Η παντοτινή Αγια-Σοφιά και η αγωνία ένος δικτάτορα να γραφτεί κάπως το όνομά του στην ιστορία.

Γράφει ο Αρχισυντάκτης του The Socialist, Γαβρής Άγγελος.

Θα μου επιτρέψετε να μιλήσω προσωπικά, αγαπητοί αναγνώστες. Από στιγμή σε στιγμή, ο Τούρκος δικτάτορας, Ρεσεπ Ταγιπ Ερντογάν, με “μαγειρεμένη” απόφαση του Τουρκικού ΣτΕ, μετατρέπει την Αγια-Σοφιά σε τζαμί. 1700 χρόνια ιστορίας και η Αγια-Σοφιά συνεχίζει και μονοπωλεί το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Μια εκκλησία-σύμβολο δύναμης, πίστης και εξουσίας του Βυζαντινού πολιτισμού και της Ορθοδοξίας, εργαλειοποιείται από έναν υβριστή της παγκόσμιας πολιτιστικής και πολιτικής σφαίρας. Τον Ερντογάν που με την μεγαλομανία του, δείχνει να ξεμωρένεται πολιτικά, θέτοντας την Τουρκία σε διεθνή απομόνωση για χάρη των φανατικών που τον “εκλέγουν” τα τελευταία σχεδόν 20 χρόνια στην Προεδρία της Τουρκικής “Δημοκρατίας” παρόλο που οι “ήττες” πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά-ακόμα και στρατιωτικά- είναι απανωτές για την γείτονα χώρα.

Είναι κρίμα, πολιτικοί να εμπλέκουν στην πολιτική τους στρατηγική, μνημεία όπως η Αγια-Σοφιά. Για την Αγια-Σοφιά, ο Ερντογάν, εγώ, εσύ, οι κυβερνήτες και οι πρωθυπουργοί είναι απλώς μια ακόμα γενιά που αστραπιαία περνά από μπροστά της. Για την Αγια-Σοφιά, όσα έχει ζήσει, δει, εμπνεύσει, είναι στην ουσία η άνοδος και η πτώση 3 μεγάλων αυτοκρατοριών. Της Ρωμαϊκής, του Βυζαντίου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Έχετε πάει ποτέ στην Πόλη; Έχετε αντικρύσει ποτέ τον μεγαλόπρεπο ναό που αποτελεί σημείο αναφοράς στην ανθρώπινη ιστορία και τον Ορθόδοξο Ελληνισμό; Εγώ, δογματικός χριστιανός ή θρήσκος δεν υπήρξα ποτέ. Τι με νοιάζει θα πείτε, υπάρχει λόγος που το λέω. Καθώς πέρασα το κατώφλι της Αγιας-Σοφιάς, ένας κόμπος κάθισε στον λαιμό μου, ξερόβηξα, ήταν δύσκολο να μιλήσω καθαρά. Ωστόσο, μπαίνοντας μέσα από την πύλη των αυτοκρατόρων, την μεγάλη πύλη, που τόσα πολλά έχουν συμβεί στην ιστορία και αντικρίζοντας την θέση του Ιερού -παραποιημένου γιατί για 500 χρόνια περίπου, λειτουργούσε ως Τζαμί και το Μουσουλμανικό Ιερό προσανατολίζεται πάντα προς τη Μέκκα- πέρα απο δέος για το μέγεθος και την επιβλητικότητα του μνημείου, αισθάνθηκα έντονη την ανάγκη να πω δυνατά λέξεις που αντηχούν στην Ιστορία. Το Πάτερ Ημών. Το είπα, φωναχτά, ανάμεσα σε πλήθος τουριστών. Γύρισαν και με κοίταξαν κάποιοι. Εγώ συνέχισα. Ήταν το “Πατερ Ημών” των αιώνων που αντηχούσε σε κάθε πλευρά στην κεντρική είσοδο και πάντα με το βλέμμα μου στραμμένο στο Ιερό, το είπα δυνατά μέχρι τέλους. Και δάκρυσα. Όχι γιατί η Πόλη δεν είναι δική μας. Όχι γιατί οι Τούρκοι την έκαναν τζαμί. Μα γιατί ποτέ κανείς απο το 1453 και μετά, δεν έδειξε τον δέοντα σεβασμό και ταπεινότητα μπροστά σε αυτό το αιώνιο σύμβολο. Γιατί η θρησκευτικότητα είναι ένστικτο όλης της ανθρωπότητας και κανείς δεν μπορεί να οικειοποιηθεί την ιστορία αν δεν είναι δική του. Ακόμα μια φορά λοιπόν, την Αγια-Σοφιά, την χλευάζουν. Παρουσιάζοντάς την ως ένα κτήριο, ένα κτίσμα όμορφο και αξιόλογο, ως ένα τρόπαιο στα χέρια κάποιου ανείπωτου βλάκα που έχει την υποψία πως μπορεί να είναι “δική του”. Η Αγια-Σοφιά είναι δική “μας”. Όλων μας, αρκεί να δείξουμε τον σεβασμό που οφείλουμε στην Ιστορία. Επομένως, σήμερα, δεν χαιρόμαστε για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζονται κάτι “δικό μας”. Σήμερα λυπόμαστε για τον τρόπο που κάποιοι μεταχειρίζονται την Ιστορία μας. Και η πίστη, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας μας.

Η Ιστορία της Αγιας-Σοφιάς:

Η Αγία Σοφία είναι το πρώτο κτίσμα που χτυπάει στα μάτια του επισκέπτη, καθώς εισέρχεται από την Προποντίδα. Το ξεχωριστό αυτό σημείο είχαν επιλέξει για να χτίσουν τους ναούς τους, αιώνες πριν από τους Βυζαντινούς, οι ειδωλολάτρες.

Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.

Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β’. Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415, όμως ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το 532, κατά τη Στάση του Νίκα. Έτσι, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος Τραλλιανός και Ισίδωρο ο Μιλήσιος.

Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ). Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά: Τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για τη διακόσμηση του εσωτερικού.

Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα, αναφωνεί: «Δόξα των Θεώ το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών».

Για χίλια και πλέον χρόνια (537-1453), η Αγία Σοφία θα αποτελέσει το κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Εκεί, ο λαός θα γιορτάσει τους θριάμβους, θα θρηνήσει τις συμφορές και θα αποθεώσει τους νέους αυτοκράτορες.

Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί από τον Μωάμεθ Β τον Πορθητή και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή του σύγχρονου Τουρκικού κράτους μετατράπηκε σε μουσείο με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου που ελήφθη στις 24 Νοεμβρίου 1934.

Η Αγία Σοφία ως μουσείο άνοιξε τις πύλες της την 1η Φεβρουαρίου 1935 και στις 6 Δεκεμβρίου 1985, ανακηρύχθηκε από την UNESCO, Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η αγωνία ενός τυχάρπαστου δικτάτορα να γραφτεί το όνομά του στην Ιστορία:

Στις 10 Ιουλίου 2020, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο η Αγία Σοφία θα μετατραπεί και πάλι σε τζαμί, το οποίο θα είναι ανοιχτό σε όλους τους μουσουλμάνους, τους χριστιανούς και τους ξένους, όπως δήλωσε. Το «πράσινο φως» είχε δώσει νωρίτερα με απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας, το κορυφαίο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας, ακυρώνοντας το προεδρικό διάταγμα του Κεμάλ Ατατούρκ.