Για την προοδευτική παράταξη του 21ου αιώνα

Αρθρογραφεί στο “Τhe Socialist” ο Ματσίγκας Παναγιώτης, απόφοιτος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου

Το τελευταίο διάστημα συζητείται όλο και πιο έντονα από επιφανή στελέχη των μεγάλων κομμάτων που εκπροσωπούν το ευρύτερο φάσμα της δημοκρατικής Αριστεράς το ενδεχόμενο συγκρότησης μίας προοδευτικής κυβέρνησης. Ωστόσο, είναι πολλοί αυτοί οι οποίοι αντιτίθενται σθεναρά στο ενδεχόμενο αυτό, διεκδικώντας, ο καθένας από την πλευρά του τον τίτλο του κυρίου εκπροσώπου της προόδου.

Αυτές οι συζητήσεις ωστόσο διεξάγονται σε πρωτοφανείς συνθήκες. Στη δίνη μίας πολύπλευρης κρίσης στη υγεία, στην οικονομία, στο προσφυγικό και στα ελληνοτουρκικά, η Ελλάδα έχει στο τιμόνι της τη Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη, η οποία δείχνει να έχει απολέσει και τα τελευταία ψήγματα προόδου και δήθεν ευρωπαϊκής μεταρρυθμιστικής ατζέντας. Στην πραγματικότητα, φυσικά, ποτέ δεν τα διέθετε σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο με προκάλυμμα την τετραπλή αυτή κρίση, βρίσκει άλλοθι για να εντείνει την εκ των προτέρων δρομολογημένη αντιλαϊκή της πολιτική.

Τώρα δεν είναι η ώρα της επίλυσης χρόνιων ιδεολογικών διαφορών ανάμεσα στα κόμματα που ανήκουν στην ευρύτερη Αριστερά. Διαφορές υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν και είναι θεμιτές και ίσως μάλιστα και αναγκαίες προκειμένου να υπάρχει συνεχής ζύμωση και εξέλιξη του χώρου. Τώρα είναι η ώρα ενός ειλικρινούς και εκτεταμένου διαλόγου για τη συγκρότηση ενός ριζοσπαστικού και συνάμα εφαρμόσιμου αναπτυξιακού προγράμματος το οποίο θα βάλει τέλος στο νεοφιλελεύθερο και αντιδημοκρατικό κατήφορο στον οποίο σέρνει τη χώρα με ταχύ βήμα η κυβερνώσα παράταξη.

Τα προοδευτικά κόμματα πρέπει να θέσουν τους άξονες στους οποίους θα γίνουν εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις για την οικοδόμηση της Ελλάδας του 21ου αιώνα. Οι άξονες αυτοί είναι, συνοπτικά, οι εξής:

1. Αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου: Τα προβλήματα στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας είναι, κατά βάση, τα προβλήματα που έφερε στο προσκήνιο και στις άλλες χώρες η νεοφιλελεύθερη διαχείριση της οικονομίας, δηλαδή οι χαμηλές επενδύσεις στους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας, η μη δυναμική παρέμβαση των τραπεζών στην οικονομία μέσω χρηματοδοτήσεων και οι ακραίες και αυξανόμενες ανισότητες λόγω των μεγάλων φορολογικών ελαφρύνσεων στους λίγους και στις περικοπές σε μισθούς και κοινωνικές παροχές για τους πολλούς. Σε αυτά φυσικά προστίθενται η ατελείωτη γραφειοκρατία και η ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων που διέπουν κάθε πτυχή του ελληνικού κράτους.

Μία προοδευτική κυβέρνηση, λοιπόν, οφείλει να αγωνιστεί για το μετασχηματισμό της δομής της ελληνικής οικονομίας στην κατεύθυνση ενός μεικτού μοντέλου. Η οικονομία πρέπει να έχει ως βάση έναν ισχυρό ιδιωτικό τομέα που θα βασίζεται κατά κύριο λόγο στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων και πρέπει να στηριχθούν με συγκεκριμένα φορολογικά μέτρα (πχ κατάργηση τέλους επιτηδεύματος, επαναφορά της προκαταβολής φόρου στο 50%) και χρηματοδοτικά εργαλεία (πχ ενίσχυση του μέτρου των μικροπιστώσεων). Οι φοροελαφρύνσεις και οι επιδοτήσεις στις μεγάλες επιχειρήσεις, τουλάχιστον η πλειοψηφία αυτών, πρέπει να  είναι συνδυασμένες με τις επενδύσεις των επιχειρηματιών (πχ επιδοτήσεις για ανανέωση του τεχνολογικού εξοπλισμού, φοροελαφρύνσεις για προσλήψεις με συμβάσεις πλήρους απασχόλησης και για επενδύσεις με υψηλή προστιθέμενη αξία) και περιορισμένες στις απολύτως απαραίτητες, με στόχο τη διατήρηση της φορολογίας σε ένα επαρκές επίπεδο. Η πλειοψηφία των μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων που θα κυνηγήσει η χώρα, πρέπει να καλύπτουν τομείς που οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις αδυνατούν να καλύψουν επαρκώς, όπως είναι για παράδειγμα οι νέες τεχνολογίες και εξαγωγές. Και στους δύο αυτούς τομείς η χώρα μας έχει μείνει αρκετά πίσω και χρειάζονται ισχυρά κεφάλαια για να καλυφθεί το χαμένο έδαφος.

Η οικονομία πρέπει επίσης να περιλαμβάνει έναν ισχυρό δημόσιο τομέα. Πιο συγκεκριμένα, χρειάζονται εκτεταμένες δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές, στις μεταφορές και στη δημιουργία αντιπλημμυρικών έργων, προκειμένου να υπάρξει καλύτερη διασύνδεση όλων των περιφερειών, αλλά και βελτίωση της ποιότητας ζωής και της ασφάλειας των πολιτών. 

Επικουρικά, πρέπει να λειτουργούν ο κοινωνικός και ο συνεταιριστικός τομέας που δραστηριοποιούνται, κυρίως, σε κλάδους που καλύπτουν άμεσες ανθρώπινες ανάγκες, αλλά και δίνουν μία διαφορετική προοπτική στην παραγωγή και το διαμοιρασμό των κερδών με βάση την ισότητα, έχοντας μάλιστα τη δυνατότητα να συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στην αύξηση του ΑΕΠ. Για το λόγο αυτό, κρίνεται απαραίτητο να ενισχυθούν τα χρηματοδοτικά εργαλεία που απευθύνονται στις επιχειρήσεις αυτές.

Όλη η αναπτυξιακή προσπάθεια πρέπει να είναι συνδεδεμένη με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.

Για να επιτευχθούν όλα αυτά, το κράτος πρέπει να διατηρεί το ρόλο της χάραξης της στρατηγικής, της στοχοθεσίας και του ελέγχου σε όλους τους τομείς της οικονομίας και, φυσικά, σε κάθε περιφέρεια να υπάρχει ειδική προσαρμογή ανάλογα με τις τοπικές αναπτυξιακές δυνατότητες και ανάγκες.

1. Δημοκρατικός μετασχηματισμός του κράτους: Ο δεύτερος άξονας είναι αυτός του ριζικού μετασχηματισμού και εκδημοκρατισμού του κράτους. Μία πιθανή προοδευτική κυβέρνηση πρέπει να αναλάβει να ολοκληρώσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους, με παράλληλη προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων των πολιτών. 

Ο δεύτερος τομέας μεταρρυθμίσεων του κράτους πρέπει να περιλαμβάνει τη βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας στη χώρα μας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αναδιαμόρφωση του κανονισμού νομοθέτησης, προκειμένου να τίθενται αυστηροί περιορισμοί στη κατάθεση νομοσχεδίων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, στις εκπρόθεσμες τροπολογίες και στις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και, παράλληλα, να εξασφαλίζεται επαρκής χρόνος διαβούλευσης και συζήτησης κάθε νομοσχεδίου (δημόσια διαβούλευση, διαβούλευση με τους κατάλληλους φορείς, συζήτηση στην ολομέλεια), με την ενίσχυση της αποκέντρωσης της εξουσίας, με την ενίσχυση της διαφάνειας στα ΜΜΕ αλλά και με τη ριζική αναδιάταξη της Ελληνικής Αστυνομίας με αυστηρές ποινές για την κατάχρηση εξουσίας, τη χρήση διακριτικού αριθμού για κάθε αστυνομικό και τη χρήση καμερών στις πορείες. Αυτονόητη θεωρείται η κατάργηση όλων των ακροδεξιών αποφάσεων της κυβέρνησης (πχ νόμος για τις διαδηλώσεις).

 Ακόμα, καίριας σημασίας θεωρείται η εφαρμογή όλων των διεθνών συμβάσεων (πχ Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, Σύμβαση του ΟΗΕ για τα ΑΜΕΑ) που προωθούν τις ατομικές ελευθερίες και η κατάρτιση ενός νέου σχεδίου για την αντιμετώπιση του trafficking, μιας και τόσο η εθνική νομοθεσία, όσο και η υπερεθνική, παρουσιάζουν χτυπητές αδυναμίες. 

Τέλος, απαιτείται η αλλαγή της στάσης της πολιτείας απέναντι στα ζώα, με την αυστηροποίηση των ποινών για θανάτωση και κακοποίηση, την εξασφάλιση των κανόνων ευζωίας στα ζώα των pet shops και στα ζώα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή γάλατος, την απαγόρευση της γουνοποιίας, αλλά και τη δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου για τη στέγαση, τη σίτιση και τη στείρωση των αδέσποτων ζώων.

Για να μπορέσουν να εφαρμοστούν τα παραπάνω, αλλά και για να αντέξουν στο χρόνο χωρίς να αλλοιωθούν από τα συνήθη φαινόμενα διαφθοράς πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των πολιτών σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής (κεντρικό επίπεδο, τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις) μέσω δημοψηφισμάτων και σύστασης τοπικών, αλλά και επιχειρησιακών συμβουλίων, προκειμένου να υπάρχει άμεσος λαϊκός έλεγχος στην εξουσία και συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων.

1.  Εκτεταμένο, σύγχρονο κοινωνικό κράτος: Καμία αναπτυξιακή προοπτική δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη συγκρότηση μίας ευρείας κοινωνικής πολιτικής που απευθύνεται σε όλες και σε όλους και όχι μόνο στους πλέον αδύναμους. Οι κοινωνικές παροχές είναι αποδεδειγμένο πως βοηθούν τόσο στη μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων, όσο και στην ανάπτυξη της οικονομίας, μιας και κάθε ευρώ που δαπανάται στο κοινωνικό κράτος έχει δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή 1,03-1,6. Αυτό συμβαίνει διότι με την αναδιανομή του πλούτου εξασφαλίζεται η σταθερή ροή του χρήματος στην αγορά και αυξάνεται η καταναλωτική δύναμη των πολιτών. Επομένως, αυξάνεται και η ζήτηση.

Η κοινωνική πολιτική, λοιπόν, δεν έπεται της οικονομικής ανάπτυξης, ούτε απευθύνεται μόνο σε όσους ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, όπως υποστηρίζει η φιλελεύθερη σκοπιά. Είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη και απευθύνεται σε όλους. Για να είναι αποτελεσματική πρέπει να ενισχυθεί με γενναία αύξηση των χρηματικών πόρων και να βασίζεται σε τέσσερις άξονες:

Α) Κοινωνικοί θεσμοί που απευθύνονται σε όλους τους πολίτες. Σε αυτούς εντάσσονται τα συστήματα υγείας, παιδείας, ασφάλισης. Η χρηματοδότηση στην υγεία και στην παιδεία πρέπει να φτάσει το επίπεδο του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Β)Σταθερό και διευρυμένο πλαίσιο ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων με πλήρη εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας στη μορφή που αυτές είχαν πριν τις μνημονιακές αλλαγές, πιλοτική (αρχικά) εφαρμογή του 35ώρου εργασίας, επαναφορά των κατηργημένων από τη ΝΔ ρυθμίσεων και διεύρυνση των ελέγχων για τις εργοδοτικές παραβάσεις.

Γ) Σύγχρονο σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης και απόκτησης ψηφιακών δεξιοτήτων για ενήλικες, στα πρότυπα των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης.

Δ) Ειδικές παροχές σε συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών. Σε αυτές εντάσσονται οι παροχές για την οικογένεια, τα ΑΜΕΑ, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, τους ρομά κτλ. Απαιτείται η ενίσχυση των ειδικών παροχών, όπως η Βοήθεια στο Σπίτι, το επίδομα παιδιού, τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, η στήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης για ηλικιωμένους και ΑΜΕΑ, τα μαθήματα γλωσσομάθειας και marketing σε πρόσφυγες και μετανάστες κτλ διότι όλες οι κοινωνικές ομάδες βιώνουν διαφορετικό βαθμό ανισότητας. Δίνοντας, λοιπόν, ισόποσες παροχές σε όλους, απλώς αναπαράγουμε τις ανισότητες. Χρειάζονται άνισες παροχές σε άνισες ομάδες προκειμένου να προσπαθήσουμε να γεφυρώσουμε το χάσμα.

Ε) Εξασφάλιση ενός ελαχίστου επιπέδου διαβίωσης μέσω της παροχής ενός ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος, συνδυαστικά με την εξασφάλιση νερού, τροφής, ρούχων, στέγης και ενεργειακής επάρκειας για όλο τον πληθυσμό.

Οι επόμενες εκλογές θα γίνουν με απλή αναλογική. Αυτή είναι η ευκαιρία της προοδευτικής παράταξης να διεκδικήσει ένα διαφορετικό δρόμο για τη χώρα, ειδικότερα τώρα που αναμένονται σημαντικά πακέτα στήριξης σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και υπάρχουν τα απαιτούμενα κονδύλια. Διαφορετικά, η νέα νίκη της Δεξιάς, μοιάζει μονόδρομος. Και με νέα νίκη της Δεξιάς, ο ορίζοντας της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης της χώρας μοιάζει πολύ μακρινός.