Γράφει ο Διονύσης Ασημιάδης- Πολιτικός Επιστήμονας.

ΠΑΣΟΚ : Πολιτική επανάσταση ή αναγκαίος ρεαλισμός ;

Η Ελλάδα την περίοδο του 1967-1974 σημαδεύτηκε από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών . Η κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος , σε συνδυασμό με την βίαιη καταστολή που δέχθηκε μεγάλος αριθμός πολιτών , προκάλεσε σημαντικό αριθμό αντιδράσεων  . Οι αντιδράσεις αυτές εκδηλώθηκαν έντονα , με αποτέλεσμα σταδιακά να καταρρεύσει το στρατιωτικό καθεστώς .   Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η εξέγερση του Πολυτεχνείου αλλά και οι μαζικές αρνήσεις στην επιστράτευση  για τα γεγονότα στην Κύπρο . Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν ένα ριζοσπαστικό κλίμα , το οποίο παρέμεινε και μετά το 1974  .  

Το συγκεκριμένο κλίμα , γινόταν αντιληπτό σε κάθε σχεδόν μέλος της ελληνικής κοινωνίας . Ακόμη και πολλά μέλη των κομμάτων της οικογένειας του συντηρητισμού εξέφραζαν την οργή τους για όσα υπέστη η χώρα και ζητούσαν άμεσα την αποκατάσταση της δημοκρατίας με ότι αυτή συνεπάγονταν . Άλλοι επιθυμούσαν ριζικές αλλαγές , άλλοι πάλι απλά την επιστροφή στην ομαλότητα . Η πλειοψηφία όμως εξέφραζε την έντονη οργή της εναντίον του βασιλιά , τον οποίο θεωρούσε υπεύθυνο για το πραξικόπημα αλλά και εναντίον των Αμερικανών η παρέμβαση των οποίων προκάλεσε πολύ σοβαρά ζητήματα στη χώρα . 

Όλα αυτά τα αιτήματα έπρεπε να εκφραστούν και σε κοινοβουλευτικό επίπεδο . Η επικράτηση του  Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν εμφανής όμως δεν ήταν σε θέση να μπορέσει να εκφράσει συνολικά τα νέα αιτήματα των Ελλήνων .  Αυτό οφείλονταν στην αδυναμία προσδιορισμού του κόμματος του . 

Η Νέα Δημοκρατία , όπως ονομάστηκε τελικά , το κόμμα του Καραμανλή ,   είχε μια διπλή πολιτική φύση . Από τη μία ήθελε να αποστασιοποιηθεί από τα προδικτατορικά γεγονότα από την άλλη όμως είχε εντάξει στους κόλπους της , όλα εκείνα τα πρόσωπα που ήταν συνδεδεμένα με το παρελθόν , κάποια από τα οποία  δε είχαν στενές επαφές με το καθεστώς της 21ης Απριλίου .  Επομένως ήταν αδύνατον ο Κωνσταντίνος Καραμανλής να κρατούσε τον επίσημο χαρακτήρα του κόμματος τη φιλελεύθερη ευρωπαϊκή δεξιά ,  για μεγάλο χρονικό διάστημα  κάτι που ,αποδείχθηκε αμέσως μετά την απομάκρυνση του από την ηγεσία του κόμματος .

Ο πολιτικός χώρος που ενδεχομένως θα μπορούσε εκφράσει τη δυναμική της μεταπολιτευτικής Ελλάδας ήταν η Αριστερά . Η απειρία όμως που τη χαρακτήριζε σε συνδυασμό με τις διαθέσεις διάσπασης την οδήγησαν στο να μην είναι σε θέση να αντιληφθεί . Η ελληνική πολιτική ζωή χρειαζόταν κάτι τελείως καινούργιο , έναν πολιτικό φορέα , ο οποίος θα ήταν παρόν τόσο εντός της κοινωνίας όσο και εντός κοινοβουλίου .  Την ανάγκη αυτή κατόρθωσε να υλοποιήσει το ΠΑΣΟΚ , ήδη από την πρώτη μέρα της ίδρυσης του στις 3 Σεπτέμβρη του 1974 .   

KANE “ΚΛΙΚ” ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΓΙΝΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ ΣΤΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ “THESOCIALIST.GR” ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ 1ο ΤΕΥΧΟΣ -ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

Από το περιεχόμενο της ιδρυτικής του διακήρυξης είναι εμφανές ότι ήθελε να προχωρήσει σε ριζική αλλαγή της Ελλάδας , φράση που αποτυπώθηκε και σε σύνθημα που έμελλε να χαρακτηρίζει ολόκληρη την πολιτική ζωή της Ελλάδας μέχρι τη δεκαετία του 1990 

Το ΠΑΣΟΚ αντιλήφθηκε πολύ σωστά πως τα προβλήματα της Ελλάδας ήταν ακόμη άλυτα . Η δημοκρατία είχε αποκατασταθεί όμως υπήρχε σεβαστός αριθμός στελεχών, ειδικά στις  ένοπλες δυνάμεις και  στην αστυνομία,  με μεγάλη προθυμία , να ανατρέψουν ξανά το πολίτευμα και να εγκαθιδρύσουν δικτατορία .  Μοναδικός τρόπος να θεμελιωθεί η δημοκρατία , ήταν να συμμετέχει ενεργά στην εξουσία ο λαός . Η συγκεκριμένη αντίληψη μετατράπηκε σε βασικό στοιχείο της ταυτότητας του κόμματος .  

Στην ιδρυτική διακήρυξη αποτυπώθηκε με τον όρο Λαϊκή Κυριαρχία .  Έμπρακτα , εφάρμοσε αυτή την αντίληψη εντάσσοντας τις μάζες , στην άσκηση της εξουσίας .   Ως κόμμα μαζών είχε δώσει στις τοπικές οργανώσεις , ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του κόμματος ενώ σε επίπεδο άσκησης πολιτικής εξουσίας , δόθηκε σημαντικός ρόλος στα συνδικαλιστικά σωματεία και στις εργατικές ενώσεις  . Οι συνδικαλιστές αλλά και οι εργάτες συνολικά είχαν βιώσει έντονη καταστολή από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με αποτέλεσμα να στραφούν προς το σοσιαλδημοκρατικό χώρο , ιδρύοντας το 1977 την Πανελλήνια Συνδικαλιστική Ένωση ΠΑΣΚΕ .  Η τελευταία αποτελούσε ένα είδος μεσάζοντα ανάμεσα στο κόμμα και στους εργαζόμενους σε κάθε κλάδο .  

Η συμμετοχή όμως του λαού δε θα ήταν εφικτή σε περίπτωση που η χώρα δεν ήταν εθνικά ανεξάρτητη .  Η Ελλάδα από τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο είχε δεχθεί μαζικές παρεμβάσεις από τις χώρες του εξωτερικού και ειδικά από τις ΗΠΑ . Ο Ανδρέας Παπανδρέου πίστευε πως η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ , ήταν ένα είδος υποταγής στις ΗΠΑ  . Η αντίληψη αυτή επιβεβαιώνονταν από τις διαρκείς παρεμβάσεις των Αμερικανών στα πολιτικά ζητήματα , αποκορύφωμα των οποίων ήταν η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας .   Η λαϊκή κυριαρχία λοιπόν η οποία ήταν σημαντική προϋπόθεση για την κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος απαιτούσε την εθνική ανεξαρτησία . Η τελευταία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική ανεξαρτησία . Αυτή , ήταν και η αιτία που το ΠΑΣΟΚ αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό την απόφαση της χώρας να ενταχθεί στην ΕΟΚ . Πίστευε πως η ένταξη της χώρας σε μία τέτοια ένωση θα οδηγούσε σε εξάρτηση της  από την Κοινότητα . 

Η οικονομική ανεξαρτησία επίσης ήταν αναγκαία για την κοινωνική απελευθέρωση .  Το ΠΑΣΟΚ πίστευε πως υπήρχε έντονη εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των μελών της κοινωνίας και έπρεπε να αντιμετωπιστεί άμεσα   . Εκτός όμως των εισοδηματικών ανισοτήτων υπήρχε χάσμα μεταξύ των μελών της κοινωνίας σε πολλά επίπεδα . Η υγεία και η παιδεία ήταν προνόμιο των λίγων με αποτέλεσμα να υπονομεύεται  το βιοτικό επίπεδο των μαζών . Σε καλές συνθήκες ζούσαν και πολλές φορές επιβίωναν μόνο όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα  Η αντιμετώπιση αυτής η κατάσταση απαιτούσε τη συγκρότηση ενός ισχυρού κράτους προνοίας το οποίο και συγκροτήθηκε σε μεγάλο βαθμό στα χρόνια της διακυβέρνησης του .

Όλα όμως τα παραπάνω χρειάζονταν κάτι πολύ σημαντικό για να γίνουν εφικτά . Αυτό το κάτι παραπάνω είναι η κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος . Μπορεί η δημοκρατία να είχε κατοχυρωθεί , κυριεύονταν όμως ακόμη από νοσταλγούς της δικτατορίας , έτοιμους ανά πάσα στιγμή να ανατρέψουν το νεοσύστατο δημοκρατικό πολίτευμα .  Το ΠΑΣΟΚ ήταν εκείνο που μέσω ριζικών μεταρρυθμίσεων κατόρθωσε να θεμελιώσει τη δημοκρατία , κάτι που ήταν  αίτημα των Ελλήνων από τη λήξη κιόλας του εμφυλίου . 

Έτσι λοιπόν σχηματίστηκε το κόμμα που έμελλε να σημαδέψει ολόκληρη την ιστορία της μεταπολίτευσης , ως εκφραστής όλων των αιτημάτων εκείνης της περιόδου . Η προσπάθεια αυτή να καλύψει όλο το φάσμα των αναγκών που υπήρχαν δίχασε τους Έλληνες  . Στο ερώτημα λοιπόν εάν αποτελεί πολιτική επανάσταση ή αναγκαίο ρεαλισμό η απάντηση βρίσκεται κάπου στο ενδιάμεσο .  Αποτελεί μία μορφή πολιτικής επανάστασης τόσο σε επίπεδο δομής όσο και άσκησης εξουσίας .  Όπως αναφέραμε παραπάνω υπήρξε το πρώτο κόμμα μαζών που βρέθηκε στην εξουσία .Ταυτόχρονα ήταν και το πρώτο κόμμα που ήταν σε θέση να υλοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος των όσων υποσχέθηκε εν αντιθέσει με τα κόμματα της Ευρώπης που βρίσκονται στην ίδια οικογένεια .  Τα κόμματα της Ευρωπαικής σοσιαλδημοκρατίας υποχώρησαν πολλές φορές στα όσα αναφέρουν οι διακηρύξεις τους .  Παραδείγματα μπορούν να θεωρηθούν το SPD αλλά και το Labour Party . Το Γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα υιοθέτησε τη δεκαετία του 1950 , την ένταξη πολιτικών ελεύθερης αγοράς ενώ το Βρετανικό απομακρύνθηκε πολύ νωρίς από τις θέσεις του για ανοικοδόμηση του κράτους μετά τον πόλεμο και τάχθηκε υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων. Το ΠΑΣΟΚ διαφοροποιήθηκε ριζικά μέσω του κράτους προνοίας που θέσπισε αλλά και στο γεγονός ότι έμεινε πιστό στα όσα ισχυρίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα . Όταν μάλιστα αποφάσισε να τροποποιήσει πολλές από τις αντιλήψεις του έγινε γιατί θεωρούσε ότι με βάσει τις συγκυρίες θα ωφελούσε τον ελληνικό λαό .  Ταυτόχρονα ο έντονος ριζοσπαστισμός που το χαρακτήριζε , το διαφοροποιούσε αμέσως από όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα που είχαν εμφανιστεί στις χώρες τις γηραιάς Ηπείρου . 

Πολλοί όμως το χαρακτήριζαν ως ένα προϊόν αναγκαίου ρεαλισμού .  Εν μέρει δεν κάνουν λάθος καθώς το τεταμένο κλίμα εκείνης της περιόδους θα μπορούσε να οδηγήσει στην αφομοίωση αντιλήψεων που τότε ήταν ουτοπικές . Η ουτοπία στην τότε εποχή , ειδικά με όσα είχαν συμβεί την προηγούμενη δεκαετία θα μπορούσε να είναι ολέθρια . Αυτή ήταν και η βασική αιτία που δεν μπορούσε τότε η αριστερά να διαχειριστή την κατάσταση .  Πολύ σωστά τότε είχε αντιληφθεί πως εκτός από τον έντονο ριζοσπαστισμό χρειάζεται και μία ρεαλιστική προσέγγιση των πραγμάτων προκειμένου το εγχείρημα που τότε ένα ολόκληρο έθνος ονειρεύονταν να έχει επιτυχία .