Μην επαναλάβετε τα λάθη της ελληνικής διάσωσης
Η ΕΕ δεν έχει την πολυτέλεια του χρόνου ή συμβιβασμούς που βασίζονται σε παλαιές πεποιθήσεις

[Ο συγγραφέας ήταν Έλληνας υπουργός Οικονομικών. Αυτό το άρθρο συνέγραψε ο Γιώργος Παπανδρέου, πρώην Έλληνας πρωθυπουργός]

Η ιστορία έχει έναν αστείο τρόπο να επαναλαμβάνεται. Πριν από δέκα χρόνια, σε μια σύνοδο κορυφής στις 25 Απριλίου, ηγέτες της ευρωζώνης δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτήσουν την Ελλάδα αφού έχασε την πρόσβαση σε διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές. Ήμασταν εκεί. Λάβαμε όλοι συλλογικά αυτήν την απόφαση προκειμένου «να διαφυλάξουμε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ συνολικά.

Ωστόσο, η απόφαση είχε μειονεκτήματα. Πρώτα, ήρθε αργά, μετά από έξι μήνες δισταγμού. Και η υποστήριξη επρόκειτο να είναι η τελική αναλογία, η τελευταία λύση, εάν όλα τα άλλα απέτυχαν.

Δεύτερον, ήταν δεμένο με ρητορική σχετικά με τον ηθικό κίνδυνο. Η συνοδευτική λιτότητα έγινε μέρος της θεραπείας και της μερικής τιμωρίας. Η Ελλάδα έπρεπε να αντιμετωπίσει τα βαθιά της προβλήματα: πελατεία, έλλειψη διαφάνειας και αναποτελεσματική διακυβέρνηση. Ωστόσο, οι συστημικές αλλαγές δεν είχαν προτεραιότητα.

Τρίτον, καθώς η υποστήριξη περιοριζόταν στην «λανθασμένη» Ελλάδα, αποδείχθηκε ανεπαρκής και ελαττωματική απάντηση σε ένα ευρύτερο συστημικό πρόβλημα. Η λύση – λιτότητα – απέτυχε να αντιμετωπίσει την κύρια αιτία του προβλήματος στις περισσότερες χώρες, ένα δυσλειτουργικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Στο τέλος, η απάντηση αποδείχθηκε κατώτερη και καθυστερημένη. Η ευρωζώνη έπρεπε να επανεξετάσει επανειλημμένα τις πολιτικές της, να επεκτείνει τα προγράμματα υποστήριξης σε περισσότερες χώρες για να περιορίσει τη μετάδοση του φόβου και της κερδοσκοπίας στην αγορά και τελικά να καταλήξει σε νέες θεσμικές ρυθμίσεις.

Χρειάστηκαν δύο χρόνια και μια ριζική αλλαγή στάσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πριν από τη στροφή της ζώνης του ευρώ. Όλοι υποφέραμε άσκοπα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά κόστη ως αποτέλεσμα. Το πιο σημαντικό, σπαταλήσαμε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την κρίση για να πιέσουμε για βαθύτερες αλλαγές στην Ευρώπη.

Δέκα χρόνια αργότερα, σχεδόν μέχρι σήμερα, οι ηγέτες της ΕΕ καλούνται να λάβουν εξίσου σημαντική απόφαση σε ακόμη πιο σημαντικές συνθήκες.

Πρόσφατα στοιχεία του ΔΝΤ καθιστούν σαφές ότι η οικονομική κρίση της κρίσης Covid-19 είναι διαφορετικής τάξης μεγέθους από εκείνη της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης κυρίαρχης ζώνης του ευρώ που ακολούθησε. Η συστολή μοιάζει περισσότερο με την κατάθλιψη της δεκαετίας του 1930. αλλά αυτή είναι η πρώτη πραγματικά παγκόσμια κρίση, και φέρνει επίσης την ακραία αβεβαιότητα της εξέλιξης της ίδιας της πανδημίας.

Σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες, απλά δεν υπάρχει χώρος για την πολιτική δισταγμού, αύξησης ή κατάδειξης.

Μια δεκαετία νωρίτερα, χρειάστηκαν δύο χρόνια για να εμφανιστεί η απειλή από την κρίση subprime των ΗΠΑ στον πιο αδύναμο κρίκο της ευρωζώνης, την Ελλάδα. Σήμερα, χρειάστηκαν μόνο δύο μήνες για να σταματήσει ολόκληρη η οικονομία της ΕΕ. Η ταχύτητα είναι η ουσία. Δεν υπάρχει χρόνος για μια στάση «περιμένετε και δείτε», λαμβάνοντας νέες αποφάσεις μόνο όταν οι προηγούμενες έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς.

Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Αυτή τη φορά, η στρατηγική «χωρίς όρια» της ΕΚΤ έχει ήδη αγοράσει πολύτιμο χρόνο. Την τελευταία φορά, πέρασαν δύο χρόνια πριν ο τότε πρόεδρος Mario Draghi έκανε τη δήλωση «ό, τι χρειάζεται». Οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν ανταποκριθεί σθεναρά για την προστασία των ανθρώπων και των οικονομιών – η καθεμία στο επίπεδο των διαθέσιμων πόρων της. Και σε επίπεδο ΕΕ, οι αποφάσεις που ανακοινώθηκαν μέχρι στιγμής, ατελείς ως έχουν, δείχνουν την κατανόηση του επείγοντος.

Αλλά όλα αυτά δεν είναι αρκετά. Ενώ κάθε χώρα πρέπει να ανταποκριθεί στις δικές της ευθύνες, πρέπει να καταλάβουμε ότι κανείς δεν μπορεί να το κάνει μόνος του.

Η οικονομική ανάκαμψη θα απαιτήσει μαζική χρηματοδότηση. Η εσωτερική αγορά θα πρέπει να συγκεντρωθεί ξανά. Ο κοινωνικός ιστός θα πρέπει να προστατευτεί. Και οι άνθρωποι θα πρέπει να είναι πεπεισμένοι ότι αποτελούν μέρος ενός ευρωπαϊκού έργου που λειτουργεί για όλους και προστατεύει τους πιο αδύναμους.

Τώρα είναι η ώρα για μια κοινή, συντονισμένη και μαζικά κατάλληλη δημοσιονομική απάντηση, χρησιμοποιώντας υπάρχοντα και νέα εργαλεία. Μια που χρηματοδοτείται από όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένων νέων πόρων σε επίπεδο ΕΕ, αλλά έχει ως στόχο να βοηθήσει τις πιο ευάλωτες, χωρίς να αυξήσει το βάρος του χρέους τους.

Όταν κινείστε γρήγορα και σκέφτεστε μεγάλα, αναπόφευκτα κάνετε λάθη. Και χωρίς αμφιβολία, θα γίνουν λάθη. Αλλά τουλάχιστον, ας μην επαναλάβουμε αυτές του παρελθόντος. Δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου, ούτε να κάνουμε συμβιβασμούς αγκυροβολημένους σε παλιές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις. Το ευρωπαϊκό σχέδιο θα υποφέρει τεράστια ως αποτέλεσμα.

Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό, και είμαστε πολύ πιο δυνατοί όταν αντιμετωπίζουμε μαζί τις προκλήσεις. Η σημερινή κρίση είναι μια μοναδική ευκαιρία για την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης ένωσης, που βασίζεται σε σταθερά θεμέλια και αλληλεγγύη μεταξύ όλων των ευρωπαίων πολιτών.