Χάρης Δουκας: “Πόλεμος” σε “δύο μέτωπα” για την ανθρωπότητα: Πανδημία-Δημοκρατία και Περιβάλλον

Οι εμβολιασμοί προχωράνε και μοιάζει πως η επικράτηση στην μάχη κατά της πανδημίας πλησιάζει. Όμως, ο πόλεμος μαίνεται σε δύο μέτωπα, που αλληλοσυνδέονται. Το πρώτο αφορά στην ανάσχεση των ανισοτήτων και της ανασφάλειας που επιτείνονται από την πανδημία. Το δεύτερο αφορά στη διάσωση του πλανήτη από την περιβαλλοντική και κλιματική κατάρρευση.

Όσον αφορά στο πρώτο, στην Αμερική του Μπάιντεν, σήμερα, οι 400 πλουσιότεροι Αμερικάνοι έχουν περιουσία που προσεγγίζει τα 3.2 τρισ. £, ενώ πριν 30 χρόνια προσέγγιζε τα 288 δισ. £. Το ελάχιστο ωρομίσθιο τότε (το 1991) ήταν £ 2.13 την ώρα. Και παραμένει ακριβώς το ίδιο σήμερα. Στην Ευρώπη, οι ανισότητες είναι μεγάλες, με το 40% του πληθυσμού της να κατέχει μόλις το 3% του πλούτου, ενώ το ένα πέμπτο των ευρωπαίων πολιτών κινδυνεύει να βρεθεί κάτω από το όριο της φτώχειας, λόγω και της πανδημίας.

Το ακολουθούμενο υπόδειγμα ανάπτυξης δημιουργεί και διαγενεακές ανισότητες, με τη μεταφορά πόρων από το μέλλον και τη μετακύλιση της εξυπηρέτησής τους στις επόμενες γενιές. Δημιουργείται έτσι ένα καθηλωτικό, για την εξέλιξη των νέων, οικονομικό χρέος.

Στο οποίο έρχεται να προστεθεί ένα νέο χρέος, το οικολογικό, από το δεύτερο μέτωπο, αυτό της καταστροφής του πλανήτη. Την χρήση του όρου «οικολογικό χρέος» εισήγαγε για πρώτη φορά η έκθεση του παγκόσμιου δικτύου περιβαλλοντικού αποτυπώματος (Global Footprint Network), μέσα από την «Μέρα που ξεπερνάμε τα όρια της Γης» (Earth Overshoot Day).

Πρακτικά, την ημερομηνία αυτή, που προσδιορίζεται κάθε έτος, η Γη εξαντλεί την ικανότητά της να απορροφά το οικολογικό αποτύπωμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Από την ημερομηνία αυτή και μετά ζούμε «με πίστωση». Από τη δεκαετία του ’70, όταν υιοθετήθηκε η “Earth Overshoot Day”, κάθε χρόνο εξαντλούμε αυτή την ικανότητα της Γης όλο και νωρίτερα. Εξαίρεση αποτέλεσε μόνο το 2020, που λόγω πανδημίας είχαμε τη μεγαλύτερη μετάθεση της συγκεκριμένης ημερομηνίας σε ετήσια βάση (στις 22 Αυγούστου).

Φέτος, η ανθρωπότητα θα εξαντλήσει τους φυσικούς πόρους που μπορεί να ανανεώσει η Γη στις 29 Ιουλίου. Από εκεί και πέρα θα ζούμε με «δανεικά» από τις επόμενες γενιές. Με βάση την ανάλυσή αυτή, η ανθρωπότητα χρειάζεται 1,7 πλανήτες τον χρόνο για να ζει όπως έχει επιλέξει, ενώ αν όλοι ζούσαν όπως οι Έλληνες, θα χρειαζόμασταν 2,5 πλανήτες. Πρωταθλητής στην υπερεξάντληση πόρων είναι η Αμερική που χρειάζεται 5 πλανήτες σε ετήσια βάση. Στην Ευρώπη, η Γαλλία με την Γερμανία χρειάζονται 2,9 πλανήτες. Συνολικά, από το ’70 που γίνονται οι μετρήσεις, έχουμε ήδη «δανειστεί» από τα παιδιά μας τους φυσικούς πόρους δεκατριών σχεδόν πλανητών.

Έτσι, ένα πρόβλημα αναπτυξιακό γίνεται οικολογικό και κλιματικό, και ένα κλιματικό έχει προεκτάσεις οικονομικές, κοινωνικές και ταξικές.

Το οικολογικό χρέος πλέον αναγνωρίζεται και σε δικαστικές διαμάχες. Στις 29 Απριλίου, μετά από προσφυγή νεαρών Γερμανών, o Γερμανικός Κλιματικός Νόμος κρίθηκε εν μέρει αντισυνταγματικός. Αυτό συνέβη διότι μετέθετε δυσανάλογα μεγάλο μέρος των μειώσεων εκπομπών για μετά το 2030, περιορίζοντας δραματικά τα βασικά δικαιώματα της νέας γενιάς. Επιπλέον, στις 26 Μαΐου, το Ολλανδικό δικαστήριο εξανάγκαζε την Shell να μειώσει τις εκπομπές CO2 μέχρι τα τέλη του 2030 κατά 45% (σε σύγκριση με το 2019), καθώς, αν συνεχίσει να επενδύει δισεκατομμύρια σε ορυκτά καύσιμα, απειλεί το μέλλον των νέων.

Όμως, το θέμα δεν είναι απλώς νομικό, να επιζητά δικαστική δικαίωση. Ούτε μόνο οικονομικό, να μπορεί να επιλυθεί λογιστικά, προσδοκώντας κανείς «κούρεμα». Είναι βαθιά πολιτικό. Και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, το χρέος που δημιουργείται θα «πνίξει» τον πλανήτη και τις επόμενες γενιές.

(To Αρθρο του Χάρη Δούκα δημοσιεύθηκε στην εφήμερα “Τα ΝΕΑ”, 14/7/ 2021)