Γράφει στο “Τhe Socialist” η Ειρήνη Μεσσήνη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος.

Την ίδια στιγμή που τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων επιβάλλουν να στεκόμαστε τουλάχιστον δυο μέτρα μακριά από τους συνανθρώπους μας και επιτάσσουν την αποφυγή μεγάλων ή μικρότερων συγκεντρώσεων, το πραγματικό κόστος της επιβεβλημένης κοινωνικής απομόνωσης, παραμένει άγνωστο ως προς τις συνέπειες του.

Είναι γεγονός πως εν μέσω πανδημίας, τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης και αποστασιοποίησης είναι αναγκαία και σωτήρια, καθώς είναι ο μόνος τρόπος ώστε αφενός να μειωθούν όσο το δυνατό η νοσηρότητα και η θνησιμότητα, και αφετέρου να αποφευχθεί ο πλήρης εκτροχιασμός του συστήματος υγείας και οι ολέθριες συνέπειες που θα επιφέρει στον κρατικό μηχανισμό. Τι γίνεται όμως με τις ολέθριες μακροπρόθεσμες ψυχολογικές συνέπειες μιας αορίστου χρόνου και άνευ εξηγήσεων μαζικής καραντίνας; 

Οι επιστήμονες της Ψυχικής Υγείας κρούουν τον κώδωνα ενός νέου κινδύνου και τονίζουν πως είναι αναγκαίο να ζυγιστούν τα οφέλη μιας υποχρεωτικής μαζικής απομόνωσης, σε σχέση με το ενδεχόμενο μακροπρόθεσμο ψυχολογικό της κόστος. Και αυτό γιατί οι αορίστου χρόνου μαζικές καραντίνες επιφέρουν πολλαπλές αρνητικές συνέπειες. Όπως εξηγούν στο περιοδικό Lancet, η καραντίνα «είναι συχνά μια δυσάρεστη εμπειρία για όσους υποβάλλονται σε αυτήν. Η απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα, η απώλεια της ελευθερίας, η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της νόσου, αλλά και η βαρεμάρα, μπορούν μερικές φορές να έχουν δραματικές συνέπειες». 

Η επιστημονική έρευνα υπογραμμίζει πως η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά αυξάνει τα επίπεδα του άγχους, προκαλεί επιδείνωση της ψυχικής και σωματικής υγείας, επιφέρει μείωση της λειτουργικότητας του ανοσοποιητικού και νευρικού συστήματος. Και υποστηρίζει πως τα άτομα που νοιώθουν απομονωμένα βιώνουν σύγχυση, στρες, θυμό είναι πιθανότερο να κρυολογήσουν, να εμφανίσουν καρδιοπάθεια, κατάθλιψη, ψυχική κούραση, πτώση ηθικού, μετατραυματικό στρες, μειωμένες νοητικές-γνωστικές λειτουργίες και εν τέλει να έχουν μικρότερο προσδόκιμο ζωής.

Στον αντίποδα, η ενδογενής τάση των ανθρώπων για αλληλεπίδραση ειδικά εν τω μέσω κρίσεων, αποτελεί μια απόλυτα φυσική και αναγκαία διαδικασία. Όταν αυτή η ενστικτώδης ανάγκη μπροστά στον ενδεχόμενο κίνδυνο, βιαίως αναστέλλεται, είναι προφανές πως το ψυχολογικό κόστος αναμένεται σύνθετο και πολλαπλό .

Όπως έχει αποδείξει η επιστημονική έρευνα η σωματική επαφή, το χάδι, η αγκαλιά όπως και όλες οι εκδηλώσεις στοργής που απαιτούν σωματική επαφή, είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διατήρηση της ψυχικής υγείας και ισορροπίας. Πόσο μάλλον όταν κάποιος βρίσκεται σε καταστάσεις άγχους, ασθένειας, απειλής ή κινδύνου. 

Αν και δεν υπάρχουν έως τώρα έρευνες που να αξιολογούν τις ψυχολογικές επιπτώσεις της επιβαλλόμενης καραντίνας, σε σύγκριση με την εκούσια, φαίνεται πως η παράμετρος της κοινωνικής και προσωπικής ευθύνης εντός ενός αλτρουιστικού πλαισίου, «νοηματοδοτεί» διαφορετικά την κατάσταση. Ο αλτρουισμός παρουσιάζεται να βοηθά το άτομο να αποκτήσει μια μορφή ελέγχου στην κατάσταση και ως εκ τούτου να βιώσει τα συναισθήματα του με ένα διαφορετικό τρόπο από ότι στην περίπτωση της ολικής έλλειψης ελέγχου, την οποία επιβάλει η άνευ όρων και αορίστου χρόνου επιβαλλόμενη καραντίνα.

Η εναντίωση στη φυσική τάση του ατόμου να νοιώθει υπεύθυνο για τις πράξεις του ενδέχεται να επιφέρει ολέθριες συνέπειες στην ψυχολογία των ανθρώπων σε ένα παγκόσμιο επίπεδο. Ήδη οι διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο έχουν γεννήσει άγχος και πρωτογενείς φόβους στο σύνολο του πληθυσμού. Και ενώ οι διαστάσεις της πανδημία επιβάλουν άμεση λήψη μέτρων πρόληψης, ταυτόχρονα οι επιστήμονες κρούουν το κώδωνα του κινδύνου για τις συνέπειες των μεθόδων της επιβολής της προστασίας του πολίτη. Η ανεπαρκής ενημέρωση από τις Αρχές για τον σκοπό και το περιεχόμενο της καραντίνας, συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο αρνητικών ψυχικών εκβάσεων. Ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό οι αρμόδιες αρχές να παρέχουν σαφείς εξηγήσεις για τα μέτρα πρόληψης.

Είναι σίγουρο πως αυτό που συμβαίνει είναι η αρχή μιας νέας πραγματικότητας που φοβίζει και δημιουργεί ανασφάλεια. Το θετικό μήνυμα είναι πως η κρίσιμη αυτή περίοδος της κοινωνικής απομόνωσης ουσιαστικά μας φέρνει πιο κοντά και βιώνεται μαζικά σαν μια «περίοδος ανάγκης» όπου έννοιες όπως ατομική ευθύνη και συλλογική συνείδηση αρχίζουν να εφαρμόζονται στην πράξη. 

Ερχόμαστε λοιπόν, στα λόγια του Δαλάι Λαμα, που λέει πως στην παγκόσμια κοινωνία που ζούμε τώρα, είμαστε όλοι αλληλένδετοι και εξαρτόμαστε ο ένας από τον άλλο. Από εδώ και στο εξής δε μπορούμε να ξεχωρίζουμε τον κόσμο στο «εμείς» και το «αυτοί». Πρέπει να διαμορφώσουμε τη σκέψη μας και να καταλάβουμε ότι ο καθένας ατομικά ανήκει σε ένα σύνολο που ορίζεται ως ανθρωπότητα και να συνειδητοποιήσουμε πως ζούμε σε μια συνυφασμένη πραγματικότητα εντός της οποίας είναι σημαντικό να δουλέψουμε όλοι μαζί με αλτρουισμό, ενσυναίσθηση και αίσθηση προσωπικής ευθύνης!