Δέσποινα Λιμνιωτάκη: “Οι πολιτικές για την υγεία, ξεκινούν από την Αυτοδιοίκηση”

Γράφει η Δέσποινα Λιμνιωτάκη*

Ένα από τα πράγματα που ποτέ κατά το παρελθόν δεν συνδέσαμε με την πολιτική ζωή του τόπου μας είναι η σχέση μεταξύ αυτοδιοίκησης και δημόσιας υγείας. Επί χρόνια, όλες οι μεγάλες διεργασίες που είχαν να κάνουν με την υγεία ξεκινούσαν από πάνω προς τα κάτω, μέσα από την αναμονή κεντρικών οδηγιών και θεωρητικών σχεδιασμών που ελάχιστα άγγιζαν τους πολίτες και πολύ περισσότερο έμεναν ως άσκηση επί χάρτου, στο ντουλάπι. Αυτή η νοοτροπία δημιουργούσε πολλαπλά εμπόδια – από την αδυναμία των ανθρώπων να σχηματίσουν υποστηρικτικά δίκτυα μέσα στα οποία οι βασικές αρχές της κοινοτικής υγείας θα έβρισκαν εφαρμογή, μέχρι την αποτυχία στο να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα νοιαξίματος, να προωθήσουμε ζητήματα αποασυλοποίησης και να υποστηρίξουμε την πρωτοβάθμια προσέγγιση στην υγεία. Μόνο τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και αφού γνωρίσαμε πολλαπλά Ευρωπαϊκά μοντέλα τέτοιας λειτουργίας, έγινε κατανοητό το ότι η αυτοδιοίκηση παίζει κομβικό ρόλο καταρχάς στην καλλιέργεια της εμπιστοσύνης στις δομές και τις υπηρεσίες που λειτουργούν φροντιστικά προς τον γενικό πληθυσμό και κατά δεύτερον στην ενεργοποίηση όλου του πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού που έστεκε στο περιθώριο ανενεργός ενώ μπορούσε να λειτουργήσει διεπιστημονικά και με αποτελέσματα που έχουν πολλαπλάσια αξία από τον απομονωτισμό που ίσχυε σε προηγούμενα έτη.

Σήμερα, ο Δήμος Αθηναίων έρχεται με ένα εμπλουτισμένο πρόγραμμα δράσεων προληπτικής ιατρικής να στείλει σημαντικά μηνύματα όχι μόνο αλληλεγγύης και πρόνοιας αλλά καινοτόμου παραδείγματος του πώς συνσχεδιάζεται η υγεία. Κι αυτό, επειδή η δουλειά μας βασίζεται σε πέντε πυλώνες ανάπτυξης και βιωσιμότητας, επειδή είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι η αυτοδιοίκηση χρειάζεται να γίνει όχι απλά ο σπόρος αλλαγής νοοτροπίας στην υγεία, αλλά πολύ περισσότερο η ηγετική βαθμίδα της.

Ως εκ τούτου, ακολουθούμε 1) ένα ευρύ, ισχυροποιημένο μοντέλο συνεργειών με φορείς και ομάδες φροντίδας της υγείας, ακολουθώντας τον στόχο της ολόπλευρης προσέγγισης αυτής (ποιοι είναι οι γείτονες μας, τι κάνουν και πώς μπορούμε να συνεργαστούμε;), 2) ξεκινήσαμε έναν άμεσο, σε-πραγματικό-χρόνο διάλογο με τους συνδημότες και τις συνδημότισσες μας, σχετικά με τις γενικές και ειδικές ανάγκες που υπάρχουν στο σύνολο αλλά και στις επί μέρους γειτονιές: η χαρτογράφηση των αναγκών φροντίδας υγείας στον Δήμο, βρίσκεται στη βάση κάθε ορθού μελλοντικού σχεδιασμού δράσεων (ποια είναι τα κενά αλλά και ποιες είναι οι ευκαιρίες ανάπτυξης), 3) επενδύουμε στη στήριξη των δημοτικών ιατρείων με εμπλουτισμό των προγραμμάτων της (κανένα ιατρείο και κατά συνέπεια καμία κοινότητα δεν θα πρέπει να στερείται ευκαιριών έγκαιρης ανίχνευσης ζητημάτων που αφορούν στην υγεία των κατοίκων), 4) ενισχύουμε τη φωνή και την επικοινωνία γύρω από την πρόληψη επειδή το πρώτο βήμα είναι και το πιο δύσκολο: να πειστούμε ότι η υγεία απαιτεί πλάνο και ανάληψη ευθύνης για τους εαυτούς μας και το περιβάλλον μας, και 5) ενισχύουμε την ενταξιακή διαδικασία σε ευάλωτες, αόρατες ομάδες που υποφέρουν από σύγχρονες μορφές ανισοτήτων και αποκλεισμού. Τα εμποδιζόμενα άτομα είναι πολύ περισσότερα από αυτά που νομίζουμε ότι είναι και βρίσκονται δίπλα μας. Ας τα αναγνωρίσουμε επιτέλους.

H πολιτική δράση, στο σύνολο της, επηρεάζει την υγεία του πληθυσμού με μια πλειάδα τρόπων – όλες πολιτικές αποφάσεις σχετικά με την υγεία, την πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα, τις περιβαλλοντικές αλλαγές και τις αλλαγές στο ψυχοκοινωνικό περιβάλλον, έχουν σημαντική επίδραση στην εκδήλωση και τη διαχείριση των ασθενειών. Η πολιτική βούληση μπορεί να επηρεάσει τη χρηματοδότηση για την έρευνα νόσων, τις εκπαιδευτικές προσπάθειες για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με την πρόληψη και τη διαθεσιμότητα των ιατρικών υπηρεσιών, ισότιμα, προς όλους. Επομένως, υπάρχει άρρηκτη σχέση μεταξύ της υγείας και της πολιτικής. Ο σημαντικότερος όμως λόγος για τον οποίο τα ζητήματα υγείας είναι πολιτική, αφορά στην πρόληψη: τα ζητήματα πρόληψης έχουν να κάνουν με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη ζωή και την υγεία και αυτό το περιβάλλον, αυτή την κουλτούρα, είναι κάτι που η πολιτική δράση μπορεί να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει με αποφασιστικότητα.

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση με συνεργασία με τοπικές αρχές και οργανισμούς υγείας είναι καίρια για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων στον τομές της υγείας. Έχοντας αυτό κατά νου, το Τμήμα Προληπτικής Ιατρικής και Προαγωγής της Υγείας του Δήμου Αθηναίων ξεκίνησε μια γενναία προσπάθεια αναβάθμισης των υπηρεσιών και των δράσεων του και όλοι εμείς που εργαζόμαστε σε αυτό, επιθυμούμε να δούμε τον ίδιο τον θεσμό των Δημοτικών Ιατρείων να αναβιώνει σε όλες του τις αξίες, τις δυνατότητες και τις ενέργειες προς τον γενικό πληθυσμό, λειτουργώντας επικουρικά ως προς τη στήριξη της υγείας στη χώρα.

*Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος και Εντεταλμένη Σύμβουλος στον τομέα Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων, με ευθύνη την εποπτεία και των συντονισμό των δράσεων του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής και Προαγωγής της Υγείας, για τον Δήμο Αθηναίων.