Ζούμε μια κρίση οιονεί πολεμικού χαρακτήρα. Καθώς απειλεί όλες τις όψεις της ανθρώπινης ζωής, μας καλεί να επιστρατεύσουμε το σύνολο των δυνάμεών μας. Αντιμέτωποι με μια καινούρια ασθένεια, τα πλήρη χαρακτηριστικά της οποίας ακόμα παραμένουν άγνωστα, καλούμαστε να απαντήσουμε συλλογικά σε υπαρξιακά διλήμματα που ενώ έχουν τεθεί εδώ και χρόνια, σήμερα οφείλουμε να τα προσεγγίσουμε με το αίσθημα του κατεπείγοντος. Ακριβώς όπως θα κάναμε σε κάθε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Όπως σε κάθε κρίση, βλέπουμε σήμερα να εκδηλώνονται δυνάμεις αντιφατικές. Δυνάμεις συντηρητικές, που επιτάσσουν να κλειστούμε στον “εαυτό μας”, να ενδιαφερθούμε αποκλειστικά για την προσωπική μας σωτηρία: πρώτα εμείς. Αλλά και δυνάμεις που κοιτάνε προς το μέλλον: που φιλοδοξούν να αξιοποιήσουν τα διδάγματα της κρίσης για να ξανοιχτούν προς νέους ορίζοντες, χτίζοντας γέφυρες, αντί να υψώνουν τείχη: όλοι εμείς.
Όσοι νιώθουμε κομμάτι αυτής της δεύτερης κοινότητας, αντιμετωπίζουμε ένα εκ πρώτης όψεως παράδοξο: για να κοιτάξουμε προς το μέλλον, ίσως πρέπει πρώτα να επιστρέψουμε στο παρελθόν. Η αναγκαιότητα του κράτους είναι ξανά αυταπόδεικτη. Κάθε τομέας της οικονομίας περιμένει με κομμένη την ανάσα τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Οικογένειες και εργαζόμενοι αποζητούν δικαίως την προστατευτική χείρα του κράτους. Μια νέα οικονομική και κοινωνική συνθήκη ανατέλλει, με περισσότερη αλληλεγγύη και λιγότερο ατομικό ωφελιμισμό.
Μπορούμε να μιλάμε για μια θριαμβευτική επιστροφή της σοσιαλδημοκρατίας; Αρκεί να θυμηθούμε τις τρεις διαχρονικές αρχές της: προστασία των πλέον αδύναμων, βάθεμα της δημοκρατίας, ισορροπία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ένα είναι σίγουρο: δεν μπορεί πλέον να μας κινεί μόνον ο νόμος του κέρδους. Οι αλυσίδες τροφοδοσίας βασικών αγαθών δεν μπορούν πλέον να εξαρτώνται από την εκάστοτε περιοχή του πλανήτη που συμπιέζει καλύτερα τις αμοιβές και τα εργατικά δικαιώματα. Δεν μας καλύπτει αποκλειστικά ένα οικονομικό μοντέλο που καταστρέφει το περιβάλλον και επιταχύνει την πορεία προς την επόμενη πανδημία. Δεν έχει αξία η τεχνολογική πρόοδος, αν δεν οδηγεί στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, της δημόσιας παιδείας, της δημόσιας υγείας, της ανθρώπινης ευτυχίας. Δεν δίνουν απαντήσεις παγκόσμιοι και περιφερειακοί υπερεθνικοί σχηματισμοί, όπως ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αν δεν συμβάλλουν ενεργά στην άμβλυνση των διαφορών μεταξύ των κρατών.
Μπορούμε να επανιδρύσουμε μια σοσιαλδημοκρατία χωρίς τα λάθη του παρελθόντος; Με απαντήσεις ευέλικτες, αποτελεσματικές, σύγχρονες, στα καίρια αυτά ζητήματα; Χωρίς τον κρατισμό, που αδιακρίτως κομματικής προέλευσης έχει πολύ ταλαιπωρήσει την ελληνική κοινωνία, αλλά με το κράτος αρωγό της κοινωνίας; Μια σοσιαλδημοκρατία “έξυπνη”, όπως την περιέγραψε η Πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής στο άρθρο της σε αυτήν εδώ την εφημερίδα, την προηγούμενη εβδομάδα. Το δημόσιο, πιστεύουμε, μπορεί να γίνει ο χώρος που δεν αφήνει κανέναν πίσω, όπου όλοι βρίσκουν τη θέση τους στον ήλιο. Το ΕΣΥ, μέχρι πρόσφατα απαξιωμένο και συκοφαντημένο από τους “εραστές” της αγοράς, σήμερα φαντάζει ο φάρος που φωτίζει με ασφάλεια το ταξίδι ολόκληρης της χώρας. Μπορεί να μας δείξει τον δρόμο και προς μία συνολική αλλαγή νοοτροπίας και παραδείγματος στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα.
Αν φτάνω στο τέλος αυτού του άρθρου χωρίς να έχω χρησιμοποιήσει τη λέξη κορωνοϊός, αυτό δεν είναι τυχαίο: ο νέος μας αυτός σύντροφος μπορεί να είναι ο επιταχυντής της ιστορίας. Δρώντες, παραμένουμε πάντα εμείς οι άνθρωποι.
