Μαρία Δαφέρμου: “Έμφυλη βία – Εκπαιδεύοντας τους πολίτες”

Η νέα Γραμματέας του Τομέα Ισότητας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, αρθρογραφεί στο “The Socialist”

Η βία ενάντια στις γυναίκες, σε όλες τις μορφές της, συνιστά μια ευρεία και εκτεταμένη παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων με επιπτώσεις στη ζωή του συνολικού πληθυσμού των κρατών. Αποτελεί πλήγμα του δικαιώματος στην ελευθερία, στην αξιοπρέπεια, στην ασφάλεια, στη σωματική και ψυχική ακεραιότητα της γυναίκας που την υφίσταται και τροχοπέδη στην ανάπτυξη μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Στην πορεία για την πρόληψη και τον περιορισμό του φαινομένου, ανάμεσα στα πιο κρίσιμα σημεία είναι η παρέμβαση στο επίπεδο των αντιλήψεων που το τροφοδοτούν. Η απόρριψη των έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων, η αλλαγή της κοινωνικής συμπεριφοράς των ατόμων διαφορετικού φύλου, η ανάληψη διαφορετικών ρόλων από τους κυρίαρχους, θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην κατάρριψη του πατριαρχικού προτύπου και  να συντελέσουν στο δραστικό περιορισμό της έμφυλης βίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση η πολιτεία οφείλει να οργανώσει δράσεις και καλές πρακτικές για την ευαισθητοποίηση των πολιτών και τη διαμόρφωση νέου προτύπου αυτορρύθμισης , σε συνεργασία και συντονισμό με τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα ΜΜΕ.

Ο θεσμός της εκπαίδευσης αποτελεί ισχυρό θεσμικό αντίβαρο για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Συστηματικές πρωτοβουλίες πρόληψης πρέπει να ξεκινούν ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία, ενώ είναι αναγκαία η αξιοποίηση επιστημονικών δεδομένων, ώστε να αναπτυχθούν αποτελεσματικά προγράμματα πρόληψης βασισμένα σε δεξιότητες που δρουν αποτρεπτικά προς τη βία. Για παράδειγμα η απόκτηση της ενσυναίσθησης, δεν καλλιεργείται από τα ισχύοντα αναλυτικά προγράμματα. Παρατηρούμε δηλαδή  τα αγόρια να κοινωνικοποιούνται ήδη στο πλαίσιο του νηπιαγωγείου με παιχνίδια που δίνουν έμφαση στη βία, την ανταγωνιστικότητα, τον κίνδυνο, με ηπερήρωες που αναπαράγουν την κουλτούρα μάχης και την επιθετικότητα. Υποστηρίζουν το πρότυπο ενός ηγεμονικού ανδρισμού, που βασίζεται στη βία, την κυριαρχία, τον ανταγωνισμό , την επιθετικότητα, συνεπώς  ένα πρότυπο ανδρισμού που αποτελεί τη μαγιά για την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς κατά τη μετέπειτα ζωή των ατόμων.

 Σε αυτήν την προβληματική εικόνα προστίθεται η σιωπηρή αποδοχή αυτού του προτύπου από μέρους των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν φορείς κουλτούρας, προτύπων και ιδεολογίας, φέρουν τα δικά τους βιώματα και τις αξιακές αντιλήψεις τους στη σχολική τάξη και  ουσιαστικά συνδιαμορφώνουν τα πρότυπα και τις στάσεις στο κοινωνικό περιβάλλον του σχολείου. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει οι εκπαιδευτικοί δε λαμβάνουν το πρόβλημα της ανισότητας των φύλων ως ζήτημα που πρέπει να τους απασχολήσει κατά την τέλεση του εκπαιδευτικού τους λειτουργήματος, διαδραματίζοντας έτσι ουσιαστικό ρόλο στη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων εντός του σχολικού μηχανισμού. Βλέπουμε για παράδειγμα εκπαιδευτικούς που αποδέχονται τα αγόρια να είναι περισσότερο ατίθασα, να μη μελετούν τόσο, όσο τα κορίτσια, ενδεχόμενα να δημιουργούν εντάσεις στο σχολικό περιβάλλον, να είναι δραστήρια και αθλητικά. Όπως γίνεται αντιληπτό το μοντέλο εκπαίδευσης δεν πρόκειται να αλλάξει εάν οι εκπαιδευτικοί δεν επιμορφωθούν σε ζητήματα Ισότητας και έμφυλων ταυτοτήτων. Η πολιτεία οφείλει να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή, ώστε οι εκπαιδευτικοί να καταστούν ενεργοί συμμέτοχοι στην πρόληψη της βίας και της άνισης μεταχείρισης λόγω φύλου.

Τα σχολικά εγχειρίδια αποτελούν άλλο ένα τομέα παρέμβασης για τον οποίο η πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει. Αυτή τη στιγμή τα βιβλία από τα οποία διδάσκονται τα παιδιά εμπεριέχουν σεξιστικά πρότυπα και στερεότυπα, αναπαράγουν τους κυρίαρχους ρόλους ανά φύλο, δομούν  έμφυλες ταυτότητες που συντηρούν τις σεξιστικές ιδεοληψίες. Οι γυναίκες εμφανίζονται ταυτισμένες με συγκεκριμένους κλάδους μακριά από ενεργούς κοινωνικούς ρόλους, ενώ οι άνδρες εμφανίζονται σε θέσεις ηγεσίας, δυναμικοί και κυριαρχικοί. Εξίσου σεξιστική είναι η χρήση της γλώσσας των διδακτικών εγχειριδίων. 

Ο σχολικός μηχανισμός επίσης καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τον επαγγελματικό προσανατολισμό, ο οποίος ουσιαστικά ωθεί τις γυναίκες σε επαγγέλματα φροντίδας και εκπαίδευσης θεωρητικού χαρακτήρα, μακριά από τις διευθυντικές θέσεις και έξω από τους κλάδους των επιστημών της πληροφορικής των θετικών επιστημών και της μηχανικής. Τα παιδιά, συνεπώς, στην πράξη, αναγνωρίζουν τη γυάλινη οροφή στην ανάληψη θέσεων ευθύνης και στις STEM επιστήμες.

Παράλληλα, η καθιέρωση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην εκπαίδευση είναι επιτακτική. Φυσικά δεν είναι εννοούμενη στο πλαίσιο που επιχείρησε πρόσφατα η κ. Κεραμέως με βιντεάκια για τη ζωή του αγέννητου παιδιού, που ουσιαστικά αμφισβητούν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος των γυναικών. Αντίθετα, είναι ανάγκη για μια σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στη βάση του σεβασμού των αναγκών και των επιθυμιών, στην επικοινωνία και τη συναίνεση. Άλλωστε η κουλτούρα του βιασμού που μας περιβάλλει, πείθει τα άτομα ότι υπάρχουν θολές γραμμές και ασαφή όρια, επομένως είναι σημαντική η εκπαίδευση σχετικά με τη συναίνεση. 

Όλες αυτές οι δράσεις δεν μπορούν να διενεργηθούν χωρίς την ύπαρξη μιας ισχυρής Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατήργησε τη Γ.Γ.Ι.Φ. και υποβαθμίζοντας το ρόλο της, την προσήρτησε στη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, αντιμετωπίζοντας τις γυναίκες με αποκλειστικό  γνώμονα την αναπαραγωγική τους λειτουργία. Η αναβάθμιση της Γ.Γ.Ι.Φ. από το ΠΑΣΟΚ θα επιτρέψει την ανάληψη ουσιαστικού ρόλου για την αποτροπή των περιστατικών έμφυλης βίας και την προώθηση της ισότητας των φύλων.

Μαρία Δαφέρμου

Γραμματέας Τομέα Ισότητας ΠΑΣΟΚ