και ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζεται παγκοσμίως. Οι αιτίες της γυναικοκτονίας μπορούν να είναι πολλές και ποικίλες, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής, φυλετικής, κοινωνικής ή οικονομικής καταπίεσης. Η καταπολέμηση της γυναικοκτονίας απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες από την κοινωνία, την κυβέρνηση και τους οργανισμούς προστασίας των γυναικών. Τα κίνητρα πίσω από τη γυναικοκτονία μπορεί να είναι πολλά και ποικίλα. Ορισμένα από τα κύρια κίνητρα περιλαμβάνουν την εξουσία και τον έλεγχο, την ανδροκρατία και την ανισότητα των φύλων, την εξάπλωση της βίας και την αποδοχή της σε ορισμένες κοινωνίες, την εξάπλωση της σεξουαλικής βίας και την εκφοβιστική συμπεριφορά, την εξάπλωση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και την απουσία σεβασμού προς τα δικαιώματα των γυναικών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κάθε περίπτωση μπορεί να έχει διαφορετικά κίνητρα και πρέπει να εξετάζεται ατομικά. Η ποινική της αντιμετώπιση είναι ένα σημαντικό ζήτημα, το οποίο έχει διχάσει την κοινή γνώμη και τους νομικούς κύκλους.
Στο ελληνικό ποινικό δίκαιο, η γυναικοκτονία δεν αποτελεί αυτοτελές έγκλημα. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανθρωποκτονία μιας γυναίκας, η οποία διαπράττεται λόγω του φύλου της. Η πράξη αυτή μπορεί να στοιχειοθετήσει το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, με τις προβλεπόμενες ποινές της ισόβιας κάθειρξης ή κάθειρξης τουλάχιστον 15 ετών, ανάλογα με τις περιστάσεις.

Ωστόσο, η γυναικοκτονία μπορεί να χαρακτηριστεί ως “ιδιαζόντως ειδεχθής”, σύμφωνα με το άρθρο 83Α του ΠΚ. Σε αυτή την περίπτωση, η ποινή της ισόβιας κάθειρξης μπορεί να μετατραπεί σε πρόσκαιρη κάθειρξη 25 ετών.
Σύμφωνα με το άρθρο 302 του Ποινικού Κώδικα, η γυναικοκτονία είναι «η θανάτωση γυναίκας από άνδρα με πρόθεση και σε συνθήκες που συνιστούν δόλο». Οι επιβαρύνοντές λόγοι της γυναικοκτονίας είναι οι εξής:

Η ανυποταξία της γυναίκας στις απαιτήσεις του δράστη. Αυτό μπορεί να αφορά την απόρριψη της σεξουαλικής του πρότασης, την άρνησή της να χωρίσει ή να παντρευτεί, ή την απόπειρά της να ασκήσει τα δικαιώματά της, όπως το δικαίωμα στην εργασία ή την εκπαίδευση.

Η προσπάθεια της γυναίκας να δραπετεύσει από τη βία του δράστη. Αυτό μπορεί να αφορά την απόπειρα της να φύγει από το σπίτι, να καταγγείλει τον δράστη στην αστυνομία ή να ζητήσει βοήθεια από φίλους ή συγγενείς.

Η ηλικία ή η αναπηρία της γυναίκας. Οι γυναίκες που είναι ανήλικες ή ανήμπορες να υπερασπιστούν τον εαυτό τους είναι πιο ευάλωτες στην κακοποίηση και τη βία.
Η εγκυμοσύνη της γυναίκας. Η εγκυμοσύνη μπορεί να θεωρηθεί από τον δράστη ως απειλή για την κυριαρχία του ή για τη σχέση του με τη γυναίκα.

Η ύπαρξη παιδιών. Η παρουσία παιδιών μπορεί να κάνει τον δράστη να αισθάνεται ότι η γυναίκα είναι ακόμα δεσμευμένη σε αυτόν και να είναι πιο πιθανό να τη σκοτώσει.
Ετσι, η γυναικοκτονία αποτελεί επιβαρυντική περίσταση για την ανθρωποκτονία από πρόθεση, με αποτέλεσμα την αύξηση της ποινής κατά 5 έως 10 χρόνια. Η αύξηση αυτή είναι σημαντική, καθώς μπορεί να οδηγήσει στη επιβολή της μέγιστης ποινής, της ισόβιας κάθειρξης.

Η διάταξη αυτή έχει θετική επίδραση στην αντιμετώπιση της γυναικοκτονίας, καθώς σηματοδοτεί την αναγνώριση της ως ιδιαίτερης μορφής εγκλήματος. Η αύξηση της ποινής μπορεί να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για την τέλεση τέτοιων εγκλημάτων και να συμβάλει στην προστασία των γυναικών από την έμφυλη βία.

Η αναγνώριση των επιβαρυντικών λόγων της γυναικοκτονίας είναι σημαντική για την επιβολή της δικαιοσύνης και την προστασία των γυναικών από τη βία. Οι δράστες της γυναικοκτονίας συχνά επιδιώκουν να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, υποστηρίζοντας ότι η γυναίκα ήταν υπεύθυνη για το θάνατό της. Η αναγνώριση των επιβαρυντικών λόγων βοηθά να καταδειχθεί ότι η γυναικοκτονία είναι ένα έγκλημα που διαπράττεται από τους άνδρες εναντίον των γυναικών, και ότι οι γυναίκες δεν είναι ποτέ υπεύθυνες για τη βία που δέχονται.

Ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένο άρθρο που να αναφέρεται στη γυναικοκτονία, καθιστώντας τη νομικά μη αναγνωρίσιμη. Αυτό σημαίνει ότι οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων διώκονται για φόνο ή απόπειρα φόνου, ανεξάρτητα από το γένος του θύματος. Ωστόσο, η νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας είναι σημαντική, καθώς θέτει έμφαση στην ειδική φύση της βίας κατά των γυναικών και την ανάγκη προστασίας τους πριν επέλθει το έσχατο, η δολοφονία της γυναίκας δηλαδή.

Ειδικότερα, η αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως επιβαρυντικού στοιχείου έχει τα εξής οφέλη:

Στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα ότι η γυναικοκτονία είναι ένα έγκλημα που δεν θα συγχωρεθεί.

Βοηθά να διασφαλιστεί ότι οι δράστες της γυναικοκτονίας θα τιμωρηθούν αυστηρά.
Μπορεί να αποτρέψει άλλους άνδρες από το να διαπράξουν γυναικοκτονία.
Η αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως επιβαρυντικού στοιχείου είναι ένα σημαντικό βήμα για την προστασία των γυναικών από τη βία.

Στην Ελλάδα, η δολοφονία ως γυναικοκτονία τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Το 2023, καταδικάστηκαν για γυναικοκτονία 39 άνδρες.