Κώστας Σκανδαλίδης: «Δεν είναι καλός σύμβουλος οι δημοσκοπήσεις και το δημόσιο αίσθημα που φτιάχνεται από τα πάνω.»

Ομιλία του Κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του Κινήματος Αλλαγής, Κώστα Σκανδαλίδη, στην ολομέλεια της Βουλής για το νομοσχέδιο για την Παιδεία

Έχω την εντύπωση ότι ο Πρωθυπουργός έχασε τη φόρμα του στην επικοινωνία.

Ίσως έχει παρασυρθεί από την αίσθηση αυτάρκειας και ανέξοδης ηγεμονίας που βιώνει.

Προχθές με το 2% στον κατώτατο μισθό και μάλιστα με δυσανάλογη επικοινωνιακή προβολή διασκέδασε αρνητικά το φιλολαϊκό του πρόσωπο και το νεοκεϋνσιανό ηγέτη που θέλει να εμφανίσει. Αναιρεί την εικόνα που πασχίζει να φιλοτεχνήσει με τα 13 ευρώ μηνιαίως.

Εχθές, ίσως για πρώτη φορά, σχεδόν σε ολόκληρη την ομιλία του επιχείρησε να εμφανίσει ως προοδευτική και φιλελεύθερη μεταρρύθμιση ένα νόμο που κατά την ταπεινή μου γνώμη κινείται στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση. Οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου μία προς μία κονταροχτυπιούνται με τη συνεχή και συνεπή θα έλεγα προσπάθειά του να φιλοτεχνήσει την εικόνα του φιλελεύθερου πολιτικού, που την θεωρεί και κάπως κληρονομική.

*

Κανείς σε αυτή την αίθουσα δε μπορεί να αμφισβητήσει μια αυταπόδεικτη αλήθεια. Οι τεκτονικές αλλαγές που ζούμε στις μέρες μας και οι λευκές σελίδες που ξεδιπλώνονται μπροστά μας φωνάζουν εκκωφαντικά.

Ότι η παιδεία, με την ευρύτερη δυνατή έννοια, είναι ίσως η πιο επείγουσα εθνική υπόθεση που θα σημαδέψει ανεξίτηλα την προσπάθεια του τόπου, όχι μόνο για οικονομική ανασυγκρότηση και ανάταξη, αλλά για πραγματική αναγέννηση και κοινωνική προκοπή.

Λέτε και λέμε συχνά για αναπτυξιακά έργα με ορίζοντα δεκαετίας και για δημόσια έργα που εκτείνονται πολύ πιο πέρα από το στενό ορίζοντα μιας κυβερνητικής θητείας. Αν για την ανάπτυξη ισχύει μια φορά, για την παιδεία ισχύει εκατό φορές. Αποτελεί υπόθεση κυριολεκτικά εθνικής επιβίωσης που αφορά το μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας.

Το ανθρώπινο κεφάλαιο και τη νέα γενιά που θα ζήσει για να αλλάξει τα πράγματα στη νέα εποχή που ήδη ανέτειλε.

Μια εποχή όπου κυριαρχεί η γνωσιοκρατική κοινωνία, όπου επιστήμες και κοινωνικές πρακτικές εξελίσσονται και μεταλλάσσονται διαρκώς, όπου τα μέσα και οι συνθήκες πρόσληψης της γνώσης περνούν από χιλιάδες δρόμους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια ομιλία του Γιώργου Παπανδρέου πριν από αρκετά χρόνια εδώ στο Κοινοβούλιο. Όταν εμείς ψάχναμε να νομοθετήσουμε το πολλαπλό βιβλίο, εκείνος μιλούσε για το e-book, για αυτό, δηλαδή, που σήμερα θα αντικαταστήσει ουσιαστικά τα πανεπιστημιακά συγγράμματα.

Αν λοιπόν υπάρχει ένας χώρος που απαιτεί βαθιά και γενναία μεταρρύθμιση είναι ο χώρος της παιδείας και της εκπαίδευσης. Όχι για λόγους δικαίωσης και επιστροφής σε παλιές επιλογές, αλλά λόγους που αφορούν το τρένο της ιστορίας και τη συμμετοχή μας σε αυτό.

Ισχυρίζομαι ότι η εκπαιδευτική πολιτική σας:

• Δεν υπηρετεί ούτε οραματικά, ούτε θεσμικά τις σύγχρονες ανάγκες του χώρου.
• Δεν εκσυγχρονίζει ούτε εκδημοκρατίζει τις δομές της εκπαίδευσης.
• Δεν προσαρμόζει το εκπαιδευτικό μας σύστημα στις πολλαπλές προκλήσεις των καιρών μας.

*

Προσωπικά, έζησα όλες τις μεταρρυθμίσεις και τις μεγάλες τομές που επιχειρήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Και νιώθω βαθιά την περηφάνεια της παράταξης που με ελπίδα και όραμα τις τόλμησε.

• Το Δημοκρατικό και Προοδευτικό Σχολείο της δεκαετίας του ’80.
• Τον εκσυγχρονισμό της δεκαετίας του ’90 που ουσιαστικά εισήγαγε τις ιδέες της διαρκούς επιμόρφωσης, της αξιολόγησης.
• Το πλαίσιο του 2010 που αποτέλεσε συλλογική απόφαση και έκφραση μιας μεγάλης συναίνεσης.

Όλες προχώρησαν και άλλαξαν τα πράγματα προς τα εμπρός και όλες ταυτόχρονα άφησαν ανολοκλήρωτες προσπάθειες και κενά.

Ποιο είναι το δίδαγμα από αυτή την εμπειρία;

• Όλες βρήκαν αντίσταση σε κεκτημένα.
• Όλες προχώρησαν μετ’ εμποδίων. Θυμάμαι την αξιολόγηση που σκόνταφτε στην άρνηση και τον Γεράσιμο Αρσένη να κατεβαίνει στις εκλογές του 2000 – που τις έχασε – με προμετωπίδα το «κάτσε καλά Γεράσιμε».

Όλες ανεξαίρετα είχαν μια προϋπόθεση επιτυχίας:

Καμιά αλλαγή δε στέριωσε χωρίς τη συναίνεση τελικά της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Ο διάλογος ποτέ δεν ήταν εύκολος. Τα δικαιώματα που διεκδηκούσαν τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών συναντούσαν και κοινωνική αποδοχή. Όμως, δεν προχωρούν αλλιώς οι αλλαγές αν δεν πάνε κόντρα στο ρεύμα.

Σήμερα ένας λόγος παραπάνω στη γνωσιοκρατική εποχή μας.

Είναι υπόθεση των παιδαγωγών να καθορίσουν τις λειτουργίες και το περιεχόμενο του σχολείου.

Είναι υπόθεση της εκπαιδευτικής κοινότητας, όχι απλά να στηρίξει, αλλά να συνδιαμορφώσει τις μεγάλες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται. Και κανείς δε μπορεί να βάλει φρένο σε αυτή την ανάγκη και σε αυτή την προσπάθεια.

*

Γι’ αυτό η δική μας πρόταση επιμένει σε βασικές και αναντικατάστατες μεταρρυθμίσεις:

Γίνεται συνολικός σχεδιασμός χωρίς ένα πραγματικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, το οποίο θα μπορούσε να χαράζει την εθνική στρατηγική;

Γίνονται αλλεπάλληλες καταργήσεις, συγχωνεύσεις, εξομοιώσεις πανεπιστημιακών και σχολικών μονάδων χωρίς συμφωνημένη συνολική στρατηγική για την Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση;

Γίνεται κατακύρωση και εμπέδωση της αναβάθμισης της Μέσης Εκπαίδευσης χωρίς στήριξη από τους φορείς της, του Εθνικού Απολυτηρίου, του Ολοήμερου Σχολείου και αύριο Λυκείου, θεσμών που είναι απαραίτητοι και που ουσιαστικά θα δώσουν ποιότητα και αξία στην εκπαιδευτική διαδικασία;

Ποια ουσιαστική διαβούλευση προηγήθηκε στη σειρά των νομοσχεδίων που μετατρέψατε σε νόμους; Είτε αφορά την εξομοίωση των πτυχίων των ιδιωτικών κολεγίων με τα δημόσια πανεπιστήμια, είτε αφορά την Πανεπιστημιακή Αστυνομία, είτε αφορά τη βάση εισαγωγής, είτε αφορά τη λειτουργία των σχολείων μέσα στην πανδημία.

Όμως ήδη η πολιτική σας στην εφαρμογή της δημιουργεί τεράστια προβλήματα σε νέους ανθρώπους που έχουν όνειρα να σπουδάσουν και οι «κόφτες» που θέσατε τους κλείνουν το δρόμο.

*

Εσείς τι κάνατε στην πράξη με τις πρωτοβουλίες που μάλιστα τις ονομάζετε «μεταρρυθμίσεις» και που δεν είναι τίποτε άλλο από αποσπασματικές ρυθμίσεις.

Που όμως έχουν ένα σαφή προσανατολισμό.

• Αποφασίζονται χωρίς ουσιαστική διαβούλευση και στοιχειώδη διάλογο με την εκπαιδευτική κοινότητα.
• Παραμερίζετε από τα κέντρα λήψης απόφασης για τη λειτουργία του Σχολείου κάθε συλλογικό όργανο περιθωριοποιώντας ουσιαστικά το Σύλλογο των Εκπαιδευτικών.
• Διαμορφώνετε Σχολικά Συμβούλια όπου το σχολείο δεν έχει την ευθύνη για τη λειτουργία και τις αποφάσεις.
• Διορίζετε έναν πανίσχυρο Διευθυντή που υποκαθιστά τη συλλογική διεύθυνση.
• Επαναφέρετε από την πίσω πόρτα έναν οιωνεί Επιθεωρητή που ακυρώνει κάθε προοπτική συλλογικής αξιολόγησης.
• Και φροντίζετε, ώστε τα μονοπρόσωπα και κατά κανόνα διορισμένα όργανα μέσα από αλισβερίσι κομματικών διορισμών να υπακούν πειθήνια στις εντολές της πολιτικής ηγεσίας.

Είναι η αποθέωση της επιβολής του ατομικού στο συλλογικό, του κρατικού ελέγχου στην αυτονομία του Σχολείου, του διοικητικού στο παιδαγωγικό. Και πραγματικά, διαβάζοντας το νομοσχέδιο, μου φαίνονταν ξένα αυτά που έλεγε χθες ο Πρωθυπουργός υπερασπίζοντας την αυτονομία του σχολείου και τον φιλελευθερισμό που δήθεν διακρίνει τη λειτουργία του.

Και το ερώτημα είναι ποιο μοντέλο ακολουθείτε; Του φιλελεύθερου σχολείου των ΗΠΑ, όπου η αυτονομία του παιδαγωγικού επιβάλλει δημοκρατικούς και συμμετοχικούς κανόνες λειτουργίας; Ή ακόμη και του Αγγλοσαξονικού με τις αυστηρές νόρμες σε πλήρη όμως αυτονομία από το κράτος;

Τίποτε από τα δύο:

Η ταμπέλα σας είναι ο Φιλελευθερισμός.

Η πρακτική σας είναι ένας βαθύς κρατισμός και ένας αενάως αναπαραγόμενος κομματισμός.

Αυτό για εμάς δεν είναι μεταρρύθμιση και γι’ αυτό ακριβώς αδυνατούμε να το ψηφίσουμε επί της αρχής.

*

Δυστυχώς με τη διαμόρφωση μιας κομματικά ελεγχόμενης αλλά και αναξιόπιστης Διοίκησης της εκπαίδευσης υπονομεύεται η αξιολόγηση.

Οι συγκεκριμένες όψεις της Διοίκησης της Εκπαίδευσης (τρόπος διάρθρωσης και στελέχωσης, δομή και λειτουργία) με την απόλυτα κομματική και αναξιοκρατική εικόνα τους διαμορφώνουν ένα πλαίσιο χειραγωγικής αξιολόγησης για τους εκπαιδευτικούς.

Το ότι η αξιολόγηση αυτή έχει κοινά στοιχεία με την αξιολόγηση του 2002 δεν σημαίνει απολύτως τίποτα, γιατί το 2002 δεν είχαμε τέτοιας αντίληψης και πρακτικής στη Διοίκηση της Εκπαίδευσης, ούτε είχαμε αυταρχικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Η δική μας – μεταρρυθμιστικής αντίληψης – πρόταση αποσκοπεί:

• Στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας αξιολόγησης σε όλους τους συντελεστές της εκπαίδευσης με βασικό σκοπό τη βελτίωση της σχολικής λειτουργίας, και
• Στην εφαρμογή ενός συστήματος εσωτερικής αξιολόγησης για την ενίσχυση της παρεχόμενης παιδείας. Θεωρούμε την αξιολόγηση όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως πεδίο έρευνας και πρωτοβουλίας, που θα απελευθερώσει δημιουργικές εκπαιδευτικές δυνάμεις.

Ο πυρήνας της πρότασής μας είναι ο δημιουργικός μετασχηματισμός της λειτουργίας των Συλλόγων Διδασκόντων και η ενίσχυση της ευθύνης των εκπαιδευτικών, έτσι ώστε το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί αλλά και η εκπαιδευτική κοινότητα στο σύνολό της να διαμορφώσουν έναν πιο ενεργό ρόλο στις πολλαπλές απαιτήσεις της μάθησης, της γνώσης, της παιδαγωγικής.

Πολύ φοβάμαι ότι η επιμονή σας σε αυτό τον τύπο αξιολόγησης θα μείνει στα χαρτιά όπως και πολλές από τις επιλογές σας μέχρι τώρα.

Τελειώνοντας κυρίες και κυρίες της Κυβέρνησης, έχω αντιληφθεί ότι οδηγός στις αποφάσεις σας έχετε πάντα το λεγόμενο «ρεύμα», το δημόσιο αίσθημα. Το μετράτε δημοσκοπικά κάθε μέρα, και με βάση την αντίληψη που έχει ή που φέρνουν οι δημοσκοπήσεις, νομοθετείτε. Φροντίζετε όμως να διαμορφώνετε αυτό το ρεύμα μέσα από μια επικοινωνιακή καταιγίδα.

Κανένας πολίτης προφανώς δεν είναι ευτυχισμένος με έναν εκπαιδευτικό που βαριέται να ασκήσει το λειτούργημά του. Μην προσβάλετε όμως την εκπαιδευτική κοινότητα. Οι δάσκαλοι που υπήρχαν πάντα στη χώρα και ήταν τα αγκωνάρια της ανάπτυξής της, υπάρχουν και σήμερα.

Κανένας πολίτης δεν είναι ευχαριστημένος με ένα Πανεπιστήμιο σε κατάσταση βίας και ανωμαλίας. Έχουμε όμως πανεπιστήμια και σχολές που κάνουν πραγματικά πάρα πολύ δουλειά με ελάχιστα μέσα.

Και με ένα εκπαιδευτικό έργο που γίνεται άνισα, επιλεκτικά και διαχωρίζει τους διδασκόμενους σε πρώτης και δεύτερης κατηγορίας, κανένας πολίτης δεν είναι ευχαριστημένος. Όμως, άρχισαν ήδη ρωγμές που με νόμους όπως αυτός που σήμερα εισηγείστε, τις διευρύνουν καθημερινά.

Δεν είναι καλός σύμβουλος οι δημοσκοπήσεις και το δημόσιο αίσθημα που φτιάχνεται από τα πάνω. Καλός σύμβουλος θα ήταν να πάτε κόντρα στο ρεύμα για να κάνετε μεταρρυθμίσεις. Γιατί αν ισχυρίζεστε ότι είστε μια μεταρρυθμιστική δύναμη, εγώ θα σας πω ότι αυτές είναι μικρο-διευθετήσεις, που μάλιστα δεν πρόκειται στην πράξη να εφαρμοστούν.