Μη κρατικά Πανεπιστήμια – Η θέση του ΠΑΣΟΚ και η στάση των άλλων πολιτικών κομμάτων

Η κυβέρνηση έχει επιλέξει να συντάξει μόνη της -στα υπόγεια του υπουργείου- το νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πρόκειται για μία δημοκρατική ανορθογραφία, μοναδική για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.

Η στρατηγική είναι γνωστή και βασίζεται στην ασυμμετρία πρόσβασης στην πληροφορία. Η κυβέρνηση έχει όλη την πρόσβαση στην πληροφορία -άρα και το πλεονέκτημα στο δημόσιο διάλογο- ενώ οι υπόλοιποι όχι.

Ταυτόχρονα, κόμματα, ακαδημαϊκή κοινότητα και φοιτητές ερωτώνται μετ’ επιτάσεως στο δημόσιο διάλογο αν θα πουν «Ναι ή Όχι στο νομοσχέδιο». Και μάλιστα στοχοποιούνται επειδή δεν σπεύδουν να συμφωνήσουν με ένα νομοσχέδιο που δεν γνωρίζουν το περιεχόμενό του.

Η πολιτική ουσία της μεταρρύθμισης, η πραγματική συζήτηση που θα έπρεπε να διεξαχθεί, το θεσμικό πλαίσιο του διαλόγου, απουσιάζουν με ηχηρό τρόπο.

Νομοσχέδιο, λοιπόν, δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως οι προγραμματικές θέσεις των κομμάτων. Και είναι σαφώς διακριτές. Ας ξεκινήσουμε θέτοντας αυτό ως αρχικό πλαίσιο για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει περαιτέρω. Ενδεικτικά:

ΘΕΣΗ Α (ΝΔ, Ελληνική Λύση; Σπαρτιάτες;): Κρατικά πανεπιστήμια + μη κρατικά μη κερδοσκοπικά + ιδιωτικά κερδοσκοπικά (δυνατότητα και σε ιδιωτικά συμφέροντα με όρους κερδοφορίας).

ΘΕΣΗ Β (ΠΑΣΟΚ): Κρατικά Πανεπιστήμια + μη κρατικά μη κερδοσκοπικά με όρους ποιότητας και εθνικού σχεδιασμού, με ασφαλιστικές δικλίδες για τον πραγματικά μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα τους (ζητούμενο η διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας).

ΘΕΣΗ Γ (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Νέα Αριστερά, Πλεύση Ελευθερίας): Μόνο κρατικά πανεπιστήμια (δημόσια είναι ο συνταγματικά ορθός όρος).

Ποιες είναι οι ιδεολογικές διαφορές μεταξύ αυτών των θέσεων;

Η θέση Α υποστηρίζει ότι ο πρόσθετος κερδοσκοπικός χαρακτήρας στα πανεπιστήμια, πέρα από ζήτημα ελευθερίας, ενισχύει οικονομικά τη χώρα και αναβαθμίζει δια του ανταγωνισμού την παιδεία.

Είναι μία σταθερή θέση της ΝΔ τις τελευταίες δεκαετίες. Όμως με βάση την διεθνή εμπειρία και εκ του εκπαιδευτικού αποτελέσματος συνάγεται πλέον, ότι τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά πανεπιστήμια δεν πέτυχαν υψηλές κατατάξεις πουθενά στον κόσμο. Ο οικονομικός συνδυασμός επένδυσης στη γνώση και ταυτόχρονα στο κέρδος, πέραν της δικής μας ιδεολογικής διαφωνίας, πέραν του μετρημένου εκπαιδευτικού αποτελέσματος, διεύρυνε τις ανισότητες· παράλληλα, μεγέθυνε κάποιους οικονομικούς δείκτες και κυρίως τα κέρδη των επιχειρηματικών funds που κατά κανόνα βρίσκονται πίσω από τα ιδιωτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Η θέση Β (ΠΑΣΟΚ) υποστηρίζει ότι ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας μπορεί να αναπτύξει και ποιοτικά το δημόσιο αγαθό της παιδείας και να εμποδίσει με πιο αποτελεσματικό τρόπο την εμπορευματοποίηση της παιδείας.

Αν μελετήσουμε το διεθνές περιβάλλον, διαπιστώνουμε ότι, πέρα από το ισχυρό δημόσιο πανεπιστήμιο που οφείλει να είναι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα για κάθε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, όλα τα υπόλοιπα δημοφιλή και επιτυχημένα πανεπιστήμια στον κόσμο είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Η θέση του ΠΑΣΟΚ συμβαδίζει με το διεθνές περιβάλλον και τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, διασφαλίζοντας παράλληλα το δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας.

Η θέση Γ υποστηρίζει την πλήρη απαγόρευση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και κατ’ αυτό τον τρόπο θεωρεί ότι διαφυλάσσει το δημόσιο αγαθό της παιδείας.

Είναι μία θέση που αποτελεί εξαίρεση στο διεθνές περιβάλλον. Ούτε βεβαίως η οποιαδήποτε ρητή απαγόρευση εμποδίζει την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα· εν αντιθέσει, εμποδίζει τη ρύθμισή του (βλέπε κολλέγια και πλαίσιο στην Ελλάδα).

Οι προγραμματικές θέσεις, λοιπόν, είναι σαφείς και διακριτές. Και χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες με βάση το περιεχόμενό τους. Στο πράξη όμως, και σύμφωνα με το διεθνές περιβάλλον, η μία εξ αυτών, (η θέση Γ) για κρατικά και μόνο πανεπιστήμια δια της απαγόρευσης, συνιστά εξαίρεση. Η ρεαλιστική σύγκρουση είναι μεταξύ των θέσεων Α και Β και η διαχωριστική γραμμή ανάμεσά τους είναι ο μη κερδοσκοπικός ή κερδοσκοπικός σκοπός.

Ας δούμε το ευρωπαϊκό παράδειγμα, στο οποίο συναντάμε πολλές διαφορετικές παραλλαγές, όμως μπορούμε να κάνουμε μία αδρή κατηγοριοποίηση:
Υπάρχει το σκανδιναβικό μοντέλο που αποτελείται κυρίαρχα από δημόσια και μη κερδοσκοπικά. Υπάρχει και το κεντροευρωπαϊκό μοντέλο με αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο στο οποίο κυριαρχούν τα δημόσια, υπάρχουν τα μη κερδοσκοπικά και σε μικρό βαθμό τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά, με ελάχιστους φοιτητές και μέτριες έως χαμηλές βαθμολογίες στις διεθνείς αξιολογήσεις.

Από την άλλη, η κυβέρνηση φέρνει ως παράδειγμα το Κυπριακό μοντέλο, το μοναδικό μοντέλο στην Ε.Ε. όπου έχουν κυριαρχήσει τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά πανεπιστήμια, το οποίο έχει μία τελείως διαφορετική φιλοσοφία και προτάσσει οικονομικά επιχειρήματα ως τα βασικά του πλεονεκτήματα (πχ αύξηση του ΑΕΠ της χώρας).

Το ερώτημα, με βάση το επικαλούμενο νομοσχέδιο για «μη κρατικά-μη κερδοσκοπικά», είναι αν η ΝΔ άλλαξε πράγματι θέση και δεν συμφωνεί πλέον με την ίδρυση ιδιωτικών κερδοσκοπικών δομών. Ή αν χρησιμοποιεί ακόμη ένα τέχνασμα, αξιοποιώντας μόνο κατ’ όνομα και παραπλανητικά τον όρο « μη κερδοσκοπικό» ενώ στην πραγματικότητα υλοποιεί σταδιακά την θέση της για την ίδρυση κερδοσκοπικών ιδρυμάτων με άναρχο τρόπο και έχοντας ως αποκλειστική προϋπόθεση τους αγοραίους όρους της προσφοράς και της ζήτησης.

Πάντως, οι δημόσιες δηλώσεις της κυβέρνησης παραθέτουν ως υπόδειγμα για την Ελλάδα το κυπριακό μοντέλο, με τον Υπουργό Παιδείας κ. Πιερρακάκη να αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «θέλουμε να διδαχθούμε από το παράδειγμά τους». Μόνο που το κυπριακό μοντέλο εκτός από εντελώς ασύμβατο με τη δική μας ιδεολογική φιλοσοφία ως ΠΑΣΟΚ, είναι και ασύμβατο και με τη γενικότερο ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό μοντέλο. Συμπερασματικά, αν η ΝΔ δεν τελεί σε ιδεολογική σύγχυση , κάποιο λάκκο έχει η φάβα.

Το ΠΑΣΟΚ παραμένει προσηλωμένο στην προγραμματική του θέση των τελευταίων πολλών ετών, διατυπωμένη δημόσια και από τους προέδρους του. Αν, πράγματι, η ΝΔ έχει μεταβάλει την προγραμματική της θέση υπέρ των ιδιωτικών κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και επιδιώκει την εφαρμογή ενός μη κρατικού-μη κερδοσκοπικού μοντέλου, με πανεπιστήμια και όχι με παραρτήματα, υπάρχει ένα αξιόπιστο σημείο αναφοράς που διασφαλίζει αυτή της τη μεταστροφή: το Σύνταγμα.