Γράφει η Ειρήνη Μεσσήνη-Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος του covid19 παραμένει ακόμα αβέβαιος ως προς το μέγεθος και το είδος των επιπτώσεων που θα επιφέρει τόσο μαζικά, όσο και πιο εξειδικευμένα σε συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών με υπάρχοντες ψυχικές νόσους, ψυχικά σύνδρομα ή απλές ψυχικές διαταραχές. Η παγκόσμια ραγδαία εξάπλωση του θανατηφόρου ιού, η βίαιη αναστάτωση της καθημερινότητας, της προσωπικής και κοινωνικής ζωής, ο επιβαλλόμενος εγκλεισμός,  η επιβεβλημένη απομόνωση, ο εθνικός αποκλεισμός, το πάγωμα της πραγματικότητας αλλά και η διαφαινόμενη οικονομική παράλυση, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα αγγίξει ψυχικά όλες τις κατηγορίες πολιτών. Από τους πιο δυνατούς έως και τους πιο ευάλωτους, όλοι φαίνεται να είναι εξίσου φοβισμένοι ο κάθε ένας για τους δικούς του λόγους. 

Η σύνθετη ψυχολογική επίδραση της πανδημίας, καθιστά επικίνδυνο τον ιό, ακριβώς επειδή δρα πολλαπλά και σύνθετα σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης λειτουργικότητας, αγκυλώνοντας ακόμα και τους πιο ψυχολογικά δυνατούς. Η πραγματικότητα του covid19 περιλαμβάνει πολίτες απόλυτα λειτουργικούς να απειλούνται σημαντικά με ραγδαία αύξηση των επίπεδων του άγχους, με εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, ψυχαναγκασμού ακόμα και μετατραυματικού στρες. Τι γίνεται όμως με εκείνους που πάσχουν ψυχιατρικά, με αυτούς που διαθέτουν ένα αδύναμο ψυχολογικό ανοσοποιητικό;

Η απειλή έγκειται κυρίως στην επιστημονική άγνοια και στην παντελή έλλειψη γνώσεων σε ανάλογες καταστάσεις. Στην αδυναμία των αρχών να συμπεριλάβουν σοβαρά στο διάλογο για τη δημόσια υγεία τα υπάρχοντα ψυχιατρικά νοσήματα, αλλά και στον αποκλεισμό των ψυχικών διαταραχών από το τραπέζι των συζητήσεων περί των μέτρων πρόληψης. Αν στα «υποκείμενα» νοσημάτων δε «συμπεριληφθούν» και οι ψυχικές νόσοι, όπως η μείζονα κατάθλιψη, τότε αναδύεται ένας νέος κίνδυνος οι αυτοκτονίες να γίνουν η άλλη όψη στο κοινό νόμισμα του cοvid19. 

Ένα άλλο κρίσιμο σημείο είναι η ψυχολογική ενδυνάμωση των ηλικιωμένων, εκείνων που ήδη πάσχουν από τον cοvid19 και εκείνων που έχουν χάσει δικούς τους ανθρώπους. Εκείνοι που εργάζονται και είναι αντιμέτωποι με την καθημερινή απειλή του θανάτου ή του εργασιακού burn out, όπως οι νοσηλευτές, οι γιατροί, οι υπάλληλοι καθαριότητας. 

Ως μείζονα ψυχοπιεστική συνθήκη κυρίως για αυτές τις κατηγορίες πολιτών, ο cοvid19 κάνει το φόβο κυρίαρχο συναίσθημα. Ο φόβος της μόλυνσης, του θανάτου, της απώλειας αγαπημένων προσώπων, της μοναξιάς, της οικονομικής καταστροφής, απορυθμίζει ψυχοσωματικά τους ανθρώπους καθιστώντας τους περισσότερο ευάλωτους, κάποιους όμως τους οδηγεί σε ολική ψυχολογική κατάρρευση. 

Αναδύεται λοιπόν επιτακτικά η ανάγκη μιας ενιαίας στρατηγικής για την  αντιμετώπιση των παράλληλων συνεπειών της πανδημίας σε ένα επίπεδο εξίσου επικίνδυνο για την κοινωνική συνοχή και την προστασία της δημόσιας υγείας. Συνεπώς επιβάλλεται ποιοτικότερη και περιεκτικότερη ενημέρωση με άρση της χαοτικής αβεβαιότητας από τους υπευθύνους, μια πιο δημοκρατική αντιμετώπιση της διαφορετικότητας των ατομικών αντιδράσεων, η απουσία εκφοβισμών σε ότι αφορά τα μέτρα ασφάλειας και βέβαια η οικονομική προστασία των πολιτών με βιώσιμους όρους.

Η θωράκιση του ψυχολογικού ανοσοποιητικού των πολιτών είναι εξίσου σημαντική με τα υγειονομικά μέτρα πρόληψης. Η ψυχολογική ανοχή στον ιό είναι τουλάχιστον επιβεβλημένη, μιας και η πανδημία ως μια παγκόσμια υπόθεση σε εξέλιξη θα επιφέρει αλλαγές και συνέπειες οι οποίες ακόμα δεν έχουν αναγνωριστεί. Στο σημείο αυτό η αναγνώριση της ευαλωτότητας της ψυχικής υγείας είναι κρίσιμη συνισταμένη και επιβάλει ενιαίο σχέδιο δράσης. Η διάσωση οφείλει να έχει ολιστική οπτική και προοπτική για όσους καταφέρουν να επιβιώσουν. Η πρόληψη στην υγεία αποτελεί πάντα την καλύτερη θεραπεία, ας μην περιμένουμε λοιπόν την ψυχική διασωλήνωση για την εφαρμογή σχεδίου δράσης.