Η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη – Άρθρο του Σίμου Ανδρονίδη Υπ.Διδάκτωρ ΑΠΘ -Τμήμα Πολιτικών Επιστημών.

Την 3η Σεπτεμβρίου του 2020, συμπληρώθηκαν  46 χρόνια από την Διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου του 1974, που σηματοδότησε, πολιτικά, ιδεολογικά, προγραμματικά, την ίδρυση ενός νέου πολιτικού φορέα στο άμεσα Μεταπολιτευτικό κομματικό-πολιτικό γίγνεσθαι, με την επωνυμία Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ). Το Μεταπολιτευτικό ΠΑΣΟΚ, για την ακρίβεια η ίδρυση και παρουσία του ΠΑΣΟΚ, σχετίζεται με την ίδια την διαδικασία της πολιτικής-ιστορικής κίνησης, με το κίνημα-κόμμα να εσωτερικεύει επιμέρους ιδεολογικά και πολιτικά ρεύματα που ήταν και αυτά που του έδωσαν την πολιτική του φυσιογνωμία. 

Στηρίξτε μας! Γίνετε συνδρομητές στο “Res Publica”- Το περιοδικό της ΑΛΛΑΓΗΣ: Το πολιτικό – ενημερωτικό περιοδικό θα έρχεται στα mail σας κάθε μήνα μετά την συνδρομή σας ΕΔΩ: –> https://thesocialist.gr/subscription-plan

ΜΗΝ χάσετε το πρώτο μας τεύχος!

Ως προς αυτό, το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, την στιγμή της ίδρυσης του, όπως κωδικοποιήθηκε στην Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη, εγγράφει στο εσωτερικό του τις έντονες έως ριζοσπαστικές διεργασίες των πρώτων μηνών της Μεταπολίτευσης (ο όρος κίνημα απαντά εν μέρει και σε αυτές τις διεργασίες), την ιστορική εμπειρία του Εαμικού κινήματος της περιόδου της Κατοχής, τον κινηματισμό και παράλληλα,  Σοσιαλδημοκρατικό μεταρρυθμισμό των μέσων της δεκαετίας του 1960, επαναπροσδιορίζοντας παράλληλα τις πολιτικά-ιδεολογικά προτάγματα που έθεσε το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας.

 Δύναται να αναφέρουμε πως το ΠΑΚ υπήρξε το πολιτικό και ιδεολογικό πρόπλασμα του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, καθότι, αφενός μεν έφερε Σοσιαλιστικές αναφορές (βλέπε και την θεωρία της εξάρτησης) που σχηματοποιήθηκαν περαιτέρω στη Διακήρυξη του 1974, και, αφετέρου δε, προσέφερε μία πρώτη οργανωτική ‘μαγιά’ με την μορφή των παράλληλων οργανώσεων, ‘μαγιά’ που εν συνεχεία αξιοποιήθηκε από το Μεταπολιτευτικό ΠΑΣΟΚ. Το ίδιο το κόμμα, το κίνημα των πρώτων Μεταπολιτευτικών χρόνων που μαζικοποιήθηκε κοινωνικά και πολιτικά, ανταποκρινόμενο εν πολλοίς στην όλη κοινωνική, πολιτική και ιστορική κίνηση της περιόδου, ήταν όλα αυτά τα συστατικά και κάτι παραπάνω, δηλαδή κάτι νέο κομματικά και πολιτικά, επιχειρώντας και επιτυγχάνοντας αρχικά να διεμβολίσει τα αριστερά κόμματα και ιδίως το τότε νομιμοποιούμενο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ), αρθρώνοντας έναν λόγο με ‘προοπτική’ και δη Σοσιαλιστική ‘προοπτική’ αντι-εξαρτησιακού τύπου, (νέος και περαιτέρω, ‘ελληνικός Σοσιαλισμός’). 

Και, σε ένα δεύτερο επίπεδο, εντάσσοντας την ‘κατάλληλη’ στιγμή στον πολιτικό του λόγου, δημοκρατικές αναφορές και δημοκρατικά προτάγματα, με επίδικο την ενίσχυση και εμβάθυνση της μέχρι τότε νεότευκτης δημοκρατίας, αποκτώντας σταδιακά τα χαρακτηριστικά ενός  με κεντρομόλο δυναμική φορέα,  που συναγωνίζονταν το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας (Ν.Δ.), στο πεδίο των κατευθύνσεων και των στρατηγικών προτεραιοτήτων, των μεταρρυθμιστικών πολιτικών και των δημοκρατικών αναφορών συμμετοχικού τύπου. Η οργανωτική του συγκρότηση, ενσωμάτωσε ένα πολιτικό προσωπικό ‘παλαιό’ (προδικτατορικό) και νεότερο, ήτοι στελέχη της νεότερης γενιάς που ‘διαπαιδαγωγήθηκαν’ πολιτικά την περίοδο της δικτατορίας, κομίζοντας μία πολιτική πρόταση που πριν την ‘Αλλαγή’ υπήρξε συμπεριληπτική, άμεση και πολιτικοϊδεολογικά ‘φορτισμένη’ ή αλλιώς, εμβαπτισμένη στα νάματα της μέχρι τότε ελληνικής ιστορίας. 

Από το 1981 και έπειτα, με την άνοδο του στην κυβερνητική εξουσία, το κόμμα ‘ΠΑΣΟΚ’ δεν απέκτησε μία ‘δεύτερη ζωή,’ αλλά, αντιθέτως, ενέγραφε στην πολιτική του πορεία μετασχηματισμούς υπό το πρίσμα συνύφανσης, και εντός κόμματος, του εγχώριου με το διεθνές στοιχείο, σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα υπόλοιπα κόμματα, με σημείο αναφοράς, και σε δύσκολες στιγμές, το μαζικό κόμμα ως πεδίο συσπείρωσης και ως βασικό εργαλείο εφαρμογής πολιτικών με όρους ‘Αλλαγής.’

 Το υπόδειγμα της ‘Αλλαγής,’ με την αρχική  αναφορά σε αυτό να λαμβάνει χώρα  προ των εκλογών του 1981, προσέλαβε ιστορικά διάφορα ‘πρόσωπα,’ μετονομαζόμενο ανάλογα με την υιοθετούμενη πολιτική στρατηγική.

 Στο  φετινό εορτασμό της 3ης Σεπτέμβρη, εν καιρώ πανδημικής κρίσης, δόθηκε έμφαση στην διαμόρφωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) από την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, και στην σημερινή του παρουσία και λειτουργία, με πρωταρχικό ζητούμενο την ανταπόκριση του στις συνθήκες που διαμόρφωσε και διαμορφώνει εξελικτικά η πανδημία.

 Όμως το ερώτημα για τους υποστηρικτές και τα μέλη του ΠΑΣΟΚ και του συγχρονικού ‘Κινήματος Αλλαγής,’ παραμένει έντονο. Ποιοι δύνανται να είναι οι όροι της κομματικής και πολιτικής ανασυγκρότησης ενός χώρου, που ακόμη και αντιφατικά, διεκδίκησε και έλαβε σε συγκεκριμένες περιόδους, την πολιτική κυριαρχία και ηγεμονία. 

Αρκεί μία εκ νέου εμβάπτιση στα συγκινησιακά, για κάποιον υποστηρικτή του κινήματος, νάματα της Διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη του 1974; Ο Σοσιαλιστικός λόγος και οι σοσιαλιστικές εγκλήσεις κατατεθειμένες ενώπιον των προκλήσεων που ενέχει η περίοδος της καπιταλιστικής μετα-νεωτερικότητας; Λαμβάνουμε το νήμα από την αρχή: Θεωρούμε πως ο σημαίνον όρος για την διεκδίκηση της κοινωνικής και πολιτικής διεύρυνσης ενός χώρου που βίωσε ‘βίαια’ την διαδικασία της ‘Πασοκοποίησης,’ φέροντας και εσωτερικεύοντας κυβερνητικά τους όρους μνημονιακής διαχείρισης της κρίσης, καθίσταται ο όρος επεξεργασία πολιτικών και πολιτικών-ιδεολογικών θέσεων. 

Μία διαδικασία που θα συμπεριλαμβάνει τις οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, θα ζητεί από το κοινωνικό-συνδικαλιστικό ΠΑΣΟΚ τις στοχευμένες αναφορές του, και από τα μέλη του, ουσιώδεις προτάσεις, (για παράδειγμα, στο πεδίο των ελληνο-τουρκικών σχέσεων) και όχι τυποποιημένες και στερεοτυπικές αναφορές περί ‘ισχυρής Ελλάδας.’ 

Σε αυτό το πλαίσιο, με βάση την δυνατότητα της επεξεργασίας πολιτικών θέσεων και ιδεών, επεξεργασίας πολιτικών τομών που θα υπερβαίνουν ‘ταμπού,’ δύναται να εκδηλωθεί μία πολιτική στρατηγική στον βραχύ χρόνο που θα θέτει και θα απαντά στις εξής παραμέτρους: Στην κλιματική αλλαγή και στις προεκτάσεις του τρέχοντος μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης. Στις μεταβολές που έχουν επέλθει στην αγορά εργασία και στην συνακόλουθη παρουσία της ευέλικτης και επισφαλούς εργασίας, που σχετίζεται και με τις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες. Στο διακύβευμα της τεχνολογικής ανάπτυξης και των διαφόρων προκλήσεων που αυτή δύναται να φέρει. Στην αντιμετώπιση και δη στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας εν Ελλάδι, προτάσσοντας την λειτουργία και τον μετασχηματισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας προς την κατεύθυνση της πρόνοιας. 

Στο ζήτημα της εκπαίδευσης, των δεξιοτήτων που δεν θα καθιστούν τον εργαζόμενο διαρκώς ‘προσαρμόσιμο’ σε έναν κόσμο και σε μία αγορά εργασίας ‘που αλλάζει.’ Στην ‘από τα μέσα’ ποιοτική ενίσχυση της δημοκρατίας και των δημοκρατικών θεσμών, λαμβάνοντας υπόψιν την παράμετρο του ό,τι οι αναφορές στην δημοκρατία δεν δύνανται να είναι άχρονες και αφηρημένες.  Στις προκλήσεις που αναδύονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και σύγχρονου πολυ-πολικού κόσμου. Στη ρητορική μίσους (ας θυμηθούμε την ‘Χρυσή Αυγή’) που λαμβάνει διάφορες προεκτάσεις. Στην παραγωγική ανασυγκρότηση (βλέπε θέσεις της επιτροπής Πισσαρίδη),  υπό το πρίσμα της αναδιανομής-ισότιμης ανάπτυξης και δια-γενεακής αλληλεγγύης. Δίπλα στο σημαίνον της επεξεργασίας θέσεων που τέθηκε πιο πάνω, προστίθεται και το στοιχείο των κοινωνικών-ταξικών αναφορών: Ποιες κοινωνικές τάξεις και μερίδες τάξεων επιδιώκει να εκπροσωπήσει πολιτικά το ‘Κίνημα Αλλαγής,’ ιδίως από την στιγμή όπου αυτό το ερώτημα συνιστά πρωταρχική  προϋπόθεση για την συμμετοχή ενός κόμματος στον πολιτικό στίβο; 

Και η δυνατότητα της εκπροσώπησης κοινωνικών συμφερόντων από ένα πολιτικό κόμμα καθίσταται ανοιχτή, υποκείμενη σε διάφορες παραμέτρους που επικοινωνούν μεταξύ τους, καθότι «κανένα κόμμα δεν γεννιέται με μία τάξη κολλημένη στην πλάτη του», όπως επισήμανε, πολιτικά και θεωρητικά, ο Νίκος Πουλαντζάς. 

Πέραν της αντίληψης του ‘ολοκληρωμένου’ κόμματος, το συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα οφείλει να καταθέσει συνεκτικές και ολοκληρωμένες, στρατηγικά (σύνδεση βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου ορίζοντα), πολιτικές θέσεις και προτάσεις, υπό μορφή πλέον, προγράμματος. Και δη, κυβερνητικού προγράμματος.   Με άλλα λόγια, ό,τι κατάφερνε να επιτύχει το ΠΑΣΟΚ μεταπολιτευτικά, ιδίως στις περιόδους της κυριαρχίας του, εκεί όπου το κόμμα και η ιστορία του, δεν υπήρξαν ‘προϊόν λευκής σελίδας,’ δίχως όμως το ΠΑΣΟΚ να δημιουργήσει μία ‘λευκή σελίδα’ το ίδιο. 

Η ίδρυση και η μετέπειτα πορεία του, νοηματοδότησαν ευκρινώς τον ρόλο των οργανώσεων του, που αναπαρήγαν τους συμβολισμούς του, κρατώντας το ‘δαχτυλίδι’ μίας πολιτικής ηθικής που ήθελε τον περιώνυμο ‘Πασοκτζή’ να διατρανώνει διαρκώς την ταυτότητα του: ‘Είμαι Σοσιαλιστής.’ Το  πρόγραμμα ενός πολιτικού κόμματος συμπυκνώνουν την κίνηση του εντός μίας δοσμένης κοινωνικής-πολιτικής συγκυρίας, τις στοχεύσεις και τα διακυβεύματα που θέτει, συν-διαμόρφώνοντας έτσι το επίπεδο και το περιεχόμενο του κομματικού-πολιτικού ανταγωνισμού, την έμμεση συμμετοχή των κοινωνικών τάξεων σε αυτόν τον ανταγωνισμό.