ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Γ. Νικητιάδης: Τουρισμός και πολιτική, μια σοσιαλδημοκρατική προσέγγιση
Γράφει ο
Γιώργος Νικητιάδης
τ. Υφυπουργός Πολιτισμού-Τουρισμού,
Γραμματέας Τομέα Τουρισμού ΚΙΝΑΛ
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί την παρέμβαση ομιλία που έκανε το Σάββατο, στην Περιφερειακή Συνδιάσκεψη Νοτίου Αιγαίου του ΚΙΝΑΛ, ο τ. Υφυπουργός Πολιτισμού – Τουρισμού και Γραμματέας του Τομέα Τουρισμού του ΚΙΝΑΛ Γιώργος Νικητιάδης.
Η κεντρική θεματολογία της συνδιάσκεψης εστίασε στο ζήτημα της «Προοδευτικής Αντίληψης για τη νέα εποχή – Ο δρόμος της Σοσιαλδημοκρατίας». Ο π. Βουλευτής Δωδεκανήσου του ΠΑΣΟΚ επέλεξε να παρουσιάσει το πρόβλημα του τουρισμού σε σχέση με τον τρόπο που θα έπρεπε να προσεγγίζεται από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.
Η ομιλία του κ. Νικητιάδη έχει ως εξής:
Η συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ και στην απασχόληση στην Ε.Ε., ανέρχεται σε ποσοστό 10% περίπου, ενώ στη χώρα μας, το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο εμμέσως στα έσοδα από τον τουρισμό και άμεσα στην απασχόληση. Με τα παραπάνω δεδομένα, θα περίμενε κανείς, να υπάρχουν από τα θεσμοθετημένα όργανα της Ευρώπης και από κάθε χώρα χωριστά, ειδικές πολιτικές για τον μεγάλο αυτόν τομέα της οικονομίας. Εξυπακούεται ότι η Ελλάδα, είχε σοβαρότερους λόγους να έχει χαράξει δικές τις πολιτικές για τον τουρισμό.
Ελπίζαμε περαιτέρω ότι στην Ευρώπη θα έπρεπε, τουλάχιστον από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, να υπάρχουν επεξεργασμένες θέσεις και προτάσεις και στρατηγικές που να επιδιώκουν, να αφήσουν το πολιτικό τους στίγμα στον μεγάλο αυτό κλάδο της οικονομίας. Δυστυχώς, μια απλή προσέγγιση στο θέμα, μας πείθει ότι τις τελευταίες δεκαετίες, όχι απλώς η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη δεν μπόλιασε με τις δικές της θέσεις την τουριστική ανάπτυξη και τη δίκαιη κατανομή του πλούτου που παράγεται από αυτόν, αλλά αντιθέτως, ως απλός θεατής επέτρεψε την μεγάλη υπερσυγκέντρωση πλούτου και τον έλεγχο της τουριστικής δραστηριότητας από όλο και λιγότερους, αφήνοντας να οδηγηθούμε σε μονοπωλιακές ή σε κάθε περίπτωση ολιγοπωλιακές καταστάσεις.
Κάθε τουριστική δραστηριότητα, από τη φύση της έχει ανθρωποκεντρικά χαρακτηριστικά. Ταυτοχρόνως, η διάχυση του πλούτου που παράγεται, μπορεί να οδηγείται σε πολλές κατευθύνσεις. Στο πολύ κοντινό παρελθόν, μπορούσαμε ακόμη να λέμε ότι από τον Τουρισμό ζούνε δεκάδες διαφορετικά επαγγέλματα. Από τον ξεναγό, τον μάγειρα και τον εστιάτορα και τον ταβερνιάρη, μέχρι τον ενοικιαστή ποδηλάτων, ομπρελών κ.ο.κ.
Αν, εμβριθίσει κάποιος και παρακολουθήσει τον τρόπο που τα τελευταία χρόνια, εξελίχθηκε το σύνολο της παραγωγής και διάθεσης του τουριστικού προϊόντος θα διαπιστώσει ότι, ο παραγόμενος πλούτος συγκεντρώνεται πλέον, ραγδαία σε όλο και λιγότερα άτομα. Στα πρώτα χρόνια του μαζικού τουρισμού, το κύκλωμα της τουριστικής δραστηριότητας διεκπεραιωνόταν ξεχωριστά από τους Tour Operators, τις αεροπορικές εταιρείες, τα αεροδρόμια, τα μεγάλα τοπικά πρακτορεία, τα ταξιδιωτικά γραφεία, τους ξενοδόχους και τις χιλιάδες ανά τη χώρα τουριστικές επιχειρήσεις (εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ, μπαρ, νυχτερινά κέντρα, ενοικιάσεις ποδηλάτων, αυτ/των, μηχανών, και πολλών άλλων αυτόνομων επαγγελμάτων). Δυστυχώς, σε μικρό χρονικό διάστημα, η διάχυση αυτού του πλούτου, κατευθύνθηκε σε όλο και μικρότερο αριθμό ατόμων.
Ξεκινώντας με το γνωστό μας all inclusive και την αγορά αεροπλάνων από τους ίδιους τους T.O. φθάσαμε στη συνέχεια στην πλήρη εξαγορά των πρακτορείων, την αγορά ολόκληρων ή μισών ξενοδοχείων και στον έλεγχο ακόμη και αυτών των ιδιωτικοποιημένων στη χώρα αεροδρομίων, από τους τουριστικούς κολοσσούς. Πού οδήγησαν αυτές οι τεράστιες αλλαγές; Είναι προφανές. Ο μεγάλος πλούτος τον οποίο μοιράζονταν χιλιάδες μικρές ατομικές και μεσαίες επιχειρήσεις, πέρασε στον έλεγχο των T.O. Μιλώντας με ιδεολογικούς όρους, έγινε μία μεγάλη αναδιανομή του πλούτου που ενίσχυσε τους ελάχιστους και φτώχυνε ή υπαλληλοποίησε τους πολλούς.
Κάτι βεβαίως παρόμοιο έγινε και σε πολλούς άλλους κλάδους της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, όταν ρίζωσε η παγκοσμιοποίηση και κυριάρχησε παντού το διαδίκτυο. ήταν η περίοδος που κυριάρχησαν πλήρως οι πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού των Ρήγκαν-Θάτσερ. Η παγκοσμιοποίηση ωστόσο, δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως πηγή κακών. Αντιθέτως. Η κατάρρευση των συνόρων από πλευράς οικονομίας, έδωσε τη δυνατότητα σε χιλιάδες άτομα και επιχειρήσεις να αποκτήσουν προσβάσεις και δυνατότητες που ούτε είχαν καν ονειρευτεί στο παρελθόν. Το πρόβλημα γεννήθηκε επειδή ακριβώς αυτή την περίοδο, η σοσιαλδημοκρατία, όπως και σε άλλους τομείς, παρακολουθούσε απαθής τις μεγάλες αυτές αλλαγές. Χωρίς αντίδραση, χωρίς προτάσεις, χωρίς επεξεργασμένες θέσεις που θα έβαζαν ένα στοιχειώδη φραγμό στη μεγάλη συσσώρευση του πλούτου από τους λίγους. Τα συντηρητικά κόμματα της Ευρώπης κέρδισαν έτσι μια μεγάλη μάχη.
Η συσσώρευση του πλούτου σε λίγους, με τις τουριστικές ροές να ελέγχονται απολύτως από τους μεγάλους Tour Operators, οδήγησε ταυτοχρόνως στην υποβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος και σε μεγάλο βαθμό στην απολύτως κατευθυνόμενη και ελεγχόμενη τουριστική αγορά, όπου ο τουρίστας τρώει ή πίνει αυτό που άλλοι έχουν επιλέξει, επισκέπτεται μέρη που άλλοι του έχουν υποδείξει και γενικώς ομαδοποιείται χωρίς να απολαμβάνει αυτά που πραγματικά θα του προσέφεραν περισσότερο ψυχαγωγία και τέρψη και μεγαλύτερη ευχαρίστηση.
Σκεφτείτε για λίγο έναν μέσο επισκέπτη μας που έρχεται στην Ελλάδα με ένα πακέτο. Θα πάει ποτέ σε ένα εστιατόριο που θα επιλέξει ο ίδιος για να δοκιμάσει την τοπική κουζίνα; Ακόμη και στη σπάνια περίπτωση που θα το επιδιώξει, θα προσπαθήσουν να τον κατευθύνουν οι διάφοροι επιτήδειοι που έχουν συμφωνήσει με συγκεκριμένα εστιατόρια. Θα επισκεφτεί ποτέ τα γραφικά χωριά μας, ή τα μοναδικά αξιοθέατα που έχει να επιδείξει η αρχαία ιστορία μας και ο πολιτισμός μας; όλα πλέον είναι κατευθυνόμενα. Για ποιο λόγο; Διότι, όλο το κύκλωμα, ελέγχεται από ελάχιστους που φροντίζουν, ο επισκέπτης να κάνει, μόνο όσα αποδίδουν στους πολύ λίγους, κέρδος.
Μπροστά σε αυτά τα φαινόμενα, μία σοσιαλδημοκρατική πολιτική, όφειλε να έχει επεξεργασμένες θέσεις και προτάσεις. όφειλε, σε επίπεδο τουλάχιστον της Ε.Ε, να θέσει φραγμούς.
Το μεγάλο κεφάλαιο του Τουρισμού, οι Tour Operators, προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους, έπρεπε προφανώς να διασφαλίσουν μία στοιχειώδη οικονομική ισορροπία σε αυτούς που στην ουσία τους έφερναν τα κέρδη. Στους ξενοδόχους, στους μικρότερους επαγγελματίες του τουρισμού και στους χιλιάδες (στην Ευρώπη ανέρχονται σε δέκα εκατομμύρια περίπου) εργαζόμενους. Η λύση για αυτούς ήταν η ραγδαία αύξηση των αφίξεων, ανεξαρτήτως οικονομικού επιπέδου. Αμέτρητα πακέτα, διαρκείς προσφορές κ.ο.κ. με συνέπεια, στη χώρα μας. Για παράδειγμα, τη δεκαετία 2009-2019 να έχουμε μία τρομακτική αύξηση στις αφίξεις που σε καμία περίπτωση δεν έφερε αντίστοιχα κέρδη. Η πίτα μεν μεγάλωσε, αλλά τα κέρδη μακροπρόθεσμα για τους πολλούς μειώθηκαν. Ταυτοχρόνως, το μεγάλωμα της πίττας σε καμία περίπτωση δεν διανεμήθηκε και δεν βοήθησε τους χιλιάδες εργαζομένους του χώρου, που τουλάχιστον στη χώρα μας είδαν την αγοραστική τους δύναμη να μειώνεται άρδην.
Το ΠΑΣΟΚ, η μόνη δύναμη στον σοσιαλδημοκρατικό χώρο της χώρας που θα μπορούσε να θέσει κάποιο φράγμα ελέγχοντας τη διανομή του πλούτου, στάθηκε αδύνατον να αντισταθεί στις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού που επιβάλλονταν από την Ε.Ε. Κακά τα ψέματα, ουδέποτε (όπως άλλωστε και τα μεγάλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης) ασχοληθήκαμε ή καταπιαστήκαμε με παρόμοια ζητήματα σε βάθος. Οι όποιες παρεμβάσεις ήταν, φιλότιμες μεν, ανεπαρκείς δε. Ούτε βεβαίως θα αναφερθώ στις πολιτικές για τον τουρισμό του ΣΥΡΙΖΑ, της Ν.Δ και άλλων κομμάτων. Υπήρξαν, από αλλοπρόσαλλες και γεμάτες ιδεολογική σύγχυση σε ό,τι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ και πλήρεις ερασιτεχνισμών από τη Ν.Δ.
Τι θα πρέπει λοιπόν να κάνει ο δικός μας πολιτικός χώρος;
Εν πρώτοις, οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα και να αποφασίσουμε να ασχοληθούμε σοβαρά και επαγγελματικά με αυτό, διατυπώνοντας τις δικές μας πολιτικές θέσεις. Δεν επιδιώκω με τη μικρή σημερινή παρέμβαση να υποκαταστήσω όσα με συνειδητό τρόπο, οφείλουμε να καταθέσουμε αν θέλουμε να δώσουμε μια άλλη διάσταση στο θέμα. Εντελώς ενδεικτικώς θα διατυπώσω κάποιες σκέψεις για προβληματισμό. Food for thought, όπως λένε οι Αμερικάνοι.
1. Κατ’αρχάς οφείλουμε να αναπτύξουμε όλες εκείνες τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού που δεν σχετίζονται με το μαζικό τουρισμό. Καταδυτικός και Αναρριχητικός Τουρισμός – Θρησκευτικός Τουρισμός – Πολιτιστικός Τουρισμός – Χειμερινός Τουρισμός – Χιονοδρομικά κέντρα – Ιατρικός Τουρισμός – Ιαματικός Τουρισμός και άλλες μορφές, όπου η χώρα μας, μπορεί να επιτύχει εκπληκτικά αποτελέσματα και την ίδια ώρα να επιτύχει από τη μία την επέκταση της τουριστικής περιόδου και από την άλλη να προσελκύσει οικονομικώς ευπορότερους επισκέπτες.
2. Στοχεύοντας σε μεγαλύτερη διάχυση του πλούτου από τον τουρισμό, με ταυτόχρονη πολύ μεγαλύτερη αύξηση των εσόδων, οφείλουμε να ενισχύσουμε την δημιουργία μαρινών με τη μέθοδο του ΣΔΙΤ σε ολόκληρη τη χώρα και κυρίως στα νησιά μας και τη δημιουργία Home Port για κρουαζιέρα.
3. Οφείλουμε να εστιάσουμε στον Τουρισμό Γκόλφ. Αποτελεί όνειδος να μην έχουμε ακόμη σε λειτουργία το εμβληματικό γκολφ Αφάντου Ρόδου, όταν η Ρόδος μόνο θα έπρεπε να διαθέτει τρία γκολφ 18 οπών και ολόκληρη η χώρα πάνω από 20.
4. Σε ό,τι αφορά, το All Inclusive, δεν μπορεί να απαγορευθεί και θα ήταν παράλογο, την ώρα που ο ανταγωνισμός το χρησιμοποιεί, εμείς να σκεφτούμε, τώρα πια, οποιαδήποτε απαγόρευσή του. Μπορούμε, όμως, να το βελτιώσουμε. Να το κάνουμε υψηλότερου επιπέδου. Μπορούμε ταυτοχρόνως, με τοπικά σύμφωνα, σε συνεργασία ξενοδόχων παραγωγών και εστιατόρων να διασφαλίσουμε μεγάλη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος που παρέχουμε και μεγαλύτερη διάχυση του παραγόμενου πλούτου. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν ήδη στη χώρα μας. Μπορούμε συγχρόνως να διατυπώσουμε προτάσεις τόσο για τα χιλιάδες επιπλωμένα διαμερίσματα της χώρας όσο και για τα Αirbnb.
Την ίδια ώρα όμως, σκεπτόμενοι μακροπρόθεσμα θα πρέπει να αναλογιστούμε για ποιο λόγο άλλες χώρες, όπως η Γαλλία, ή η Αυστρία δεν εφαρμόζουν, χωρίς να απαγορεύεται νομικώς, τον τρόπο αυτό των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών του All Inclusive. Ακόμη. ας δούμε για ποιο λόγο, δικοί μας προορισμοί, όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη δεν ακολουθούν τον θεσμό αυτό του all inclusive.
Όλα τα παραπάνω, ένα παρεμβατικό κράτος που επιθυμεί να μεγαλώσει μεν την πίτα, αλλά ταυτοχρόνως να διασφαλίσει την διανομή του πλούτου, σε περισσότερους, μπορεί εύκολα να τα πραγματοποιήσει. Μπορεί διότι παρόμοιες πολιτικές θα λειτουργούν για το συμφέρον όλων. Από τον μεγάλο ξενοδόχο μέχρι την καμαριέρα και τον ομπρελά, όπως συνηθίζουμε να αποκαλούμε τον διαχειριστή παραλιών.
Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να επαναλάβω ότι ο παραπάνω κατάλογος προτάσεων είναι ενδεικτικός.
Τα μέτρα και οι προτάσεις μας οφείλουν να είναι μελετημένες. Πάνω απ’ όλα,όμως, οφείλουν να αναδεικνύουν τις προοδευτικές εκείνες πολιτικές που δεν στοχεύουν μόνο στο μεγάλωμα της πίτας, αλλά και σε δικαιότερο μοίρασμα της. Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε για σοσιαλδημοκρατικό χώρο. Μόνο έτσι, ο παρεμβατικός ρόλος του κράτους, θα τεθεί σε προοδευτική κατεύθυνση σε σχέση με τον τουρισμό μας.
