Υψηλή νοημοσύνη ή συναισθηματική νοημοσύνη; Ποιο από τα δύο είναι σημαντικότερο στη ζωή μας και οδηγεί στην επιτυχία;

Διακαής πόθος του ανθρώπου … η επιτυχία!!!
«Τι ήδιστον; το επιτυγχάνειν», έλεγε ο Θαλής ο Μιλήσιος

Τι ορίζουμε όμως ως επιτυχία; Στις μέρες μας, η πλειοψηφία των ανθρώπων θεωρεί ως επιτυχία την επαγγελματική καταξίωση, την απόκτηση χρήματος, άλλοι την απόκτηση εξουσίας, επιρροής, τίτλων, δημοσιότητας, κοινωνική καταξίωση, άλλοι τη δημιουργία μίας ευτυχισμένης οικογένειας, απόκτηση φίλων, αυτοβελτίωσης. Το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε και με ποια εφόδια. Είμαστε από τη φύση μας εφοδιασμένοι με κάποια χαρακτηριστικά ή μπορούμε να τα αποκτήσουμε στην πορεία της ζωής μας; Είναι ικανά για να κατακτήσουμε την πολυπόθητη επιτυχία;;

Η επιτυχία έχει συνδεθεί σε πολλές εκφράσεις της με την υψηλή νοημοσύνη. Πολλά έχουν γραφτεί για την ευφυία, ως πανάκεια, για την επίλυση προβλημάτων, την επίτευξη κάθε στόχου, στο κυνήγι της επιτυχίας. Για δεκαετίες, το υψηλό IQ (πχ μεγαλύτερο ή ίσο του 131 της κλίμακας Wechsler, IQ εισαγωγής στη MENSA ) θεωρήθηκε ως ο πρωταρχικός παράγοντας επιτυχίας, ανοίγοντας πολλές εργασιακά πόρτες και όχι μόνο. Τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης προορίζονταν για μια ζωή με επιτεύγματα. Είναι όμως έτσι; Όντως ένας υψηλός δείκτης ευφυίας λύνει κάθε πρόβλημα, επιτυγχάνει τα πάντα; Έχει μόνο θετικά ή μήπως ενυπάρχουν πολλά αρνητικά που αφορούν σε προσόντα των ευφυέστερων ανθρώπων; Όντως ανοίγει πολλές πόρτες ή κλείνει κάποιες άλλες; Πολλά τα ερωτηματικά, αλλά εδώ θα περιοριστούμε σε κάποιες ουσιώδεις παραμέτρους που στοιχειοθετούν μία επί της αρχής απάντηση.

Γιατί πολλοί ευφυείς δεν επιτυγχάνουν τους στόχους τους;

Ο άνθρωπος έχει συμπεριφορά που εδράζεται στη λογική και στο συναίσθημα, ενώ, ως κοινωνικό ον, απαιτείται να δίνει βαρύτητα στην επικοινωνία, τις διαπροσωπικές σχέσεις και στην από κοινού επίτευξη εκάστου στόχου για τη βελτίωση του επιθυμητού αποτελέσματος σε κάθε εργασιακό ή συμμετοχικό χώρο. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο απόφθεγμα, όταν ακόμη δεν είχε μελετηθεί εκτενώς η επίδραση των συναισθημάτων μας στην επιτυχία.

«Το πιο σημαντικό συστατικό της επιτυχίας είναι να τα πας καλά με τους ανθρώπους»,
έλεγε ο Theodore Roosevelt, Αμερικανός Πρόεδρος

Δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρούμε άτομα, τα οποία παρόλο που διαθέτουν υψηλή νοημοσύνη και δυναμική να κατακτήσουν την οποιαδήποτε επιτυχία στην προσωπική τους ζωή, ταυτόχρονα διακατέχονται και από μια ανικανότητα διαμόρφωσης σταθερών σχέσεων. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι το υψηλό IQ δεν προδιαγράφει πάντα την επιτυχία. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αποτυχία των ευφυέστερων ανθρώπων και η επιτυχία άλλων με μέτριο δείκτη νοημοσύνης;

Μετά από πολύχρονες έρευνες, αρχίζει να γίνεται κατανοητό γιατί συμβαίνει αυτό. Τα αποτελέσματα των ερευνών οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μεγάλο μέρος των ευφυέστερων ανθρώπων στον πλανήτη έχει ορισμένα αρνητικά χαρακτηριστικά, τα οποία επιδρούν στην επιτυχία τους, όπως το ισχυρό εγώ τους, η απόρριψη άλλων απόψεων, ο επιδιωκόμενος απομονωτισμός τους, όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Arthur Schopenhauer, 1788-1860, Γερμανός φιλόσοφος,

“Η υψηλή νοημοσύνη τείνει να κάνει έναν άνθρωπο αντικοινωνικό”,
ενώ σύμφωνα με τον Albert Einstein,

“H μονοτονία και η μοναξιά μιας ήσυχης ζωής, διεγείρει το δημιουργικό μυαλό”.

Τις τελευταίες δεκαετίες γινόμαστε μάρτυρες μιας στροφής στον εργασιακό παράδεισο που υποσχόταν στους κατόχους του ένας υψηλός δείκτης νοημοσύνης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, σε μεγάλο αριθμό ατόμων, πλέον, αυτό που έχει αρχίσει να φιλτράρει τους υποψήφιους, αλλά και τα εν ενεργεία στελέχη σε πληθώρα επιχειρήσεων, είναι ένας άλλος τύπος νοημοσύνης, η συναισθηματική νοημοσύνη. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μία έννοια, και όχι μόνο, που έχει τη ρίζα της στο συναίσθημα, για το οποίο πρώτος είχε μιλήσει ο Αριστοτέλης, θέτοντας τα θεμέλια για τη μελέτη των συναισθημάτων μας και την κατανόηση της δυναμικής τους.

Συναισθηματική νοημοσύνη

Τι είναι όμως η συναισθηματική νοημοσύνη και που εδράζεται η ρίζα της και ο λόγος που έχει αρχίσει να επηρεάζει, με ονοματεπώνυμο πλέον, τη ζωή όλων μας, αν και ήταν «ανάμεσά» μας στην καθημερινότητά μας, αλλά δεν το είχαμε συνειδητοποιήσει.

Όταν μιλάμε για Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Intelligence/EI) [αντίστοιχα ο δείκτης συναισθηματικής νοημοσύνης EQ, ταυτίζοντας για ευκολία το EI με το EQ], συνήθως κάνουμε λόγο για ένα πλαίσιο τεσσάρων πυλώνων που αναφέρονται στην κατανόηση των συναισθημάτων (τόσο των δικών μας όσο και των άλλων), τον έλεγχο των συναισθημάτων μας, τη χρήση του συναισθήματος για τη διευκόλυνση της ζωής μας και τη ρύθμιση των σχέσεών μας μέσω της επιβολής στο συναίσθημα. Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι μοντέλων συναισθηματικής νοημοσύνης, αλλά όλοι συμφωνούν στα βασικά ακρογωνιαία στοιχεία που απαρτίζουν τη συναισθηματική νοημοσύνη, σε ολότητα.

Για σκοπούς απλότητας και ευκολότερης κατανόησης, παρατίθεται το ακόλουθο μοντέλο βασικών χαρακτηριστικών της συναισθηματικής νοημοσύνης, η αξιοποίηση του οποίου γίνεται με σκοπό την επίτευξη εκάστου στόχου:
α. Εαυτός μας

Αυτογνωσία: Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και πως αυτά μας επηρεάζουν για να έχουμε αυτοαξιολόγηση και αυτοπεποίθηση.

Αυτοέλεγχος και αυτοδιαχείριση: Ελέγχουμε τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις μας και τα ρυθμίζουμε για βέλτιστη αυτοπειθαρχία, αυτορρύθμιση, αξιοπιστία, ευσυνειδησία, προσαρμοστικότητα και καινοτομία.
Κίνητρα συμπεριφοράς: Θέτουμε τις προϋποθέσεις παρακίνησης του εαυτού μας να αναλάβει κατάλληλη δράση, μέσω σχετικής δέσμευσης.

β. Περίγυρος

Ενσυναίσθηση: Κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων στον περίγυρό μας και τις μεταξύ μας σχέσεις, ενισχύουμε τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσω της ορθής επικοινωνίας και της κατάλληλης διαχείρισης της διαφορετικότητας.

Κοινωνικές δεξιότητες: Ελέγχουμε και ρυθμίζουμε τις σχέσεις μας και τα συναισθήματά μας απέναντί τους, καθοδηγώντας, εμπνέοντας, επηρεάζοντας, διαχειριζόμενοι διαφωνίες και συγκρούσεις, καλλιεργώντας δεσμούς, αναπτύσσοντας και εξελίσσοντας τους άλλους, συνεργαζόμενοι αρμονικά, σε ομαδικό πνεύμα.

Είναι η συναισθηματική νοημοσύνη πλεονέκτημα; Ποια τα οφέλη της;

Από έρευνες διαπιστώνεται ότι η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί βασικό παράγοντα στη ζωή. Πολλές οι αποδείξεις για τη θετική επίδραση του υψηλού EQ στα πιο επιτυχημένα άτομα της κοινωνίας, από ισχυρές προσωπικότητες του επιχειρηματικού κλάδου, όπως ο Jeff Bezos, ιδρυτής της Amazon και ενός εκ των πλουσιότερων του πλανήτη, έως και μη διασημότητες. Σύμφωνα με τους αριθμούς, διαπιστώνεται ότι το 90% των κορυφαίων σε απόδοση επαγγελματιών, σε όλους τους κλάδους εργασίας, έχει υψηλό EQ και ότι οι συναισθηματικές ικανότητές τους συμβάλλουν άμεσα στο κατά μέσο όρο 58% της θετικής απόδοσής τους, έχοντας ισχυρό οικονομικό αντίκτυπο.

Τα οφέλη της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι τεράστια για την προσωπική και επαγγελματική επιτυχία. Οι άνθρωποι με υψηλό EQ τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα στη ζωή τους έχοντας κοινωνικά και ψυχολογικά οφέλη, διαχειρίζονται με μεγαλύτερη ευκολία τις αντιξοότητες και έχουν ψυχολογική ευεξία, αντέχουν στους ψυχοπιεστικούς παράγοντες, αποδίδουν περισσότερο στον εργασιακό τους χώρο, επηρεάζοντας θετικά στη διεκπεραίωση θεμάτων, κυρίως σε ηγετικές θέσεις με σημαντικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα.
Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να βελτιωθεί;

Σύμφωνα με ανάλυση αποτελεσμάτων προγραμμάτων κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης, διαπιστώθηκε ότι περίπου το 50% των παιδιών που εγγράφηκαν σε προγράμματα SEL (Social Emotional Learning) στις ΗΠΑ είχαν καλύτερες επιδόσεις, ενώ μειώθηκαν τα ποσοστά των πειθαρχικών προβλημάτων τους. Οι στρατηγικές για την εκπαίδευση της συναισθηματικής νοημοσύνης περιλαμβάνουν τη βελτίωση του χαρακτήρα, τη διαμόρφωση θετικών συμπεριφορών, την ενθάρρυνση των ανθρώπων να σκεφτούν πώς αισθάνονται οι άλλοι και την εξεύρεση τρόπων για να είναι πιο ενσυναίσθητοι με τους άλλους.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Elon Mask, ιδρυτή της Tesla και της Space-X και πλουσιότερου ανθρώπου στον πλανήτη, ο οποίος όντας νεότερος και πιο αφελής, αλλά και πολύ έξυπνος, με IQ στο 155, είχε πολύ άσχημη συμπεριφορά απέναντι στους συνεργάτες του, διορθώνοντάς τους και προσβάλλοντάς τους ενώπιον άλλων, δημιουργώντας συναισθήματα αντιπάθειας και μίσους στο πρόσωπό του.

Αν και είχε υψηλή νοημοσύνη, το EQ του τότε ήταν τρομερά χαμηλό. Ο Elon Mask εκπαιδεύτηκε, βελτιώνοντας την συναισθηματική νοημοσύνη του, και πλέον είναι χαρισματικός και συμπαθής, κάτι που σίγουρα δεν ήταν σε νεαρή ηλικία. Οι ευφυείς άνθρωποι συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τους άλλους ανθρώπους, επειδή δεν έχουν καλή σχέση μαζί τους, αλλά με κατάλληλη εκπαίδευση βελτιώνουν το EQ τους.

Το υψηλό IQ εξακολουθεί να αναγνωρίζεται ως σημαντικό στοιχείο επιτυχίας, αλλά αυτό αποτελεί μέρος μιας σύνθετης διαδικασίας καταλυτικών επιδράσεων από τη συναισθηματική νοημοσύνη. Πολλές εταιρείες επιβάλλουν πλέον εκπαίδευση συναισθηματικής νοημοσύνης και χρησιμοποιούν Test EQ ως μέρος της διαδικασίας πρόσληψης. Εν γένει, εξετάζοντας την περίπτωση της δυναμικής προοπτικής των στελεχών σε διάφορες θέσεις μίας επιχείρησης, το EQ έχει διπλάσια σημασία από το IQ του στελέχους. Και μάλιστα, σε όσο υψηλόβαθμες θέσεις αναρριχάται κάποιο στέλεχος σε μία επιχείρηση τόσο μεγαλύτερο ρόλο παίζει το υψηλό EQ.

Εν κατακλείδι, η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί έναν συνδυασμό μεταξύ γενετικών χαρακτηριστικών, γονιδίου DNA, που δεν δύνανται να τροποποιηθούν, και επίκτητων γνωρισμάτων, τα οποία μπορούν να βελτιωθούν στη διάρκεια της ζωής μας, με αποτέλεσμα να είναι εφικτή η βελτίωσή της με κατάλληλη εκπαίδευση, σε αντίθεση με το IQ που δεν δύναται να τροποποιηθεί (ίσως ελάχιστα) και αποτελεί ένα γενετικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου.

Τελικά, οι ευφυείς άνθρωποι είναι συναισθηματικά νοήμονες; Αποφεύγοντας την γενίκευση, διαπιστώνεται ότι μεγάλο μέρος των ευφυών ανθρώπων υπολείπεται των δεξιοτήτων της συναισθηματικής νοημοσύνης, και ως εκ τούτου, εξάγεται το συμπέρασμα ότι, κατά το πλείστο, δεν έχουν σε μεγάλο ποσοστό αναπτυγμένη τη συναισθηματική νοημοσύνη. Οι άνθρωποι με υψηλό IQ και χαμηλό EQ βλέπουν τον κόσμο αξιοκρατικά. Γι’ αυτούς τα επιτεύγματα είναι αυτά που έχουν σημασία, ενώ οι άνθρωποι και τα συναισθήματα είναι απλά εμπόδια. Δύνανται όμως να εκπαιδευτούν και να καλύψουν τα όποια κενά στο EQ.

Τι είναι σημαντικότερο και χρησιμότερο τελικά μεταξύ IQ και EQ;

Ουσιαστικά, όχι μόνο ο δείκτης νοημοσύνης και η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι δύο αντικρουόμενες, ως δύο ξεχωριστές, ικανότητες, αλλά αποτελούν δύο συμπληρωματικές και πολύτιμες ικανότητες, τη συνολική ευφυία του ανθρώπου, συμπληρώνοντας η μία τα κενά της άλλης. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι το IQ λειτουργεί καλύτερα όταν συνοδεύεται από το EQ. Καλός είναι ο υψηλός δείκτης νοημοσύνης, καλό το υψηλό EQ, αλλά το τελειότερο είναι να έχει κάποιος υψηλό IQ και υψηλό EQ.

Εν κατακλείδι, ο συνδυασμός υψηλού δείκτη νοημοσύνης και υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης είναι το βέλτιστο μέσο για την επιτυχία.

Συναισθηματική νοημοσύνη και Ηγεσία

Έχοντας διαπιστώσει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη παίζει καθοριστικό ρόλο στο εργασιακό περιβάλλον που σχετίζεται με την ομαδικότητα, γεννάται το ερώτημα αν αυτή παίζει καθοριστικό ρόλο στην Ηγεσία. Πρέπει ένας Ηγέτης να είναι συναισθηματικά νοήμων;

Ξεκινώντας από έναν απλό ορισμό της Ηγεσίας που είναι η τέχνη να παρακινεί κανείς μία ομάδα ανθρώπων ώστε να δράσει κατάλληλα για την επίτευξη ενός κοινού στόχου, μπορούμε να συνδέσουμε την Ηγεσία με τη συναισθηματική νοημοσύνη αφού είναι αυτή που παίζει καταλυτικό ρόλο στην αποδοτικότητα της ομάδας και στην επίτευξη του στόχου της.

Προκειμένου να διερευνήσουμε περαιτέρω το ρόλο της συναισθηματικής νοημοσύνης στην Ηγεσία, κρίνεται σκόπιμο να εξετάσουμε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του Ηγέτη, όπως είναι η ικανότητά του να γνωρίζει πολύ τον εαυτό του και τις δυνατότητές του, να έχει αυτοέλεγχο και αυτοπεποίθηση, αλλά και να επικοινωνεί με αποτελεσματικό τρόπο με τα μέλη της ομάδας του, να αφουγκράζεται τα προβλήματά τους, να κατανοεί τα θετικά στοιχεία και τις αδυναμίες τους, να επιδεικνύει ζήλο στην καταβολή προσπάθειας, συμμετέχοντας στην εκτέλεση του απαιτούμενου έργου, να θέτει στόχους, να εμπνέει, να δίνει κίνητρα και να ασκεί επιρροή και να παρακινεί την ομάδα του, επιτυγχάνοντας ομαδικό συνεργατικό πνεύμα και δημιουργώντας τους μεταξύ τους δεσμούς και την επιθυμία να τον ακολουθήσουν σε κάθε στόχο, με τελικό αποτέλεσμα την αγόγγυστη επίτευξή του.

Εξετάζοντας διαφορετικούς τύπους ηγεσίας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ορισμένοι μόνο εξ αυτών δημιουργούν ένα θετικό οργανωσιακό κλίμα που οδηγούν σε μεγαλύτερες επιδόσεις, και δεν είναι άλλοι από τον οραματιστικό, ανθρωπιστικό, δημοκρατικό και συμβουλευτικό, αν και ο κάθε τύπος έχει εφαρμογή σε διαφορετική περίπτωση και συνθήκες. Ενώ, έχοντας ως γνώμονα την επίτευξη του εκάστοτε τεθέντος στόχου, με ταυτόχρονη εργασιακή ικανοποίηση των μελών της ομάδας, μπορούμε να πούμε ότι οι πραγματικά επιτυχημένοι και αποτελεσματικοί ηγέτες δεν αξιοποιούν μόνο έναν από τους παραπάνω τύπους ηγεσίας, αλλά διαθέτουν την ικανότητα εναλλαγής μεταξύ αυτών, ανάλογα με τις ανάγκες που διαπιστώνουν ότι προκύπτουν στην εκάστοτε ομάδα και στη βάση της χρονικής επίδρασης στην ταχύτητα επίτευξης του στόχου.

Στη βάση της μεγάλης αποτελεσματικότητας της ομάδας, μέσω πληθώρας παραδειγμάτων, διαπιστώνουμε ότι τα χαρακτηριστικά του άριστου Ηγέτη ταυτίζονται απόλυτα με τα χαρακτηριστικά που πλαισιώνουν τους τέσσερις πυλώνες της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι πιο αποτελεσματικοί ηγέτες τείνουν να είναι οι πιο συναισθηματικά ευφυείς, υποδηλώνοντας ότι ένα υψηλό EQ είναι ένα σημαντικό και τελείως απαραίτητο χαρακτηριστικό των ηγετών κάθε τύπου και επιπέδου.

Κλείνοντας, ένα είναι σίγουρο, ότι η υψηλή νοημοσύνη αποτελεί ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό, αλλά κυνηγώντας έναν στόχο ως αποτέλεσμα συνεργατικής εργασίας, η συναισθηματική νοημοσύνη παίζει καταλυτικό ρόλο για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση μίας ομάδας, την αύξηση της αποδοτικότητάς της και την ταχύτερη και αγόγγυστη επίτευξη του στόχου.