Ε.Στεφοπούλου: Με τροπολογία του κ. Πιερρακάκη είχε ανοίξει ο δρόμος των απευθείας αναθέσεων στα ΕΛΤΑ

Γράφει η Έφη Στεφοπούλου*

Την παραίτησή του για λόγους ευθιξίας για την υπόθεση Πάτση υπέβαλε ο διευθύνων σύμβουλος των ΕΛΤΑ. Οι αποκαλύψεις στην υπόθεση Πάτση αφορούν ποσά πάνω από 1εκ ευρώ τα οποία δόθηκαν από τα ΕΛΤΑ με απευθείας αναθέσεις στην δικηγορική εταιρεία του κ. Πάτση για την παροχή νομικών υπηρεσιών. Βέβαια, τα ΕΛΤΑ έχουν νομική υπηρεσία, η οποία είναι από τις λίγες καλά στελεχωμένες υπηρεσίες του οργανισμού. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στα ΕΛΤΑ είχαν κατά καιρούς εκφράσει με δημόσιες τοποθετήσεις τους την απορία «γιατί ενώ η νομική υπηρεσία υπάρχει και λειτουργεί, η διοίκηση επιλέγει σταθερά να δίνει με απευθείας αναθέσεις την παροχή νομικών υπηρεσιών σε εξωτερικά δικηγορικά γραφεία;»

Αναζητώντας την πολιτική άκρη του νήματος θα πρέπει να πάμε πίσω στον Δεκέμβριο 2020, όταν εν μέσω πανδημίας, ένα νομοσχέδιο για την πάταξη του λαθρεμπορίου συζητούνταν στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής. Η τελευταία συνεδρίαση της επιτροπής ολοκληρώνεται το μεσημέρι της Τρίτης 1 Δεκεμβρίου. Η ολομέλεια και η ψήφισή του έχουν προγραμματιστεί για την επόμενη ημέρα, Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου. Στις 1:20 το μεσημέρι της Τετάρτης, λίγο πριν την ψήφιση κατατίθεται εκπρόθεσμη τροπολογία από τον κ. Πιερρακάκη, η οποία αφορά τα ΕΛΤΑ. Μια τροπολογία ολόκληρο νομοσχέδιο, η οποία εκτείνονταν σε 12 άρθρα και καταλάμβανε 83 σελίδες μαζί με τις απαραίτητες συνοδευτικές εκθέσεις. Ο κ. Πιερρακάκης από το βήμα της βουλής υπερασπίστηκε την τροπολογία, χάρη στην οποία τα ΕΛΤΑ θα έμπαιναν κι αυτά στον 21ο αιώνα, όπως είπε. Κι επειδή η αντιπολίτευση είχε ήδη αρχίσει να διαμαρτύρεται για όσα περιλάμβανε η επίμαχη τροπολογία, ο κ. Πιερρακάκης με αυταρέσκεια από το βήμα της Βουλής νουθέτησε του διαμαρτυρόμενους βουλευτές να ξεπεράσουν τα ταμπού. Αντιγράφω από τα πρακτικά εκείνης της συνεδρίασης: «Θα πρέπει να μπορέσουμε να υπερβούμε πολλά από τα ταμπού του παρελθόντος. Νομίζω ότι ήταν ο Λίνκολν αυτός που είχε πει ότι τα δόγματα του ήσυχου παρελθόντος είναι ανεπαρκή για το θυελλώδες παρόν. Και επειδή η περίσταση είναι δύσκολη, πρέπει να μπορέσουμε να αρθούμε στο ύψος της περίστασης».

Είναι γνωστό ότι με τις τροπολογίες, και δη τις εκπρόθεσμες, παραβιάζεται η βασική αρχή καλής νομοθέτησης που αφορά στη διαβούλευση. Την συγκεκριμένη τροπολογία για τα ΕΛΤΑ, ουδέποτε είχε δει κανείς, ούτε είχε την ευκαιρία να τη σχολιάσει και να προτείνει βελτιώσεις. Τον Δεκέμβριο 2020 οπότε και κατατέθηκε η τροπολογία ως επείγουσα λύση σε ένα υπαρκτό πρόβλημα των ΕΛΤΑ, η ΝΔ κυβερνούσε ήδη 18 μήνες, στους οποίους δεν είχε θεωρήσει προτεραιότητα τα ΕΛΤΑ. Θυμόμαστε ότι τα ΕΛΤΑ είχαν φτάσει στο έσχατο σημείο να καλύπτουν τη λειτουργία τους με χρήματα των καταναλωτών που πλήρωναν τους λογαριασμούς της ΔΕΗ μέσω της ταχυπληρωμής.

Τι προέβλεπε λοιπόν, μεταξύ άλλων, η επίμαχη τροπολογία:
Όλες οι προσλήψεις θα γίνονταν με απόφαση του ΔΣ των ΕΛΤΑ. Το ΔΣ θα έστελνε σχέδιο της προκήρυξης για τις προσλήψεις στο ΑΣΕΠ κι εκείνο, αν δεν απαντούσε εντός της ασφυκτικής προθεσμίας των 10 ημερών, θα τεκμαίρονταν ότι έχει εισηγηθεί θετικά.
Ο γενικός Διευθυντής των ΕΛΤΑ αλλά και το 20% των διευθυντών θα τοποθετούνται πλέον με απόφαση του διευθύνοντος συμβούλου των ΕΛΤΑ. Μόλις έναν μήνα πριν την επίμαχη τροπολογία είχε ψηφιστεί ο νόμος 4735 που προέβλεπε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και διαδικασίες για την επιλογή των διοικήσεων στο Δημόσιο, το οποίο παρακάμπτεται με άνεση στην τροπολογία.

Η τροπολογία άνοιξε επίσης το δρόμο για περισσότερες απευθείας αναθέσεις δημοσίων συμβάσεων κατά παρέκκλιση της σχετικής νομοθεσίας. Απευθείας αναθέσεις σαν κι αυτές που βλέπουν τώρα το φως της δημοσιότητας (χάρη στη Διαύγεια) εξαιτίας του σκανδάλου Πάτση. Ο κ. Πιερρακάκης με την τροπολογία έτρεξε βιαστικά να πει ότι θα γίνονται προμήθειες και απευθείας αναθέσεις «κατά παρέκκλιση» της κείμενης νομοθεσίας. Τις ίδιες μέρες που κατατέθηκε η τροπολογία, ο κ. Άδωνης Γεωργιάδης είχε αναρτήσει σε διαβούλευση πρόταση νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις! Κανένας συντονισμός μεταξύ των υπουργών: Από την μια ο ένας νομοθετεί διαδικασίες συμβάσεων κι από την άλλη ο άλλος παρεκκλίνει από αυτές. Πάλι καλά που υπάρχει το επιτελικό κράτος με την προεδρεία της κυβέρνησης και τους εκατοντάδες μετακλητούς, για να συντονίζουν την κυβερνητική δράση!

Όλα τα παραπάνω, που αφαιρούν κάθε διαδικασία διαφάνειας και ελέγχου από τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι συμβάσεις και προσλαμβάνεται το προσωπικό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στα έργα του ταμείου ανάκαμψης έχουν προβλεφθεί δαπάνες ύψους 48εκ ευρώ για τα ΕΛΤΑ, εγείρουν και στον πιο καλόπιστο βάσιμες υποψίες.

Αλλά ακόμα κι αν κάποιος πιέσει την καλή του προαίρεση στα όρια της ελαστικότητάς της και δεχθεί ότι όλα αυτά έγιναν για να λυθεί γρήγορα το πρόβλημα των ΕΛΤΑ χωρίς «περιττές γραφειοκρατικές διαδικασίες», δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει πως οι καλές προθέσεις ή ο καλός χαρακτήρας δεν αρκούν για να διασφαλίσουν ορθή λειτουργία των θεσμών, διαφάνεια και εν τέλει αποτελεσματικότητα.

Το δημόσιο συμφέρον διασφαλίζεται όχι χάρη στην προσωπικότητα των κυβερνώντων – άλλωστε αυτοί αλλάζουν – αλλά στην διαδικαστική νομιμοποίηση. Γι’ αυτό υπάρχουν οι διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων, γι’ αυτό ήταν λάθος να εκτροχιαστεί η χρήση των πανδημικών διατάξεων για απευθείας αναθέσεις, γι’ αυτό υπάρχει το ΑΣΕΠ που έστησε με κόπο ο Αναστάσης Πεπονής. Κοστίζουν όλα αυτά; Ναι. Κοστίζουν όχι μόνο σε χρήμα αλλά και σε χρόνο. Η Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου κοστίζουν.

Εκείνη η κυβέρνηση που θα καταφέρει να μειώσει το γραφειοκρατικό κόστος, χωρίς εκπτώσεις στις δημοκρατικές αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας, θα είναι μια ικανή κυβέρνηση. Όμως η κυβέρνηση της ΝΔ που όχι μόνο δεν μειώνει το κόστος, αλλά αυξάνει ταυτόχρονα την αδιαφάνεια και την ασυδοσία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το σκάνδαλο Πάτση και τα ΕΛΤΑ, δεν είναι μόνο μια ανίκανη, αλλά και μια επικίνδυνη κυβέρνηση. Επικίνδυνη γιατί δυναμιτίζει τα θεμέλια της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς του Κράτους Δικαίου. Και η απώλεια εμπιστοσύνης είναι αυτή που βλέπουμε να φέρνει στο προσκήνιο σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ακραίες πολιτικές επιλογές (πχ. Ιταλία, Σουηδία).

Η κυβερνητική ζημιά από ένα σκάνδαλο διορθώνεται. Η θεσμική ζημιά στο Δημοκρατικό πολίτευμα από την προσπάθεια υποβάθμισής του ή συγκάλυψής του, είναι μεγάλη και δεν διορθώνεται.

*Έφη Στεφοπούλου
Γραμματέας του Τομέα Δημόσιας Διοίκησης στο ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής