4ο συνέδριο ΠΑΣΟΚ : Η αποδοχή μιας νέας κοινωνικής πραγματικότητας

Η δεκαετία του 1980 και ένα μέρος της δεκαετίας του 1990 , σημαδεύτηκαν από ένα μεγάλο γεγονός . Την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού , στην Δυτική Ευρώπη αλλά και την έντονη επιρροή του σε όλες τις πολιτικές εκφράσεις των Ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η κατάσταση αυτή είχε ξεκινήσει από τον κοινό συνασπισμό μεταξύ Μάργκερετ Θάτσερ και Ρόναλντ Ρέιγκαν .  Κοινή τους αντίληψη ήταν ότι το σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα , που κυριαρχούσε ήδη από τη λήξη του Β ’Παγκοσμίου Πολέμου , είχε καταρρεύσει και έθεσε ως προτεραιότητα  , την κατάλυση όλων των περιορισμών που εμπόδιζαν την ελεύθερη λειτουργία της αγοράς .  

Το κράτος προνοίας που είχαν θεσπίσει οι σοσιαλδημοκράτες   βελτίωσε θεαματικά το βοιωτικό επίπεδο των ανθρώπων , ειδικά των μελών της εργατικής τάξης , όμως επιβάρυνε ιδιαίτερα τους κρατικούς προϋπολογισμούς . Η λύση αυτή δόθηκε από την συμμαχία Θάτσερ Ρέιγκαν Πινοσέτ , εφαρμόζοντας σε πρακτικό επίπεδο τη σχολή του Σικάγο .  Βασικά μέτρα που θέσπισαν με την άνοδο τους , ήταν ο περιορισμός του κράτους προνοίας με περικοπές σε δαπάνες που σχετίζονταν με την παιδεία και την υγεία ενώ παράλληλα προχώρησε σε αποκρατικοποιήσεις δημοσίων επιχειρήσεων  . Σε κρατικό επίπεδο τα αποτελέσματα ήταν αισθητά . Ο πληθωρισμός είχε περιοριστεί αισθητά ενώ τα κρατικά έσοδα παρουσίαζαν μεγάλη άνοδο και οι προϋπολογισμοί μετατράπηκαν από ελλειμματικοί σε πλεονασματικοί .  Η επιτυχία αυτής της πολιτικής  , υιοθετήθηκε ως βέλτιστη λύση από όλες τις κυβερνήσεις στης Ευρώπης οι οποίες προσπάθησαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό να την εφαρμόσουν και στα δικά τους κράτη . Ο νεοφιλελευθερισμός μετατράπηκε σε κοινωνική πραγματικότητα την οποία έπρεπε να αποδεχτούν και ενδεχομένως να ενσωματώσουν στα πολιτικά τους προγράμματα ακόμη και στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εάν δεν ήθελαν να περάσουν στην αφάνεια ως ουτοπικά .  Πιο απλά οι σοσιαλδημοκράτες αρχηγοί των κομμάτων έπρεπε να υποχωρήσουν και να αφομοιώσουν αντιλήψεις του νεοφιλελευθερισμού για να εξασφαλίσουν την πολιτική τους επιβίωση .  Η αρχή έγινε από τον Labour Party . Ο τότε πρόεδρος του Τόνι Μπλέρ ανακοίνωσε την τακτική του Τρίτου Δρόμου .  Ο Τρίτος δρόμος υπήρξε μία τομή ανάμεσα στον σοσιαλισμό τον νεοφιλελευθερισμό και τον συντηρητισμό  . Ο Τόνι Μπλερ υποστήριξε την αναγνώριση του καπιταλισμού ως παγκόσμιο οικονομικό σύστημα  αλλά ισχυρίζονταν πως έπρεπε να μειωθούν οι ανισότητες μέσω ενός δυνατού αλλά και περισσότερο περιορισμένου κράτους προνοίας .  Επιθυμούσαν τη βελτίωση της δημόσιας υγείας αλλά ταυτόχρονα θεωρούσαν πως έπρεπε να γίνουν επενδύσεις σε αυτή .  Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ενώ είχε θέσει ανοιχτά το ενδεχόμενο να ενταχθεί το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΟΝΕ . 

Στην ίδια κατεύθυνση βάδισε και το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα   SPD , to oποίο , επηρεάστηκε άμεσα από την όλη κατάσταση και αποφάσισε να υποστηρίξει τον χριστιανοδημοκράτη Χέλμουτ Κολ στο αξίωμα της καγκελαρίας .  Στην Ιταλία το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας αποδεχόμενο τον Τρίτο Δρόμο , προσχώρησε στη σοσιαλιστική διεθνή και μετονομάστηκε από PCI , σε Partito Democratico . 

Στην Ελλάδα επικρατούσαν παρόμοιες συνθήκες .   Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ , με το πρόγραμμα της , είχε υλοποιήσει την  ραγδαία αύξηση μισθών και συντάξεων αλλά και τη συγκρότηση ισχυρού κράτους προνοίας , αποκορύφωμα του οποίου ήταν το ΕΣΥ , προκάλεσε σοβαρά ζητήματα γύρω από τις δαπάνες του κράτους .  Τα έξοδα ήταν πολύ μεγαλύτερα από τα έσοδα ενώ το δημόσιο χρέος είχε αυξηθεί . Παρέμενε όμως σημαντική προτεραιότητα τόσο του κόμματος όσο και της κυβέρνησης το βοιωτικό επίπεδο του λαού  και πως αυτό θα βελτιωθεί ακόμη περισσότερο . Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε προσπαθήσει να επιλύσει την κατάσταση , το μεγάλο πρόβλημα υγείας όμως που αντιμετώπισε τον ανάγκασε να αποσυρθεί από την πρωθυπουργία αλλά και από την αρχηγία του κόμματος .  Μετά το θάνατο του , το 1996 ξεκίνησε το Συνέδριο που θα αποτελούσε αφετηρία για ριζική αλλαγή όχι μόνο στη φύση του ΠΑΣΟΚ αλλά και στην ελληνική κοινωνία .  Το καλοκαίρι του 1996 , διεξήχθη το 4Ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ . Στο συνέδριο αυτό δεν εξελέγη απλά ο επόμενος πρόεδρος του κόμματος , αλλά έγινε εμφανής ο διχασμός ανάμεσα στις δύο πολιτικές που έμελλε να χαρακτηρίσουν την φυσιογνωμία του τον 21ο αιώνα .  Η μια πλευρά ήταν αυτή του Κωνσταντίνου Σημίτη , που είχε αντικαταστήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία και εξέφραζε την «νεοφιλελεύθερη» προσέγγιση της σοσιαλδημοκρατίας ενώ η άλλη ήταν εκείνη του Άκη Τσοχατζόπουλου . Ο δεύτερος υποστήριζε την διατήρηση της ταυτότητας του ΠΑΣΟΚ . Για τον Άκη Τσοχατζόπουλο το κόμμα έπρεπε να διατηρήσει την ταυτότητα του ως κόμμα μαζών και να συνεχίσει να αναπτύσσει την έντονη φιλολαϊκή πολιτική που είχε αναπτύξει . Όπως ήταν αναμενόμενο , επικράτησε το ρεύμα του εξυχρονισμού και ο Κωνσταντίνος Σημίτης έλαβε το αξίωμα του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ .  Με την εκλογή αυτή το ΠΑΣΟΚ , πραγματοποίησε ολική αλλαγή . Πρώτα από όλα άλλαξε η πολιτική του γραμμή . Υιοθέτησε μέσω του εξυχρονισμού , τον τρίτο δρόμο . Από την κριτική θέση απέναντι στην ΕΟΚ , υποστήριξε ένθερμα και ο Κωνσταντίνος Σημίτης την  υιοθέτηση του κοινού νομίσματος με την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη .  Υιοθετήθηκε η πολιτική ενίσχυσης της ευελιξίας στην αγορά εργασίας από την φιλεργατική πολιτική που είχε εισάγει ο Ανδρέας Παπανδρέου στην  διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη του 1974 , ενώ θεωρήθηκε πως οι δημόσιες δαπάνες ήταν αυξημένες για το λόγο αυτό έπρεπε να μειωθούν .  Επίσης το ΠΑΣΟΚ άλλαξε και ταυτότητα . Από κόμμα μαζών που είχε ξεκινήσει μετατράπηκε σε κόμμα καρτέλ  , λαμβάνοντας αποφάσεις από την παραδοσιακή ιδεολογία που είχε δοθεί στα προηγούμενα δύο συνέδρια του κόμματος .  Με αυτόν τον τρόπο η ελληνική σοσιαλδημοκρατία , εισήλθε με τη σειρά της στη νέα πραγματικότητα η οποία ήταν αναπόφευκτη . 

Το 4ο συνέδριο ΠΑΣΟΚ , αποτελεί όχι μόνο την εσωτερική αλλαγή ενός κόμματος αλλά την αποδοχή μίας νέας κοινωνικής πραγματικότητας . Η οποιαδήποτε αμφισβήτηση αυτής της κατάστασης , αποτελούσε ουτοπία καθώς η πραγματικότητα αυτή δέσποζε όχι μόνο πια την Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ . Στη γραμμή του Τόνι Μπλερ βάδιζε και ο Μπιλ Κλίντον  . Η Ελλάδα ήταν αδύνατο να μπορέσει να αποφύγει , την ένταξη στην νέα κατάσταση .  Ο Κωνσταντίνος Σημίτης ήταν εκείνος που αντιλήφθηκε τον μονόδρομο που είχε οδηγηθεί η χώρα , κάτι που αντιλήφθηκαν και οι σύνεδροι  στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας , τον Ιούνιο του 1996 και αποφάσισαν να του εμπιστευτούν την προεδρία του ΠΑΣΟΚ . 

Επομένως το 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ δεν αποτελεί συμβιβασμό , αλλά αντίληψη ότι έπρεπε να ληφθούν ρεαλιστικές αποφάσεις .  Η εκλογή του Άκη Τσοχατζόπουλου , έμοιαζε άκαιρη σε σχέση με τα όσα συνέβαιναν σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και ενδεχομένως να προκαλούσε σοβαρές συνέπειες τόσο για την Ελλάδα όσο και για την εξέλιξη του ίδιου του ΠΑΣΟΚ . Κάθε απόφαση είναι αναγκαίο να λαμβάνεται με γνώμονα τις εκάστοτε ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις . Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος σοβαρών συνεπειών σε προσωπικό αλλά και συλλογικό επίπεδο .