Λουκάς Αποστολίδης: «Στα μέρη τα δικά μας κάνει ό,τι ώρα μας αρέσει και ας λένε τα Γκρίνουιτς»

Γράφει ο Λουκάς Αποστολίδης, Δικηγόρος, πρ.Αντιπρόεδρος της Βουλής

Φόβος και οργή φουντώνουν στο κοινωνικό σώμα. Τα δημοσκοπικά ευρήματα επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο μετριέται με μονούς αριθμούς. Το χαμηλό εισόδημα, οι συνθήκες εργασίας φτωχοποιούν ένα 30% του πληθυσμού μας και άλλο ένα παρόμοιο ποσοστό 30 ίσως και 40% δουλεύει για την επιβίωση. Συνεπώς τα 2/3 του ενεργού πληθυσμού μας, περί τα 2,5 εκ, από τα τέσσερα (4,2) εκ., εργαζομένων βρίσκονται πλησίον ή κάτω της κόκκινης γραμμής. Το υπόλοιπο 1/3 των εργαζομένων, εξειδικευμένο προσωπικό, απολαμβάνουν μια στοιχειωδώς αξιοπρεπή ζωή. Αυτή η κοινωνική κατάσταση έχει τα χαρακτηριστικά μιας σημαντικής, ανθρωπιστικής κρίσης όχι μονάχα οικονομικής, αλλά και κοινωνικής και ψυχολογικής. Φουντώνουν οι οικογενειακές διαμάχες, όταν η ανεργία έχει περάσει το κατώφλι του νοικοκυριού. Η οργή φθάνει στα ύψη, όταν 1 εκ. 300 χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ζωής, αλλά και των άλλων δανειακών υποχρεώσεων. Το ιδιωτικό χρέος φθάνει τα 267,6 δις ευρώ (εφορία 112,6 δις, Τράπεζες 111 δις και ΕΦΚΑ 44 δις). Πυκνώνουν σ΄ αυτές τις πραγματικές συνθήκες τόσο τα οικονομικά όσο και τα συναισθηματικά προβλήματα: μοναξιάς, κατάθλιψης, ανυπακοής, νευρικότητας, άγχους και βίας. Η μετατροπή της εργασίας σε φθηνό εργατικό εμπόρευμα, σε συνδυασμό με τις αλλεπάλληλες αλλαγές στους εργασιακούς κανόνες, έχουν ως άμεση συνέπεια την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Εξαίρεση σ΄ αυτή την κατάσταση αποτελεί το εξιδεικευμένο επιστημονικά και τεχνολογικά προσωπικό. Οι κανόνες εργασίας αλλάζουν διαρκώς, για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων, όπως και τα ασφαλιστικά δικαιώματα. Οι εναλλακτικές μορφές απασχόλησης (εποχική, μερική, ωρομίσθια κ.ά.), η ευελιξία με τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης δημιουργούν μια μεγάλη πανσπερμία σε εισοδήματα, όρους εργασίας με νέες διακρίσεις και διαιρέσεις στους κόλπους της εργατικής τάξης. Η τηλεργασία στον νέο ψηφιακό κόσμο, αλλάζει τους κανόνες, χώρους εργασίας και εισοδήματα για τους τεχνολογικά εκπαιδευμένους. Αλλά και ο προνοιακός χάρτης κοινωνικής αλληλεγγύης έχει αντικατασταθεί από επιδόματα αλληλεγγύης χωρίς θεσμικές παρεμβάσεις.

Οι κυβερνόντες έχουν πάντα μια δικαιολογία, ότι για όλα φταίει η οικονομική κρίση και χάριν της υπέρβασης και ανάπτυξης πρέπει από γενιά σε γενιά το εργατικό δυναμικό να υποστεί άμεσες ή παράπλευρες θυσίες. Θαρρείς και αποτελεί νομοτέλεια να υφίστανται θυσίες μόνον ο κόσμος της εργασίας. Να σφίγγει η εργατική τάξη συνεχώς το ζωνάρι με την ελπίδα κάποτε να βγούμε στο ξέφωτο; Από τα μνημόνια, στην πανδημία ή τον πόλεμο, την πανάκριβη ενέργεια και ο κατάλογος των αιτιών δεν έχει τελειωμό. Και ενώ αυτά συμβαίνουν στη «φτωχογειτονιά» του κόσμου της εργασίας οι κυβερνόντες, μας θυμίζουν τη ρήση του Οδ. Ελύτη ότι: «Στα μέρη τα δικά μας (στην Ελλάδα μας) κάνει ό,τι ώρα μας αρέσει και ας λένε τα Γκρίνουιτς». Ας λένε τα γεγονότα ότι τα 2/3 του εργαζόμενου πληθυσμού μας, που εργάζεται απλά για να επιβιώνει στα όρια της φτώχειας, πνίγεται συναισθηματικά και βιοποριστικά. Στον κυβερνοχώρο αντιλαμβάνονται τα πράγματα και ότι όλα πάνε καλά. Δηλαδή, οι εργαζόμενοι να φτωχαίνουν και οι πλούσιοι να θησαυρίζουν. Στο «θυσιαστήριο» αυτής της κατάστασης το νέο εργατικό δυναμικό. Ο Γολγοθάς των νέων για δουλειά, παραγωγική και κοινωνική ένταξη. Η ελεεινή ρύθμιση, νέα παιδιά με γνώσεις και όνειρα, από 18-25 ετών να εργάζονται με 481 ευρώ. Σχεδόν κάτι παραπάνω από το επίδομα ανεργίας. Προσφύγαμε στο Στρασβούργο το 2012 και δικαιωθήκαμε, ότι η ρύθμιση αυτή παραβιάζει συνταγματικούς κανόνες και ευρωπαϊκές συμβάσεις. Και πάλι πέρασαν χρόνια, έστω να πάρουν τον «γενναίο» μισθό των 650 ευρώ και με τις αλλεπάλληλες αυξήσεις, να φθάσουν γύρω στα 700 ευρώ.
Αναρωτήθηκε κανείς στον κυβερνοχώρο πώς ζούνε αυτοί οι νέοι. Γιατί δεν μπορούν με αυτά τα εισοδήματα να ανοίξουν δικό τους σπίτι και βρίσκονται ακόμα γαντζωμένοι στην εστία των γεννητόρων. Αλλά και αυτοί γονάτισαν με τη χιονοστιβάδα των περικοπών των τριών μνημονίων. Πώς να ζευγαρώσουν τα νέα παιδιά για να αντιμετωπίσουμε τον μεγάλο υπ’ αριθμόν έναν εθνικό κίνδυνο του δημογραφικού; Δεν φθάνουν τα εισοδήματα για τα γεννητούρια. Αποτελούν ασπιρίνες προσωρινής ανακούφισης. Δεν θεραπεύουν το κακό. Οι νέοι χρειάζονται Δουλειά. Εισοδήματα. Ζευγάρωμα. Κατοικία. Επιδότηση της τεκνοποίησης με σοβαρά κίνητρα. Έτσι θα κρατήσουμε στην Ελλάδα τα νιάτα και δεν θα βρίσκονται με τη σκέψη να δραπετεύσουν στα ξένα για καλύτερη τύχη.

Να παρατηρούμε και να περιγράφουμε την πραγματικότητα με τη γλώσσα της αλήθειας και όχι με τη ρήση του ποιητή, ότι στα μέρη μας «κάνει ό,τι ώρα μας αρέσει» και ας δείχνουν τα «Γκρίνουιτς» τη σωστή ώρα, την πραγματικότητα. Τη σωστή, όπου η ποιότητα ζωής, το κοινωνικό μοντέλο της χώρας μας υποβαθμίζεται. Από την άλλη πλευρά του λόφου, μια μικρή οικονομική ελίτ εγχώρια και διεθνής γίνεται πλουσιότερη και συσσωρεύει τεράστιο πλούτο. Πόσους αιώνες οι οργανωμένες δυνάμεις της εργασίας μάχονται με θυσίες και σκληρούς αγώνες για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής. Πόσα χρόνια κάνουμε τη ζωή «ποδήλατο» μέχρι οι νέοι να ενταχθούν παραγωγικά και κοινωνικά. Και ύστερα φωνάζουμε γιατί οι νέοι δεν παντρεύονται. Γιατί φεύγουν στα ξένα. Γιατί δεν ασχολούνται με τα κοινά. Με τα κινήματα ειρήνης, οικολογικά, γυναικεία κ.ά. Είναι ανάγκη γι’ αυτό να υπάρξουν σοβαρές θεσμικές παρεμβάσεις. Να δημιουργηθούν ευκαιρίες παραγωγικής ένταξης του νέου εργατικού δυναμικού. Να κερδίσουν οι εργαζόμενοι μια αξιοπρεπή ζωή.
Πρώτη βασική προτεραιότητα η απασχόληση των νέων και η σύνδεση των εκπαιδευτικών δομών με τις ανάγκες της παραγωγής στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Θεσμικές παρεμβάσεις είναι αναγκαίες για να βελτιωθούν οι όροι και οι κανόνες επαγγελματικής και παραγωγικής ένταξης των νέων. Να απαντούν και να δίνουν λύσεις. Να δημιουργούν νέες ευκαιρίες.

Μια εύκολη απάντηση είναι η αγορά και η ανάπτυξη θα λύσουν το πρόβλημα και ας βρει ο καθένας το δρόμο του. Ο δρόμος όμως της πραγματικότητας δεν είναι με λουλούδια στρωμένος. Πολλά αγκάθια αντιμετωπίζουν οι νέοι και λίγες ευκαιρίες για απασχόληση και κοινωνική-επαγγελματική ένταξη. Ο Α. Παπανδρέου με τον Κ. Λαλιώτη από το 1982, στις πρώτες θεσμικές αλλαγές ίδρυσαν το Υπουργείο Νέας Γενιάς. Μια «χούφτα» νέοι μαζί του ανοίξαμε νέους ορίζοντες και νέες ευκαιρίες των νέων για την Απασχόληση, τον Πολιτισμό, τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, την Ενημέρωση και τη δημιουργία νέων ευκαιριών. Είναι καιρός ο κυβερνοχώρος μας να θεσμοθετήσει εκ νέου το Υπουργείο Νέας Γενιάς για μια ολιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων και των αναγκών της νέας γενιάς. Να ενεργοποιήσουν τα όνειρα και τις συλλογικές δράσεις της νέας γενιάς για συμμετοχή στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα. Δεύτερη μεγάλη θεσμική παρέμβαση αφορά τους κανόνες εργασίας, τη συλλογική διαπραγμάτευση των όρων εργασίας, την προστασία, ατομική και συλλογική, και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που ορίζει το Σύνταγμα στην κινητήρια παραγωγική δύναμη της εργασίας, ως βασικού συντελεστή της Ανάπτυξης, της Ευημερίας και του Πολιτισμού. Ο χρόνος εργασίας και οι μισθοί να αποτελέσουν βασικό μέλημα στο θεσμικό κοινωνικό διάλογο κράτους-εργαζομένων και εργοδοτών-κοινωνικών εταίρων. Μάλιστα σε χώρους μεγάλης έντασης και προσφοράς των εργαζομένων για την υγεία και την καθαριότητα, την υγιεινή των πολιτών πρέπει να γίνουν τολμηρές, πολιτικές εφαρμογές για το 35ωρο σε βάθος χρόνου μιας κυβερνητικής θητείας. Οι μισθοί να διασφαλίζουν μια στοιχειωδώς αξιοπρεπή ζωή για όλους.

Οι υγειονομικές υποδομές και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό πρόσφεραν πολλά στους χρόνους της πανδημίας. Το 35ωρο, με σταδιακή εφαρμογή, αποτελεί μια ρύθμιση αναγνώρισης της προσφοράς του υγειονομικού προσωπικού. Ιατρικό και Νοσηλευτικό ανθρώπινο δυναμικό, χόρτασε από λόγια. Πρέπει να διεκδικήσει μέτρα και έργα που θα αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής τους. Επίσης στον χώρο της Τ.Α, οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα δύσκολες και η προσφορά του εργατικού δυναμικού είναι καθοριστική για την υγιεινή του περιβάλλοντος των πολιτών. Οι δυο αυτοί χώροι προδρομικά μπορεί να αποτελέσουν έναν νέο βηματισμό για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων. Το μεγάλο τολμηρό βήμα, σ’ αυτούς τους κρίσιμους χώρους της υγείας και της υγιεινής, μπορούν να προωθήσουν ανάλογες πρωτοβουλίες σε μεγάλες επιχειρήσεις. Ακούμε, διαβάζουμε τελευταία για την τετραήμερη εργασία με τα ίδια εισοδήματα και με την προοπτική του 35ωρου. Το μεγάλο εγχείρημα του Ζοσπέν με τη θεσμοθέτηση του 35ωρου, ίσως του στοίχησε την επανεκλογή του. Σηματοδότησε ένα οδοιπορικό προς τα μπρος. Σήμερα αξιοποιώντας την εμπειρία του χθες μπορούμε στον ορίζοντα της δεκαετίας όπου διανύουμε να βάλουμε και πάλι στη συζήτηση το 35ωρο και το μέλλον του κοινωνικού κράτους στη χώρα μας και την Ε.Ε.

Είναι καιρός η Πολιτεία, οι πολιτικές παρατάξεις, οι παραγωγικοί φορείς και οι εκπρόσωποί τους να σχεδιάσουν το μέλλον των κανόνων για βελτίωση της ποιότητας ζωής και μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Ιστορικά έχει καταγραφεί ότι το εργατικό κίνημα έχει γνωρίσει μεγάλες νίκες με αγώνες, αλλά και μεγάλα πισωγυρίσματα, όπως και η σημερινή ελληνική πραγματικότητα. Στο νέο ψηφιακό κόσμο που βαδίζουμε χρειάζονται νέα διανοητικά εργαλεία, μορφές πάλης και στρατηγικές της εργατικής τάξης για να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις του καπιταλισμού της καινοτομίας, της τηλεργασίας και το χάσμα που ανοίγει μεταξύ τεχνολογικά εκπαιδευμένου προσωπικού και αναλφάβητου τεχνολογικά πληθυσμού. Σε αυτό το νέο παραγωγικό και κοινωνικό περιβάλλον, με νέες ανισότητες, εισοδηματικές, αλλά και του τρόπου παροχής της εργασίας (σε χρόνο και χώρο), η ατομικότητα κυριαρχεί και η συλλογικότητα χάνει έδαφος. Οι συνέπειες αποτυπώνονται τόσο στην έλλειψη μαζικότητας των κοινωνικών και επαγγελματικών υποκειμένων, όσο και στην υποβαθμισμένη διαπραγματευτική τους ισχύ.

Κρίσιμοι οι καιροί. Δύσκολες οι συνθήκες. Οι εργαζόμενοι όμως θα αντισταθούν στη ρήση των κυβερνόντων που βλέπουν την ώρα με τα δικά τους γυαλιά, όπως αποτυπώνονται στους στίχους του ποιητή «Στα μέρη τα δικά μας κάνει ό,τι ώρα μας αρέσει και ας λένε τα Γκρίνουιτς».