Ινστιτούτο για την Σοσιαλδημοκρατία: Το πόρισμα της συζήτησης για το ιδιωτικό χρέος

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΧΡΕΟΣ: ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΜΙΑ ΒΡΑΔΥΦΛΕΓΟΥΣ ΒΟΜΒΑΣ ΣΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Το Ινστιτούτο για τη Σοσιαλδημοκρατία, στο πλαίσιο της οργάνωσης ανοιχτών θεματικών συζητήσεων για ζητήματα πολιτικής με στόχο την εξεύρεση λύσεων και προτάσεων, διοργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση για το μείζον ζήτημα του ιδιωτικού χρέους. Με αφορμή και την δημοσίευση του 1^ου Κειμένου Θέσεων του ΙΝΣΟΣΙΑΛ για το συγκεκριμένο θέμα συζήτησαν, ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ Μιχάλης Κατρίνης, ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Audencia Business School Μάνθος Ντελής και ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Ηλίας Τζαβαλής. Την συζήτηση συντόνισε ο επικεφαλής του ΙΝΣΟΣΙΑΛ, καθηγητής Νίκος Χριστοδουλάκης.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης παρατέθηκαν συγκεκριμένα στοιχεία και δεδομένα για την διαχρονική και κυρίως για την σημερινή αποτύπωση του προβλήματος ενώ κατατέθηκαν από τους ομιλητές και προτάσεις αντιμετώπισης.

Όπως ανέφερε κατά την έναρξη της συζήτησης ο κ. Χριστοδουλάκης «μετά την κρίση του 2008 το πρόβλημα άρχισε να μεγαλώνει, να γίνεται επιβαρυντικό για κάθε οικονομία και δυστυχώς πήρε μια νέα διάσταση λόγω της πανδημίας. Λόγω του πολέμου το πρόβλημα διογκώθηκε στις επιχειρήσεις. Μιλάμε για το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους. Μιλάμε για το χρέος της κυβέρνησης, το δημόσιο χρέος, αλλά δεν ασχολούμαστε με το χρέος των επιχειρήσεων, των ελευθέρων επαγγελματιών προς τις τράπεζες και το κράτος. Πριν από 20 χρόνια ήταν της τάξης του 30% – 40% του ΑΕΠ. Σήμερα, ξεπερνάει το 120% με τάσεις ανοδικές γεγονός που απειλεί τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των τραπεζών. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν πολλές χώρες της Ευρωζώνης».

Καταλήγοντας ο κ. Χριστοδουλάκης σημείωσε πως «η πολυπλοκότητα του προβλήματος συνεχώς μεγαλώνει. Πρέπει να βοηθήσουμε αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη. Ένα παράδοξο, όσο πιο μεγάλη είναι μια επιχείρηση τόσο πιο εύκολα ξεφεύγει από τα ραντάρ του τραπεζικού συστήματος. Τώρα, με το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει οι μεγάλες οφειλέτριες επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους».

Στη συνέχεια ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής και συντάκτης του Κειμένου Θέσεων κ. Ντελής ανέφερε πως «ως ένα ποσοστό το ιδιωτικό χρέος αυξάνει το ΑΕΠ. Όμως ένα πολύ υψηλό ιδιωτικό χρέος μειώνει το ΑΕΠ. Σε παγκόσμιο επίπεδο η αύξηση του ιδιωτικού χρέους των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών επιδεινώθηκε την περίοδο της πανδημίας. Στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν περίπου στο 50% του ΑΕΠ, 2011 – 2012 κορυφώθηκε κατόπιν υπήρξε μια μικρή μείωση και σήμερα βρίσκεται στα επίπεδα του 2016, πάνω από το 100% του ΑΕΠ της χώρας. Σε απόλυτους αριθμούς, για το οικονομικά ασθενέστερο 50% η Ελλάδα διολισθαίνει από το 5.5% πλούτου τη δεκαετία του 2000 στο -1.8% χρέος το 2021, δηλαδή το οικονομικά ασθενέστερο 50% των ελληνικών νοικοκυριών έχει σήμερα περισσότερο χρέος από ότι πλούτο. Ο τραπεζικός τομέας είναι εκτεθειμένος στο ιδιωτικό χρέος σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το Ελληνικό ιδιωτικό χρέος ανήλθε σε 221δισ ευρώ το 2021και αυξημένο σημαντικά από τα 202δισ ευρώ το 2019. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παραμένουν το 2021 σημαντικά υψηλότερα του μέσου των χωρών της ΕΕ(12,8% ως ποσοστό του συνόλου των δανείων έναντι μόλις 2,1% στην ΕΕ)».

Ο κ. Ντελής παρέθεσε επιπλέον συγκεκριμένες προτάσεις αντιμετώπισης: α) η κατανάλωση της γενικής κυβέρνησης πρέπει να συνδέεται με παραγωγικές επενδύσεις που θα δημιουργούν πλούτο, β) το ίδιο πρέπει να ισχύει και για τους ευρωπαϊκούς πόρους αλλά και τον τραπεζικό δανεισμό, που εκτός από τις πράσινες επενδύσεις πρέπει να κατευθυνθούν και προς την υποστήριξη των μεγάλων θεσμικών αλλαγών (πχ δικαιοσύνη και εκπαίδευση), γ) μετάβαση σε ένα σχεδόν πλήρως ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμών που θα πατάξει τη φοροδιαφυγή και θα μειώσει τη στρατηγικά μη αποπληρωμή του ιδιωτικού χρέους, δ)σύνδεση των ηλεκτρονικών πληρωμών με το γενικό λογιστήριο του κράτους και απευθείας απόδοση του ΦΠΑ, αύξηση δημοσιονομικού χώρου και μείωση των φορολογικών βαρών των ιδιωτών, μειώνοντας έτσι και το χρέος, ε) αυτή η μεταρρύθμιση θα οριοθετήσει και ποιοι είναι οι πραγματικά ασθενέστεροι, ώστε η οικονομική στήριξη να κατευθύνεται εκεί όπου υπάρχει ανάγκη, στ) σε περιόδους νομισματικής πολιτικής, η πιστωτική επέκταση γίνεται κυρίως προς τους οικονομικά ισχυρούς, αυξάνοντας την οικονομική ανισότητα, η) χρειαζόμαστε ένα φόρο μεγάλου πλούτου, ιδανικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θ) τα χρήματα από το φόρο θα πρέπει να κατευθύνονται αυστηρά σε παραγωγικές διαδικασίες και βέβαια ι) με μέτρα φορολόγησης του μεγάλου πλούτου.

Από την πλευρά του ο καθηγητής κ. Τζαβαλής στάθηκε στους λόγους μη αποπληρωμής του ιδιωτικού χρέους: α)στρατηγικοί κακοπληρωτές (περίπου 20% του συνόλου) και β) οικονομική αδυναμία πληρωμής (80% του συνόλου) λόγω έλλειψης ρευστότητας. Σημείωσε πως «οι στρατηγικοί κακοπληρωτές δεν καταβάλουν πληρωμές ούτε αν τις ρυθμίσουν σε μικρότερες δόσεις» και ανέφερε πολιτικές – δράσεις αντιμετώπισης όπως: α)Πρόγραμμα Ηρακλής, όπου ένα μεγάλο μέρος των δανείων έφυγαν από τους ισολογισμούς των τραπεζών και οι απαιτήσεις χρέους διαχειρίζονται από τις ΕΑΑΔΠ (Εταιρίες Απόκτησης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις), β) Υπηρεσία Πιστοληπτικής Αξιολόγησης, γ)Φορέας Απόκτησης και Εκμίσθωσης Ακινήτων για Ευάλωτα και Υπερχρεωμένα Νοικοκυριά (περίπου 100.000). Με την προτροπή «να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ομαλής εξυπηρέτησης των κόκκινων δανείων» κατέληξε ο κ. Τζαβαλής.

Σε αναλυτική παράθεση στοιχείων αλλά και πολιτικών που ήδη έχει εκπονήσει το ΠΑΣΟΚ στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής του δραστηριότητας προχώρησε ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής ομάδας του Κινήματος Μιχάλης Κατρίνης. Ο κ. Κατρίνης ανέφερε πως «το ιδιωτικό χρέος υπερβαίνει τα 260 δισ ευρώ, το τελευταίο τρίμηνο του 2021 οι απλήρωτες οφειλές προς Εφορία και ΕΦΚΑ ήταν 4,5 δισευρώ ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος τα νέα κόκκινα δάνεια ετησίως θα κυμαίνονται μεταξύ 4 – 6 δις ευρώ. Αυτή τη στιγμή είναι πάνω από 1 εκ. τα κόκκινα δάνεια, είναι πάνω από 4 εκ. όσοι χρωστούν στην εφορία και πάνω από 2,3 εκ. όλοι όσοι χρωστούν στον ΕΦΚΑ. Παρ’ όλες τις δηλώσεις της κυβέρνησης για ρύθμιση και μείωση των κόκκινων δανείων από τα τελευταία στοιχεία βλέπουμε ότι πάνω από το 50% των ρυθμίσεων ξανακοκκινίζουν σε διάστημα 3 έως 6 μηνών. Κόκκινα δάνεια είναι το 40% των στεγαστικών δανείων, 32% των επιχειρηματικών εκ των οποίων το 55% αφορά πολύ μικρές επιχειρήσεις. Ούτε με το πρόγραμμα Γέφυρα, ούτε με το νέο πτωχευτικό κώδικα η κυβέρνηση κατάφερε να ρυθμίσει μη εξυπηρετούμενα δάνεια και να καταστήσει ένα ουσιαστικό εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών αντίστοιχα. Δεν έχει γίνει ακόμα η σύσταση του φορέα που εξήγγειλε η κυβέρνηση για την προστασία της πρώτης κατοικίας και όταν συσταθεί οι δικαιούχοι θα είναι περίπου μόνο 3.500!!!».

Ο κ. Κατρίνης κατέθεσε τις προτάσεις του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ για το θέμα αναφέροντας τον τραπεζικό διαμεσολαβητή, την ρύθμιση 120 δόσεων για χρέη στην εφορία και τα ασφαλιστικά Ταμεία, την πραγματική προστασία πρώτης κατοικίας με επικαιροποιημένα κριτήρια και ασφαλιστικές δικλίδες, ένα διάφανες πλαίσιο στη διαδικασία ρύθμισης των δάνειων από τις εταιρίες διαχείριση και τέλος αναστολή πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας για τους αδύναμους δανειολήπτες. Καταλήγοντας ο κ. Κατρίνης σημείωσε πως «το ιδιωτικό χρέος είναι μια βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας και όχι μόνο της οικονομίας. Όμως υπάρχουν λύσεις».