Άρθρο της Κατερίνας Νοτοπούλου, Ψυχολόγου-Βουλευτού Α’Θεσσαλονίκης με τον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία στο “The Socialist”

“Οι αγώνες θα μετουσιώσουν την ισότητα σε πραγματικότητα”

Τις τελευταίες εβδομάδες άνοιξε ο ασκός το αιόλου…κι άρχισε να «φυσάει αποκαλύψεις»…  

Ευτυχώς και επιτέλους.

Αποκαλύψεις που όλοι μας, λίγο πολύ, έχουμε βιώσει στην ζωή μας, είτε ως θύματα είτε ως μάρτυρες θυμάτων. Ένα είναι το βέβαιο ότι ο όρος παρενόχληση δεν είναι άγνωστος σε καμία και σε κανέναν από εμάς. Γιατί η παρενόχληση δεν έχει απαραίτητα φύλο, ούτε ταυτότητα. Δεν είναι θέμα εμφάνισης, δεν είναι θέμα ιδιότητας, είναι θέμα επίδειξης ισχύος κι επιβολής.   

Ο ψυχικός πόνος που προκαλείται δε είναι ανυπολόγιστος.

Η παρενόχληση δημιουργεί άδικα, εκφοβιστικά, εχθρικά, καταχρηστικά και προσβλητικά περιβάλλοντα που κανένας συνάνθρωπός μας δεν αξίζει να αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του. 

Στις μελέτες από την πλευρά της ψυχολογίας, τη μεγαλύτερη προσοχή έχει συγκεντρώσει η παρενόχληση στο χώρο της εργασίας. Συμβαίνει, με πολλές μορφές, παντού.

Από την οπτική της ψυχολογίας, ξέρουμε ότι προκαλεί πόνο και ταλαιπωρία. Τα θύματα (στόχοι) το βιώνουν ως κάτι τις περισσότερες φορές βαθιά προσβλητικό και ταπεινωτικό. Αισθάνονται φόβο, άγχος και σε πολλές περιπτώσεις τρόμο. Η παρενόχληση μπορεί να επιφέρει τρομακτικές συνέπειες στο άτομο που την υφίσταται. Ενδεικτικά θα αναφερθώ στην αίσθηση του ατόμου ότι δεν αξίζει, στην παραίτηση από τους στόχους του, αλλά και στην πρόκληση μεγάλου συναισθηματικού άγχος και στρες. Πρόκειται για συναισθήματα που έχουν ως επακόλουθο την εμφάνιση σοβαρών ψυχικών, αλλά και σωματικών ασθενειών, ή και τον συνδυασμό αυτών των δύο.

Στον εργασιακό χώρο η παρενόχληση δημιουργεί ένα εχθρικό και τρομοκρατικό κλίμα που οδηγεί στην επαγγελματική εξουθένωση του ατόμου. Στο σχολείο, μειώνει τις επιδόσεις και σκοτώνει την δημιουργικότητα.

Η παρενόχληση, επίσης, αντανακλά όλες τις κοινωνικές ανισότητες. Συνήθως περιέχει σεξιστικά, ρατσιστικά, ομοφοβικά, τρανσφοβικα και ταξικά στοιχεία. Οι μειονότητες και οι μετανάστες, εξάλλου όπως έχει καταγραφεί διατρέχουν μεγαλύτερο  κίνδυνο να δεχτούν παρενόχληση. 

Από κοινωνικοπολιτισμικής άποψης η παρενόχληση ως δράση φαίνεται πως προκαλείται από τις στερεοτυπικές απόψεις για το φύλο, και από τις κουλτούρες που προωθούν την αντρική κυριαρχία και τη σεξουαλική αντικειμενικοποίηση των γυναικών.

Η παρενόχληση βασίζεται στην πατριαρχία και στα περισσότερα προνόμια που έχουν οι ετερόφυλοι άνδρες, σε σχέση με τις γυναίκες.

Οι απόψεις των ανδρών για την αρρενωπότητα είναι ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες της σεξουαλικής βίας που θα ασκήσουν. Έτσι, οι κανόνες της ‘ηγεμονικής’ αρρενωπότητας, όπως η εξουσία πάνω στις γυναίκες, η κυριαρχία, η περιφρόνηση για τους ομοφυλόφιλους και η σεξουαλική κατάκτηση, μπορεί να οδηγήσουν σε παρενοχλητική συμπεριφορά. 

Άλλοτε η παρενόχληση γίνεται τακτική για την απόκτηση ή τη διατήρηση της εξουσίας. Ως απόρροια δηλαδή, της αίσθησης που έχουν κάποιοι  ισχυροί άνθρωποι πως έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν.

Η κοινωνία μας, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, δυστυχώς αρνήθηκε να λάβει μέτρα, βασισμένη στο «παιχνίδι» της συχνότητας.

 Με άλλα λόγια, αν το φαινόμενο της παρενόχλησης είναι σπάνιο, τότε δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, ενώ αν είναι σύνηθες, τότε είναι μάλλον κανονικότητα παρά προβληματικό. Διαπαιδαγωγήθηκε μια ολόκληρη κοινωνία με την άποψη ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί μια ανώδυνη ερωτική έκφραση, και όχι μια αξιόποινη και εκβιαστική πράξη που θίγει την αξιοπρέπεια, κυρίως γυναικών.

Το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης σίγουρα όμως δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με συγκεκριμένα μέτρα αστικού ή δικαστικού χαρακτήρα.

Η αλλαγή όλων των πλαισίων που επιτρέπουν την παρενόχληση είναι απαραίτητη. 

Χρειαζόμαστε πολιτικές που θα καταπολεμήσουν την παρενόχληση. 

Χρειαζόμαστε δράσεις   που καταπολεμούν το σύστημα που υποθάλπει και στηρίζει την παρενόχληση. 

Οι πολιτικές πρέπει ασφαλώς και να περιλαμβάνουν την τιμωρία και τον έλεγχο αυτών που παρενοχλούν, αλλά ταυτόχρονα και την ενδυνάμωση αυτών που παρενοχλούνται.

 Οι δράσεις πρέπει, επίσης, να είναι προληπτικές, ώστε να προλαμβάνονται οι παρενοχλητικές συμπεριφορές. Ενώ για να είναι αποτελεσματικές θα πρέπει να στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση της ευθύνης του θύματος.

Κάποιες παρεμβάσεις από την επιστήμη της ψυχολογίας, μοιάζουν επιτυχημένες. Προγράμματα που προωθούν την ‘παρέμβαση των παρατηρητών’ έχουν αποδειχθεί επιτυχημένα  προς  τη μείωση της παρενόχλησης. 

Η εκπαίδευση πρέπει να είναι τέτοια που να αυξάνει την αναφορά της παρενόχλησης, τη γνώση για τις διαδικασίες που την προκαλούν και την προώθηση του σεβασμού και της ευαισθησίας για τα άτομα. 

Οι δάσκαλοι στα σχολεία μπορούν να διδάξουν την ενσυναίσθηση, να προωθήσουν την κριτική σκέψη  για να δείξουν ότι οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων είναι μια κοινωνική συμμόρφωση και το φύλο αποτελεί μια κοινωνική κατασκευή. 

Σήμερα σε καιρούς ηθικής κατάπτωσης και ποικιλόμορφης κρίσης, προέχει η γενική αναβάθμιση των ανθρωπίνων ηθικών και δημοκρατικών αξιών, η συνεχής δημοκρατική διαπαιδαγώγηση και ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Η αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης απαιτεί το γνήσιο και ειλικρινές ενδιαφέρον εκ μέρους της Πολιτείας και την υλοποίηση πολιτικών πρόληψης. 

Αυτό όμως που απαιτείται πάνω από όλα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμα και στις σύγχρονες κοινωνίες που ζούμε η ισότητα των φύλων δεν αποτελεί πραγματικότητα, παρά τους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος και την πολύ σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί.

 Γι’ αυτό κι η μαχητική κινητοποίηση τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών που δεν αποδέχονται τέτοια καταπάτηση της ανθρώπινης προσωπικότητας και κατ’ επέκταση η κινητοποίηση όλων των οργανώσεων της κοινωνίας προς αυτή την κατεύθυνση (κόμματα, φορείς, γυναικείες οργανώσεις) θα μετουσιώσουν την ισότητα σε πραγματικότητα.