Βιβλιοαναζητήσεις και βιβλιοαπαγορεύσεις 

Του Νίκου Τσούλια

Ναι, ο βιβλιόκοσμος είναι το βασικό υλικό στερέωμα του πνεύματος του ανθρώπου, της πολιτισμικής του διαδρομής, της δημιουργίας του μέλλοντός του. Μέσω του βιβλίου μιλάνε οι γενιές των λαών διαχρονικά αλλά και οι λαοί μεταξύ τους. Το βιβλίο είναι μέσο πνευματικής, μορφωτικής, εκπαιδευτικής καλλιέργειας και ουσιαστικής επικοινωνίας των στοχασμών και των προβληματισμών των ανθρώπων.

Ο βιβλιόκοσμος όμως αποτελεί παράλληλα και ένα κλειστό σύμπαν, που διαμορφώνει τη δική του αισθητική, τη δική του κουλτούρα. Και σε αυτή την ιδιαιτερότητα επωάζονται και αναπτύσσονται δομές και λειτουργίες, που έχουν ξεχωριστό χρώμα.

Ας δούμε μερικές “εικόνες” του από διάφορες πηγές. “Τα βιβλία έχουν τη μαγική δύναμη της μεταφοράς του αναγνώστη σε ένα διαφορετικό κόσμο, υπαρκτό ή φανταστικό, σύγχρονο ή άκαιρο. Είναι αντικείμενα άψυχα, που μπορούμε ωστόσο να αναγνωρίσουμε πως έχουν προσωπικότητα. Καθηλώνουν, προβληματίζουν, διασκεδάζουν… Η επαφή μαζί τους όταν αυτή γίνεται σωστά και με κριτικό πνεύμα, αποβαίνει συνήθως θετική. Όπως είχε πει ο Βολταίρος, Με τα βιβλία συμβαίνει ό,τι και με τους ανθρώπους. Ένας μικρός αριθμός είναι πολύ σημαντικά, και τα υπόλοιπα χάνονται στο πλήθος”. (T. Αθανασόπουλος, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 20.5.2010).

Ο κόσμος ολόκληρος αλλάζει. Το βιβλίο θα γυρίσει σελίδα και από έντυπο θα γίνει ψηφιακό; Να λοιπόν, βιβλιοθήκη χωρίς ούτε έναν τόμο. Τα 170 εκατομμύρια βιβλία του Πανεπιστημίου Ντρέξελ έδωσαν τη θέση τους σε υπολογιστές. “Το Ντρέξελ είναι το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου χωρίς βιβλία. Η αλήθεια είναι πως η συλλογή βιβλίων του ιστορικού αυτού πανεπιστημίου, που ιδρύθηκε το 1891, αριθμεί εκατομμύρια τόμους. Μόνο που στη νέα έδρα της βιβλιοθήκης του, τη Library Learning Terrace, δεν υπάρχουν ράφια, κατάλογοι ούτε βιβλιοθηκονόμοι – μόνον ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι οποίοι προσφέρουν άμεση πρόσβαση σε ένα αρχείο 170 εκατομμυρίων ψηφιοποιημένων πολιτιστικών προϊόντων. Βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, επιστημονικές επιθεωρήσεις, ταινίες και φάκελοι μουσικής, όλα προσβάσιμα με ένα κλικ.

Μα μια βιβλιοθήκη χωρίς βιβλία μπορεί να ονομάζεται βιβλιοθήκη; Το ερώτημα θέτει το περιοδικό «Τάιμ» σε άρθρο του που ανέβηκε στον ιστότοπο του Ντρέξελ. «Η βιβλιοθήκη ήταν ανέκαθεν ένας τόπος έμπνευσης», σχολίασε ο συγγραφέας μπεστ-σέλερ Μάικλ Κόνελι, ενθυμούμενος ότι ασχολήθηκε με το γράψιμο ακριβώς εξαιτίας της φυσικής απόλαυσης που αισθανόταν όταν κρατούσε στα χέρια του ένα βιβλίο. «Αμφιβάλλω πως θα μου συνέβαινε το ίδιο σε μια βιβλιοθήκη χωρίς βιβλία», προσθέτει. (Γ. Αγγελόπουλος, ΤΑ ΝΕΑ, 15.7.2011)

Ο κόσμος αλλάζει. Η εξουσία όμως είναι πάντα εξουσία και ο σκοταδισμός το ίδιο. Η πάλαι ποτέ “χώρα της ελευθερίας” έχει κυβερνήσεις που χειραγωγούν τη σκέψη και την ελευθερία του πνεύματος. “Το αμερικανικό Πεντάγωνο έκανε στον ειρηνιστή φιλόσοφο και διαπρεπή γλωσσολόγο Νόαμ Τσόμσκι τη μεγαλύτερη τιμή που θα μπορούσε να κάνει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς σε έναν συγγραφέα: απαγόρευσε το βιβλίο του «Επεμβάσεις» στις φυλακές του Γκουαντάναμο. Οι εξηγήσεις που δόθηκαν γι΄ αυτή την τιμή δεν υπήρξαν σαφείς, παρότι ο εκπρόσωπος του Αμερικανικού Ναυτικού Μπρουκ Ντεγουόλτ δήλωσε στην εφημερίδα «Μαϊάμι Χέραλντ» ότι το βιβλίο του Τσόμσκι θα μπορούσε «να επιδράσει αρνητικά στην τάξη και την πειθαρχία» στο Γκουαντάναμο.

Το Πεντάγωνο επιμένει πάντα στην «τάξη και την πειθαρχία». Η τάξη αρέσει και στον Τσόμσκι. Αυτό που δεν του αρέσει είναι η αταξία που σπέρνει το Πεντάγωνο σε όλο τον κόσμο. Γι΄ αυτό ακριβώς είναι οργισμένος. «Κάτι τέτοια συμβαίνουν στα ολοκληρωτικά καθεστώτα», δήλωσε στη «Μαϊάμι Χέραλντ» για την απαγόρευση του βιβλίου του. Το Πεντάγωνο δεν επέτρεψε σε κρατούμενο στο Γκουαντάναμο να διαβάσει το βιβλίο του Τσόμσκι όταν του το έστειλε ο δικηγόρος του”. Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, το Πεντάγωνο το θεώρησε «αντιαμερικανικό, αντισημιτικό και αντιδυτικό» (Ρ. Βρανάς, ΤΑ ΝΕΑ, 29/10/09).

Να λοιπόν που το βιβλίο θα είναι πάντα μέσο διαφωτισμού, μέσο πνευματικής αναζήτησης, μέσο δημιουργίας ενός μορφωμένου και δίκαιου κόσμου. Να γιατί το λατρεύουμε και το έχουμε πάντα δίπλα μας…