ΘΕΜΑ: Οι Παπανδρέου και ο Γλύξμπουργκ – Του Νίκου Μποζιονέλου

Ιστορική αναδρομή από τον Νίκο Μποζιονέλο

Ο «Κοκός» δεν μένει πια εδώ. Ποτέ δεν έμενε. Ποτέ δεν ήταν εδώ. Θεωρούσε πάντα την Ελλάδα ένα οικοπεδάκι που το έκανε ό,τι ήθελε – και τους πολίτες, υποτακτικούς. Από το 1964 που στέφθηκε βασιλιάς, ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ (που πέθανε χθες, στα 82 του) ο Κωνσταντίνος Β’ των Ελλήνων δεν ήταν ποτέ… ακριβώς αυτό: των Ελλήνων.

Η ιστορία έγραψε και δεν αλλάζει. Η αράχνη της Χούντας δεν εγκαθιδρύθηκε στις 21 Απριλίου 1967 μα άρχισε να υφαίνει τον ιστό της από τις 15 Ιουλίου 1965 – και με τον Κωνσταντίνο συνένοχο.

Τα Ιουλιανά του ’65 συνετέλεσαν και στην πτώση μιας κυβέρνησης του 52%, του Γεωργίου Παπανδρέου με την Ένωση Κέντρου του, μα και στο πραξικόπημα του ’67. Μια περίοδος που τελείωσε με την επάνοδο του δημοκρατικού πολιτεύματος εν έτει 1974. 

Στην περίοδο αυτή και πρωταγωνιστικό και παρασκηνιακό ρόλο έπαιξε, ο νεαρός τότε, βασιλιάς Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ, ο οποίος κατά παράβαση κάθε έννοιας του Συντάγματος του 1952 (και παίρνοντας μαθήματα από τη μητέρα του Φρειδερίκη, γνωστή ως «Φρίκη» στους Ελληνες) δεν αναμίχθηκε απλά στην πολιτική κατάσταση της χώρας. Τη διαμόρφωσε, χάρη στον σκοτεινό του ρόλο. Και άνοιξε τον δρόμο για τους πραξικοπηματίες με αποκορύφωμα να ξυπνήσουμε ένα πρωί του 1974 «με τα ανοιχτά παράθυρα που κοιμόμασταν» και να έχουμε χάσει τη μισή Κύπρο.

Τα ήξεις αφήξεις του “Γέρου”

Για τον Γεώργιο Παπανδρέου, ναι, μπορείς να γράψεις (κι έχεις κάθε δίκιο) ότι ήταν «Ο γέρος της Δημοκρατίας» μα ήταν παράλληλα κι ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό πρόσωπο, μέχρι και τα 60s. Κυρίως, υπήρξε ένας ικανότατος πολιτικός αλλά υπηρέτησε με μεγάλη συνέπεια τα συμφέροντα της εκάστοτε, ανά την εποχή, τάξης, εξ ου και κάποια στιγμή ήταν γνωστός στην κοινωνία ως… «φιλοβασιλικός». 

Η αλήθεια είναι βέβαια ότι απλώς σεβόταν τον ρόλο του παλατιού, έχοντας μεγαλώσει την εποχή του (εξαιρετικού ως βασιλιά) Γεωργίου του Α’. Πού να ‘ξερε τι του επεφύλασσαν ο Παύλος, η Φρειδερίκη και ο Κωνσταντίνος… 

Και έκανε και τα λάθη του: το 1944 ηγήθηκε της αναγνώρισης του ΕΑΜ και τη συμμετοχή του στη λεγόμενης κυβέρνησης εθνικής ενότητας αλλά λίγο καιρό μετά ζητούσε από τον Σκόμπι αγγλικά στρατεύματα εναντίον του μετώπου. 

Αν και άκρως δημοκρατικός, τον ενάμισι χρόνο της πρωθυπουργία του αρνήθηκε να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους που είχαν καταδικαστεί με το νόμο 375 περί «κατασκοπίας» ενώ το 1961, μετά τις εκλογές «βίας και νοθείας», ήταν μαζί του οι Αριστεροί στους δρόμους, διαδηλώνοντας για τον «Ανένδοτο Αγώνα». 

Ωστόσο, ως εκείνο τον Ιούλιο του 1965, ήταν ο πρωθυπουργός του 52%. Και, σύμφωνα με τα όσα γράφει στο βιβλίο του «Καχεκτική Δημοκρατία» ο αείμνηστος Ηλίας Νικολακόπουλος, στις εκλογές του Μαΐου 1967 (που δεν έμελλε να γίνουν ποτέ…) θα λάμβανε πάνω από 58%, ως μαρτυρούν έγγραφα της αμερικάνικης πρεσβείας.

Τότε που ψήφισαν… και τα δέντρα

Η δεκαετία του ‘60 ήταν ίσως η πιο ταραγμένη δεκαετία στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Ο ρόλος του παλατιού σε αυτήν τη δεκαετία ήταν καθοριστικός και ουσιαστικά τη χώρα δεν την κυβερνούσαν οι εκλεγμένοι από τον λαό αλλά μια μικρή κλίκα γαλαζοαίματων με προεξέχουσα τη Φρειδερίκη η οποία παρασκηνιακά κινούσε τα νήματα. Ήταν το περίφημο «παρακράτος» του παλατιού. 

Οι μνήμες από τη δολοφονία Λαμπράκη το 1963 ήταν ακόμη πολύ νωπές. Η λαϊκή οργή ήταν έτοιμη να ξεχειλίσει. Ο κόσμος έβραζε. Οι περισσότεροι ζούσαν κοντά στα όρια της φτώχειας ενώ η μεσαία τάξη έκανε τότε τα πρώτα της δειλά βήματα, την ώρα που η βασιλική παρέα ζούσε πλουσιοπάροχα, έκανε ταξίδια στο εξωτερικό και κρουαζιέρες στην Ελλάδα, ενώ πάντρευε τις κόρες της σε χλιδάτους και πανάκριβους γάμους που πλήρωνε με το υστέρημα του ένας πεινασμένος λαός. Το «παρακράτος», που είχε τοποθετήσει πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή από τα μέσα των 50s, τον κράτησε με νύχια και με δόντια στις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961, τότε που ψήφισαν… και τα δέντρα. Το 1963 όμως, και στις επαναληπτικές του 1964, το ποτάμι δεν γύριζε πίσω: ο Καραμανλής έφυγε για το Παρίσι εν κρυπτώ και ο «Γέρος» σχημάτισε την καθαρή και αυτοδύναμη κυβέρνηση στην ιστορία. 

Τα «Ιουλιανά»

Ο ρόλος του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ αποκαλύφθηκε άμεσα. Αφορμή για την παραίτησή του Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, υπήρξε η διαμάχη του με τον Κωνσταντίνο Γλύξμπουργκ που ήταν τότε ο βασιλιάς της χώρας, για το πρόσωπο του υπουργού Εθνικής Άμυνας και την αλλαγή του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Ο Παπανδρέου επιθυμούσε να αντικαταστήσει τον ως τότε υπουργό Πέτρο Γαρουφαλιά και τον αρχηγό ΓΕΣ στρατηγό Ιωάννη Γεννηματά, οι οποίοι ελέγχονταν από το παλάτι, και εκτελούσαν τις εντολές του Γλύξμπουργκ και της Φρειδερίκης, με ανθρώπους της εμπιστοσύνης του. Γιατί; Διότι κυοφορούνταν, διαδιδόταν από στόμα σε στόμα ότι ετοιμαζόταν πραξικόπημα για να ρίξουν τον «Γέρο», με τη βοήθεια του στρατού. Ο πρωθυπουργός της χώρας είχε κάθε συνταγματικό δικαίωμα να αλλάζει τους υπουργούς του, κατά πώς έκρινε, κάτι όμως που δεν άρεσε στον Γλύξμπουργκ και τη μητέρα του.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε εκδηλώσει την πρόθεση να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Το παλάτι δεν ήθελε κάτι τέτοιο. Ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ, αρνιόταν να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, προβάλλοντας ως αιτιολογία τη φημολογούμενη εμπλοκή του γιου του, του Ανδρέα Παπανδρέου στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ (η οποία δεν αποδείχθηκε ποτέ). Η ουσία όμως ήταν ότι θα έχανε τους δικούς του ανθρώπους από ένα τόσο νευραλγικό υπουργείο.

Ο Γαρουφαλιάς (με τις πλάτες του παλατιού) αρνείται να εγκαταλείψει το υπουργείο, ο πρωθυπουργός άρχισε να ανταλλάσσει οξύτατες επιστολές με τον Κωνσταντίνο Γλύξμπουργκ και ο Παπανδρέου παραιτήθηκε, οδηγώντας τη χώρα σε εκλογές, ως νόμιζε. 

Φευ… Ο Κωνσταντίνος, μόλις 50 λεπτά αφότου έφυγε ο Παπανδρέου από τα ανάκτορα και χωρίς να έχει προηγηθεί γραπτή παραίτηση αυτού και της κυβέρνησης που εξέλεξε ο ελληνικός λαός με 52%, έκανε άλλο ένα τεράστιο ατόπημα: δεν προκήρυξε εκλογές μα όρκισε νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον εκ των αποστατών από την Ενωση Κέντρου (όπως ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης) Γιώργο Αθανασιάδη – Νόβα. Ο οποίος αν και μέλος της Ένωσης Κέντρου παρασκηνιακά είχε ειδοποιηθεί να είναι έτοιμος. Για το γεγονός αυτό ο κόσμος τον ονόμασε «ο κατεψυγμένος πρωθυπουργός» – όπως τα φαγητά που έχουμε έτοιμα στην κατάψυξη και τα βγάζουμε όταν τα χρειαστούμε. 

Ο Παπανδρέου κήρυξε αμέσως «ανένδοτο αγώνα» κατά της πρωτοφανούς συνταγματικής εκτροπής… 

Σημειολογία; Το 1981, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου έγινε πρωθυπουργός, ανέλαβε ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Άμυνας για να στείλει το δικό του μήνυμα, έστω και μετά από 16 χρόνια… 

Οργή λαού

Ο κόσμος έβραζε. Στους δρόμους της Αθήνας καθημερινά γινόντουσαν γιγαντιαίες διαδηλώσεις που κατέληγαν όλες σε συλλήψεις και άγριο ξύλο από την αστυνομία.Η λαϊκή οργή ξεχείλιζε κατά των ανακτόρων, του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ και της Φρειδερίκης: «Δεν σε θέλει ο λαός, παρ’ τη μάνα σου και μπρος» ένα από τα συνθήματα. Σε μια από αυτές τις τεράστιες πορείες που πνίγηκαν στο αίμα, δολοφονήθηκε ψυχρά ο 25χρονος φοιτητής και στέλεχος της Αριστεράς, Σωτήρης Πέτρουλας.

Η κυβέρνηση Νόβα ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης στις 4 Αυγούστου. Κατά τη συζήτηση που προηγήθηκε στη Βουλή οι πιστοί στον Παπανδρέου βουλευτές φώναζαν και προπηλάκιζαν τους «αποστάτες». Το απόλυτο πανδαιμόνιο στα έδρανα. Τελικά ο Νόβας δεν κατάφερε να πάρει τις απαιτούμενες 151 ψήφους και η κυβέρνηση – μαριονέτα κατέρρευσε.

Και πάλι όμως το παλάτι αρνήθηκε τις εκλογές: ο Γλύξμπουργκ έδωσε εντολή για να σχηματίσει κυβέρνηση στον Στέφανο Στεφανόπουλο, ένα μέλος του Ελληνικού Συναγερμού το 1953 που βρέθηκε στην Ένωση Κέντρου το 1964 και μάλιστα ήταν και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. 

Το παλάτι αρνήθηκε τις εκλογές με «εξαγορά συνειδήσεων»

Ο Στεφανόπουλος θέλησε να παρουσιαστεί πιστός στην Ένωση Κέντρου και τη νομιμότητα. Σε συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας στις 9 Αυγούστου του 1965 δήλωσε ότι δεν επιθυμεί να σχηματίσει κυβέρνηση χωρίς την έγκριση του κόμματος. Έγινε αμέσως ψηφοφορία. Από τους 139 παρόντες βουλευτές της ΕΚ οι 113 ψήφισαν ότι θα στήριζαν μόνο μια κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Ο Στεφανόπουλος την επόμενη μέρα κατέθεσε την εντολή στον βασιλιά χωρίς να σχηματίσει κυβέρνηση. Και τότε μπαίνει σε εφαρμογή από το παλάτι, άλλο εναλλακτικό σχέδιο: εντολή πήρε ο  Ηλίας Τσιριμώκος. Ένας αριστερός πολιτικός με σημαντικούς αγώνες κατά την περίοδο της κατοχής. Μέλος του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ και αργότερα συνεργαζόμενος βουλευτής με την ΕΔΑ. Παρά το σκάνδαλο, καταψηφίστηκε κι αυτή. Στο παλάτι έδωσαν νέα εντολή στον Στεφανόπουλο ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου ζητούσε να διοριστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση και να ξαναγίνουν εκλογές. 

Ο Γλύξμπουργκ είχε ήδη εξασφαλίσει τη στήριξη της ΕΡΕ, του «Κόμματος των Προοδευτικών» του Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη και ορισμένων βουλευτών της Ένωσης Κέντρου. Οι ψήφοι εμπιστοσύνης ήταν 152 υπέρ και 148 κατά. Η κωμωδία είχε ολοκληρωθεί. Στην κυβέρνηση μετέχουν επίσης και οι πρωτεργάτες της αποστασίας, όπως οι Τσιριμώκος και Νόβας ως αντιπρόεδροι και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ως υπουργός Συντονισμού και Οικονομικών. Από την παντοδύναμη Ένωση Κέντρου των εκλογών του 1964, έχουν απομείνει 126 από τους 171 βουλευτές.

Ο ύπουλος και σκοτεινός ρόλος του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ στην αποστασία ήταν εμφανής. Μάλιστα, λίγους μήνες πριν τη Χούντα ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αρχηγός της ΕΡΕ που είχε στηρίξει την αποστασία και τις βασιλικές επιλογές έγραψε σε υπόμνημα του προς τον Γλύξμπουργκ: «Το χειρότερον είναι ότι η απόσπασις των αναγκαίων βουλευτών (…) έγινε με εξαγοράν συνειδήσεων, με τον υπουργικόν θώκον ή και με άλλα ακατονόμαστα μέσα …». Ακατανόμαστα… 

Ο Γλύξμπουργκ έβαλε… πλάτη στη Χούντα

Η μεγαλομανία του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ να παραμείνει βασιλιάς σε μια χώρα που ήταν ανεπιθύμητος αντικατοπτρίζεται πλήρως σε μια έρευνα που έκανε ο καθηγητής Ιστορίας του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, Μόενς Πελτ, που στηρίχτηκε σε αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της περιόδου της Χούντας. Σύμφωνα με αυτά, ο Κωνσταντίνος προσπαθούσε να επικοινωνήσει με τη δικτατορία και ιδιαίτερα με τον Παπαδόπουλο μέσω του Γερμανού και του Αμερικανού πρέσβη στην Ελλάδα για να καταστήσει σαφές ότι και ήταν πρόθυμος να επιστρέψει στην Ελλάδα και να συγκυβερνήσει (με τους πραξικοπηματίες) και αποδεχόταν το δικτατορικό σύνταγμα του 1968. 

Τη, δε, 21η Απριλίου 1967 ο Κωνσταντίνος ακολούθησε τη συμβουλή του τρίτου συνομιλητή του, Σπύρου Μαρκεζίνη, αρχηγού ενός μικρού συντηρητικού κόμματος, να επιδιώξει τη συνδιαλλαγή μαζί τους. Ο ίδιος σε μεταγενέστερη συνέντευξή του ανέφερε ότι προσπάθησε να δηλώσει την αντίθεσή του προς αυτούς, όταν κατά τη φωτογράφιση της «επαναστατικής» κυβέρνησης, φωτογραφήθηκε μαζί τους σκυθρωπός, αντί για χαμογελαστός ως συνήθως. Αργότερα, ο Κωνσταντίνος αν και εξήγησε το κίνητρο της φωτογράφισης, παραδέχθηκε ότι δεν πέτυχε τον σκοπό της.

Αν είναι δυνατόν…

Στην προσφώνησή του στις 26 Απριλίου ‘7, για το νέο καθεστώς της Χούντας των συνταγματαρχών δήλωσε: «Είμαι βέβαιος ότι με την ευχήν του Θεού, με την προσπάθειαν υμών και προπαντός με την βοήθειαν του λαού, θα επιτευχθή ταχέως η οργάνωσις Κράτους Δικαίου, μιας αληθούς και υγιούς Δημοκρατίας».

Αυτός ήταν. Και κακώς δεν θα ταφεί με τιμές παρακράτους, όπως του άρμοζε…