“Η Σύνοδος του Πόρτο και η σημασία της για την Ελλάδα” – Γράφει ο Φίλιππος Σαχινίδης

Τέσσερα χρόνια μετά τη Σύνοδο του Γκέτεμποργκ όπου οι ευρωπαίοι ηγέτες προέβησαν στη διακήρυξη του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων η Πορτογαλική Προεδρία συγκάλεσε στο Πόρτο στις 7-8 Μαΐου την Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής. Στόχος της Πορτογαλικής κυβέρνησης η ενίσχυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου στις αντίξοες συνθήκες που διαμορφώνονται από τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της κρίσης πανδημίας. 

Αυτές οι πρωτοβουλίες βρίσκονται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από αυτές που ανέλαβε η Ευρώπη μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008-2009. Τότε η κοινωνική διάσταση των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών ήταν ανύπαρκτη και η έμφαση δόθηκε σε θεσμικές παρεμβάσεις για την κρίση χρέους και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ο Γιούνκερ μετά την εκλογή του ως Πρόεδρος ανέδειξε σε προτεραιότητα την ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής στην ΕΕ. Έτσι, οι ηγέτες της ΕΕ το 2017 προχώρησαν στη διακήρυξη του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.  

Στο Πόρτο οι ευρωπαίοι ηγέτες παρείχαν στήριξη στο σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που παρουσίασε η ΕΕ στις 4 Μαρτίου. Οι ευρωπαίοι ηγέτες στη Σύνοδο υιοθέτησαν τρεις πρωταρχικούς στόχους για το 2030:

1) Τουλάχιστον το 78% των ατόμων ηλικίας 20-64 ετών θα πρέπει να εργάζεται.

2) Τουλάχιστον το 60% όλων των ενηλίκων θα πρέπει να καταρτίζεται κάθε χρόνο.

3) Ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού θα πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 15 εκατ συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 5 εκατ παιδιών.

Η αλλαγή προσέγγισης της ΕΕ στο ρόλο της κοινωνικής διάστασης ως παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης φαίνεται ιδιαίτερα στη σημείο 4 της διακήρυξης όπου αναφέρεται: «η κοινωνική διάσταση, ο κοινωνικός διάλογος και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων βρίσκονταν ανέκαθεν στον πυρήνα μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς». 

Η πρωτοβουλία για αναθεώρηση της ευρωπαϊκής ατζέντας για την απασχόληση μέσω συγκεκριμένων στόχων είναι ιδιαίτερης σημασίας σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Είναι μια αναγνώριση της θέσης ότι η κοινωνική διάσταση δεν είναι μια πολυτέλεια για τις πλούσιες χώρες αλλά παράγοντας που ενισχύει την παραγωγικότητα μιας οικονομίας και για αυτό πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της πρωτοβουλίας της ΕΕ για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. 

Το κρίσιμο  ερώτημα είναι αν αυτό που προκύπτει από τη διακήρυξη του Πόρτο ήρθε για να μείνει και να επηρεάσει τις μελλοντικές πολιτικές της ΕΕ. Γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος μόλις δρομολογηθεί η επανεκκίνηση των οικονομιών η Ευρώπη να κάνει ένα βήμα πίσω και να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προβλημάτων που προκάλεσε η κρίση πανδημίας. 

Οι κοινωνικοί εταίροι που είχαν ενεργό συμμετοχή στη διαβούλευση που έγινε μετά την κατάθεση του σχεδίου δράσης πρότειναν οι κοινωνικοί στόχοι να ενσωματωθούν στους υπό αναθεώρηση δημοσιονομικούς κανόνες. Ένα μέρος για παράδειγμα από τις κοινωνικές δαπάνες να μην συνυπολογίζεται στους δημοσιονομικούς κανόνες. Είναι δύσκολο να προδικάσει κανείς τι θα συμβεί με την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων. Αν γίνει αποδεχτό η κοινωνική διάσταση να ενταχθεί στο νέο θεσμικό πλαίσιο αυτό θα γίνει με πολύ ήπιες επιλογές για να ξεπεραστούν οι αντιδράσεις των «φειδωλών» της ΕΕ.

Το ζητούμενο για την Ευρώπη μετά την πανδημία είναι να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες σε όλες τις περιοχές θα έχουν ίσες ευκαιρίες να βγούνε από την κρίση. Ότι δεν θα πέσουν θύματα μιας ασύμμετρης ανάκαμψης που θα παρατείνει τις δυσκολίες και θα εντείνει τις ανισότητες. Αυτό προϋποθέτει ότι η Ευρώπη θα περάσει τελικά από τη διακήρυξη αρχών στην πράξη. Για να γίνει αυτό οι κοινωνικοί στόχοι πρέπει να ενσωματωθούν στο ευρωπαϊκό εξάμηνο όπως πρότεινε ο Ιταλός Πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι. Επιπρόσθετα να συνδεθούν οι κοινωνικοί στόχοι με τα εθνικά σχέδια για το Ταμείο Ανάκαμψης και το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Οι εταιρείες για παράδειγμα που θα λάβουν κρατικές ενισχύσεις ή δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης να αναλάβουν και δεσμεύσεις που θα συμβαδίζουν με τους κοινωνικούς στόχους.

Η αντίφαση για την κυβέρνηση της ΝΔ που προσυπέγραψε την διακήρυξη του Πόρτο είναι η μεγάλη απόσταση από τα λόγια στην πράξη. Το εθνικό σχέδιο για το ταμείο ανάκαμψης για παράδειγμα δεν δόθηκε προς αξιολόγηση στους κοινωνικούς εταίρους και στα κόμματα της αντιπολίτευσης ούτε προσκλήθηκαν σε διάλογο. Η κυβέρνηση δεν δημοσιοποίησε το σχέδιο στο σύνολό του ούτε μετά την κατάθεση του, όπως έπραξε για παράδειγμα η Γερμανία η οποία το έχει αναρτήσει στη ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών.

Αν πράγματι η κυβέρνηση πιστεύει στη διακήρυξη που προσυπέγραψε ήρθε η ώρα να αλλάξει στάση. Να λαμβάνει υπόψη τις θέσεις των κοινωνικών εταίρων και των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Να ξεπεράσει τις ιδεοληπτικές της εμμονές και να αποδεχτεί στην πράξη ότι η κοινωνική διάσταση ενισχύει την ανθεκτικότητα της οικονομίας και την παραγωγικότητα ενώ η απουσία της την κάνει εύθραυστη και ευάλωτη.  

Μια από τις μεγάλες προκλήσεις για την ελληνική οικονομία είναι να αυξηθεί το ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας και να τεθεί ως στόχος η επίτευξη της πλήρους απασχόλησης όπως προτείνει το Κίνημα Αλλαγής. Αυτό προϋποθέτει μεταξύ άλλων υλοποίηση πολιτικών που θα διευκολύνουν τις γυναίκες στην αναζήτηση εργασίας με προγράμματα για βρεφονηπιακούς σταθμούς ή για την φροντίδα των ηλικιωμένων. Αποτελεσματικές πολιτικές ψηφιακής κατάρτισης εργαζομένων και ανέργων ώστε να διευκολυνθεί η μετακίνηση ή αναζήτηση εργασίας σε ανερχόμενους κλάδους της οικονομίας που προϋποθέτουν ψηφιακές δεξιότητες. Ειδικά προγράμματα για τους μακροχρόνια άνεργους. Κίνητρα στους εργαζόμενους που έφυγαν στο εξωτερικό την δεκαετία της κρίσης να επιστρέψουν. Δεσμεύσεις των εταιρειών που θα λάβουν χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης ότι θα προσλαμβάνουν νέους και γυναίκες. 

Ήρθε η ώρα να περάσει η κυβέρνηση της ΝΔ από τις αόριστες δεσμεύσεις για την κοινωνική διάσταση στα έργα ώστε αυτή να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της επανεκκίνησης και αναδιάρθρωσης της οικονομίας. Έτσι, η χώρα θα ξεπεράσει με τις μικρότερες απώλειες τις συνέπειες της κρίσης πανδημίας και να βάλει τα θεμέλια για μια βιώσιμη ανάπτυξη.   

Φίλιππος Σαχινίδης για το “The Socialist”

Πρώην Υπουργός Οικονομικών