Πανεπιστήμιο: κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα της αγοράς;

Γράφει ο Αλέξανδρος – Αριστοτέλης Κουπατσιάρης,
Αναπληρωτής Γραμματέας Τομέα Παιδείας ΠΑ.ΣΟ.Κ.-Κινήματος Αλλαγής

Το τελευταίο διάστημα απασχόλησε την ελληνική κοινωνία και το Κοινοβούλιο το πολυδιαφημισμένο νομοσχέδιο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας για την ίδρυση μη κρατικών – μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Ένα σχέδιο νόμου που σε κάθε περίπτωση συνιστά συνταγματική ακροβασία, αφού υπήρξαν δημόσια κατατεθειμένες αντικρουόμενες απόψεις συνταγματολόγων και ειδικών του ευρωπαϊκού δικαίου και είναι πολύ πιθανή μια προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ένα νομοσχέδιο που εκτός των σαθρών νομικών θεμελίων, επιπλέον, εργαλειοποιήθηκε με το να κινείται σε θολά νερά με αοριστολογίες ότι θα αποτελέσει συνθήκη προσέλκυσης πανεπιστημίων όπως το Χάρβαρντ, η Οξφόρδη και άλλων, ότι θα συμβάλλει στην αποτροπή διαρροής Ελλήνων φοιτητών προς το εξωτερικό και θα συνεισφέρει στην εισροή αλλοδαπών φοιτητών.

Πρόκειται για ένα σχέδιο νόμου το οποίο συστηματικά και ενορχηστρωμένα το προηγούμενο διάστημα μιντιακοί κύκλοι της κυβέρνησης και πολιτικά πρόσωπα διέρρεαν σε δόσεις, ώστε να εκβιάσουν την άποψη των υπόλοιπων κομμάτων, τη στιγμή που δεν υπήρχε νομοσχέδιο προς συζήτηση, και να σφυγμομετρήσουν την κοινή γνώμη αποπροσανατολίζοντάς την ταυτόχρονα. Δυστυχώς, η Νέα Δημοκρατία αντιλαμβάνεται τον δημόσιο και κοινοβουλευτικό διάλογο και τη σύνθεση -ακόμα και αυτήν που επιτάσσει το Σύνταγμα- με όρους «κλειστών δωματίων» στο Μαξίμου. Χαρακτηριστική είναι άλλωστε η αναδίπλωσή της από τη διακηρυγμένη θέση της για ιδιωτικά πανεπιστήμια στα μη κρατικά – μη κερδοσκοπικά με την ίδια να εμφανίζεται ως μεσάζοντας του Συντάγματος και όχι ως δύναμη συναίνεσης.

Τελικά, το σχέδιο νόμου με 205 άρθρα δόθηκε για δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση για δέκα ημέρες στις 8 Φεβρουαρίου. Ακολούθησε η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής και η εισαγωγή του στην Ολομέλεια της Βουλής με την ψήφισή του στις 8 Μαρτίου. Η Νέα Δημοκρατία, ακολουθώντας την παράδοσή της στη νομοθέτηση, έφερε ένα νομοσχέδιο που περιλαμβάνει 176 άρθρα δήθεν για την αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου, ενώ πραγματικός στόχος της ήταν η διευθέτηση και εξυπηρέτηση της διασυνοριακής εκπαίδευσης των ξένων παραρτημάτων μέσα σε 28 άρθρα, δείχνοντας, παράλληλα, απροθυμία να ρυθμίσει τα λειτουργούντα κολλέγια στη χώρα μας, που παρέχουν πτυχία με επαγγελματικά δικαιώματα, άλλα όχι εγχώρια ακαδημαϊκή αναγνώριση.

Ο σχετικός νόμος του Υπουργού Παιδείας, κ. Πιερρακάκη, που ψηφίστηκε με τα κυβερνητικά «ναι» της Νέας Δημοκρατίας δεν διασφαλίζει τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα των Πανεπιστημίων, αφού ούτε τον ρυθμίζει ούτε τον αποτρέπει. Δεν περιλαμβάνει ποιοτικά κριτήρια αδειοδότησης και αξιολόγησης των παραρτημάτων με την απλή αναφορά της πιστοποίησής τους από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης. Δεν ενισχύει το Δημόσιο Πανεπιστήμιο, καθώς δεν προβλέπει καμία αύξηση σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, ενοποιεί (Δ.Π.Θ.) ή μεταφέρει τμήματα (ΔΙ.ΠΑ.Ε.) χωρίς να ενδιαφέρεται για έναν ισόρροπο και βιώσιμο ακαδημαϊκό χάρτη και παρέχει νομικοτεχνικές τροποποιήσεις στην προηγούμενη νομοθεσία της κ. Κεραμέως (85 άρθρα). Εμπαίζει με το σύστημα εισαγωγής. Δεν λαμβάνει μέριμνα για τη γεωγραφική κατανομή των μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων ούτε για τη δέσμευση μακρόχρονης παραμονής των νέων δομών στη χώρα μας με τις χαμηλές εγγυητικές επιστολές και τα παράβολα. Δεν διασφαλίζει τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και τις συνθήκες εργασίας του προσωπικού.

Η κυβέρνηση δεν επεδίωξε ποτέ την ουσιαστική διαβούλευση, αφού δεν άκουσε τι λένε οι φορείς, οι πανεπιστημιακοί, οι φοιτητές. Δεν άνοιξε ποτέ τη συζήτηση για την πραγματική αναβάθμιση και θωράκιση του δημόσιου πανεπιστημίου και την ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος. Μοναδική πυξίδα της Νέας Δημοκρατίας είναι η επικοινωνιακή προβολή της και ο εξωραϊσμός των πρωτοβουλιών που λαμβάνει ως κυβέρνηση.

Απέναντι σε αυτήν την προχειρότητα και την εμμονή της Νέας Δημοκρατίας στο κυπριακό μοντέλο -που αποτελεί ευρωπαϊκή μοναδικότητα-, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. θεωρεί ότι η πρωτοκαθεδρία του ισχυρού δημόσιου πανεπιστημίου είναι θεμελιώδης και αντέταξε δημόσια και έγκαιρα τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη λειτουργία των μη κρατικών – μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Με βάση τις αρχές της σοσιαλδημοκρατίας, οι πυλώνες αυτοί είναι α) ο υποχρεωτικός και διασφαλισμένος μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των μη κρατικών ιδρυμάτων για την εξασφάλιση της λειτουργίας τους προς όφελος της έρευνας, της διδασκαλίας και των φοιτητών, β) η ομαλή ένταξη των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων στην ανώτατη εκπαίδευση, με κοινό σύστημα εισαγωγής, ενίσχυση της αποκέντρωσης και αποφυγή κορεσμού αντικειμένων σπουδών, γ) η αναγνώρισης της αξίας των μη κρατικών φορέων στην παροχή επαγγελματικής και τεχνικής εκπαίδευσης για την αναβάθμισή της, τη σύνδεση με την αγορά και την ενίσχυση της απασχόλησης και δ) η διαμόρφωση κοινού πλαισίου διασφάλισης της ποιότητας για τα δημόσια και τα μη κρατικά ιδρύματα, ώστε να προστατεύονται ο χρόνος, οι πόροι και η προσπάθεια των φοιτητών.

Συνολικά, η πρόταση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση περιλαμβάνει την έναρξη θεσμοθετημένου διαλόγου για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος που θα επιτρέψει την ίδρυση μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, την ανάγκη χρηματοδότησης στο 5% του Α.Ε.Π. και στο 1,5% στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, τη στελέχωση του δημόσιου πανεπιστημίου με τη μείωση της αναλογίας μελών Δ.Ε.Π.-φοιτητών από το 1:30 στο 1:13 που αποτελεί ευρωπαϊκό μέσο όρο και την εξάλειψη του ασφυκτικού γραφειοκρατικού εναγκαλισμού των πανεπιστημίων από το κράτος. Για να γίνουν, όμως, τα παραπάνω θα πρέπει να υπάρξει ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με την επανασύσταση του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, την ψήφιση ενός σύγχρονου «νόμου πλαισίου», τη χάραξη ενός ακαδημαϊκού, βιώσιμου και ανθεκτικού χάρτη, τη θέσπιση κανόνων χρηματοδότησης και λειτουργίας των ιδρυμάτων και την έμπρακτη στήριξη της φοιτητικής στέγης.

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ., με αξιοπιστία, τεκμηρίωση και αντιπρόταση, τάχθηκε ενάντια στη φερόμενη μεταρρύθμιση της Νέας Δημοκρατίας, που επιζητά συμπολιτευόμενη αντιπολίτευση, και πρότεινε το σκανδιναβικό μοντέλο συνύπαρξης δημόσιων και συμπληρωματικά μη κρατικών πανεπιστημίων, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του άρθρου 16, που θα αναβαθμίζει το επίπεδο σπουδών στη χώρα μας, θα παρέχει πτυχία με αντίκρισμα χωρίς αποκλεισμούς και ανισότητες και θα συνιστά μοχλό κοινωνικής κινητικότητας. Στην αφοριστική στάση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και στην απορρύθμιση της Νέας Δημοκρατίας η πρόταση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. εκφράζει τον ρεαλισμό, τη θωράκιση του δημόσιου πανεπιστημίου και την προσαρμογή της χώρας μας στα ευρωπαϊκά ακαδημαϊκά πρότυπα. Η παιδεία και οι σπουδές στο πανεπιστήμιο είναι κοινωνικό αγαθό που οφείλει να παρέχεται με τρόπο αξιακό και όχι ως εμπόρευμα της αγοράς.