Η σύγχρονη απόκτηση τής γνώσης κι άλλα «συμπαθή ευφυολογήματα».

Γράφει η Χρύσα Βλάχου/ Φιλόλογος/Ποιήτρια

Τί φταίει στην αποδυνάμωση του εκπαιδευτικού συστήματος; Φταίει το σύστημα; Η αλλοτριωμένη απαίτηση πως οι εκπαιδευτικοί «τα κάνουν όλα και συμφέρουν»; Η πεποίθηση πως η εκπαιδευτική διαδικασία είναι ενθύμηση ενός αχνού διεκπεραιωτικού παρόντος χωρίς καμμιά δυνατότητα εξέλιξης; Πόσα πράγματα έχουν αλλάξει στα σχολειά μας;

Σχεδόν τίποτα και πάμε προς το χειρότερο. Μένει μια μανία επίδειξης, επιφανειακής συνάρθρωσης και μιας ψεύτικης πολυπραγμοσύνης. Ποιο το αίτημα; Να βυθιστούμε σ’ αυτά και να ξεχάσουμε τον ρόλο του φωτισμένου δασκάλου. Γιατί το φως, κοστίζει. Και ως επί το πλείστον φωτίζει κι άλλους. Κι αυτό δεν το θέλουν. Θέλουν τις φορμαλιστικές διανθίσεις. Χωρίς καμιά αναληπτική ενίσχυση τής γνώσης σε υπαρξιακή σύλληψη. Ίσως τους διαφεύγει πως «η αγωνία είναι η πραγματικότητα της ελευθερίας γιατί βρίσκεται μέσα στη δυνατότητά της».

Η αγωνία που προέρχεται από το ρήμα αγωνίζομαι έχει χάσει την ουσία της. Το συναίσθημα της αγωνίας βιώνεται και συλλαμβάνεται μόνο -και κατ’ εξοχήν- με την είσοδο στην δυνατότητα. Θα λέγαμε πως φταίει η τεράστια ισοπέδωση διδακτικής ενσωμάτωσης στα γρανάζια μιας παπαγαλίστικης νοοτροπίας στρουκτουραλιστικής δομής και αποσύνθεσης ταυτόχρονα.

Φταίει η τεράστια απόσταση της δυνατότητας από τη δυνητικότητα. Η δεύτερη έχει προαχθεί σε προβάλλουσα αντίληψη. Είναι αυτή που ενισχύει τη νωθρότητα. Ενισχύουμε τι θα μπορούσε να γίνει και αδιαφορούμε γι’ αυτό που μπορεί να γίνει. Η διάκριση αυτή εμπεριέχει δύο παρόντα. Το παρόν της ενσωμάτωσης και αυτό της αδράνειας. Το θέμα δεν είναι ποιο θα υπερτερήσει αλλά ποιο θα συντείνει στην ανοιχτότητα και την εξέλιξη μέσα από σχέσεις εμπιστοσύνης.

Δυστυχώς ό, τι συνέβαινε κατά τον δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα, ό,τι χαρακτήριζε τη γενική γραμματική δηλαδή -κατηγόρηση, άρθρωση, διορισμός και παραγωγή – (κάτι που ανέλυσε διεξοδικά ο Φουκώ στο βιβλίο του «η αρχαιολογία της γνώσης»)- , αυτό ισχύει και σήμερα στο βαθμό που πιστεύουμε ότι η συσχέτισή των τεσσάρων στοιχείων δίνουν ένα βαθμό εγκυρότητας και ακρίβειας. Μπορεί όμως αυτή η κανονιστικότητα να καλύψει εννοιολογικά όλα τα στάδια αναζήτησης των μαθητών μας; Φυσικά και όχι. Όλα επιβάλλονται με μια ομοιόμορφη ανωνυμία. Οι μαθητές/τριες καλούνται να μιλήσουν μέσα σ’ ένα λεκτικό πεδίο αρθρωμένο όχι με επίκαιρα γεγονότα και εμπειρικές διαπορεύσεις ιδεών αλλά σ’ ένα στεγνό πλαίσιο αναφοράς με άρνηση της προσωπικής κριτικής και αναζήτησης.

Τί φταίει;

1. Η απουσία της συνάρθρωσης λόγου και συναισθήματος.

2. Η επίμονη συχνότητα των θεμάτων ως κατηγορίες που υπερθεματίζουν χωρίς να συνάπτονται.

3. Η απομόνωση της διδακτικής από τη βιωματική εμπειρία.

4. Η απουσία τέχνης και η αδρανής σύνδεσή της με ιδεολογικά, ιστορικά και εικαστικά κινήματα

Απομόνωση και τεμαχισμός.

Αυτή είναι η σύγχρονη μορφή προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων. Επιτακτική ανάγκη είναι να προαχθεί η αξία στην πρωτοτυπία, τη φαντασία, τη δημιουργική ανασύνθεση, την ολότητα.

Ας αναρωτηθούμε πάνω στη ρήση του Μπερξόν: «Πόση τύχη χρειάζεται προκειμένου από δύο σειρές συμβεβηκότων, εντελώς διαφορετικών, που προστίθενται η μία στην άλλη, να προκύψουν δύο εξελίξεις εντελώς διαφορετικές με όμοια αποτελέσματα»;