Όταν επί Ανδρέα η Λιβύη ήταν ο καλύτερός μας σύμμαχος

Η σχέση φιλίας του Ανδρέα Παπανδρέου με τον Μουαμάρ Καντάφι, η “σοσιαλιστική συμμαχία” για τον έλεγχο της Μεσογείου και η ιστορική “συμφωνία της Ελούντας”

Οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Καντάφι η Λιβύη έχει βυθιστεί στο χάος του εμφυλίου πολέμου με καράβια προσφύγων να προσπαθούν να εγκαταλείψουν τα εμπόλεμα εδάφη.

Μια χώρα στο χάος

Από τη μια, η κυβέρνηση της Τρίπολης που στήνει συμμαχία με την Τουρκία, και από την άλλη οι δυνάμεις του Χαλιφά Χαφτάρ, ο οποίος έχει θέσει υπό τον έλεγχό του τμήματα στα ανατολικά και δυτικά της χώρας και εποφθαλμιά να κατακτήσει και την Τρίπολη. Ωστόσο, ο Χαφτάρ δεν έχει διεθνή αναγνώριση, σε αντίθεση με τους αντιπάλους του.

Οι δυνάμεις του Σάρατζ κατάφεραν να εκδιώξουν τους τζιχαντιστές από τη Σύρτη, τον Μάρτιο του 2016.

Στις 5 Ιουλίου 2017, ο Χάφταρ, που στο μεταξύ έχει προαχθεί σε στρατάρχη, ανακοίνωσε την “απελευθέρωση” της Βεγγάζης από τους τζιχαντιστές.

Στις 25 Ιουλίου 2017, ο Φάγιεζ αλ Σάρατζ και ο Χαλίφα Χάφταρ συναντήθηκαν στο Παρίσι και δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν, όμως τελικά δεν έγιναν εκλογές όταν ο Χάφταρ αποφάσισε να μπλοκάρει τη διεθνή διάσκεψη του Νοεμβρίου του 2018 στο Παλέρμο.

Έκτοτε οι μάχες συνεχίζονται και το αδιέξοδο παραμένει. Τον Ιούνιο, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χάφταρ ανακοίνωσε πως διέκοψε όλες τις σχέσεις με την Τουρκία και πως όλες οι τουρκικές εμπορικές πτήσεις ή τα τουρκικά πλοία που προσπαθούν να φθάσουν στη Λιβύη θα αντιμετωπίζονται ως εχθρικά.

Σύμφωνα με διπλωμάτες, η Άγκυρα έχει προμηθεύσει τον Σάρατζ με μη επανδρωμένα αεροπλάνα και με φορτηγά, ενώ ο LNA δέχεται υποστήριξη από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο.

Πριν φτάσουμε σε αυτό το νέο πεδίο αντιπαραθέσεων και διπλωματικών ακροβασιών, ο Καντάφι είχε καταφέρει να παραμείνει ηγέτης σε αυτό το σαθρό πεδίο αντιμαχόμενων δυνάμεων της χώρας επί 42 έτη. Η εδραίωσή του συνοδεύτηκε από την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου το 1959, τα οποία βελτίωσαν την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Ο Καντάφι είχε ανακηρύξει τη Λιβύη ως μια “επαναστατική, μη δογματική σοσιαλιστική δημοκρατία”, είχε καλέσει Αμερικανούς και Άγγλους να απομακρύνουν τις αεροπορικές και στρατιωτικές τους βάσεις και το κράτος είχε αναλάβει τα κοιτάσματα της χώρας.

Η προσωπική φιλία με τον Ανδρέα

Θετικός ως προς την πολιτική που εφάρμοζε στη χώρα ο Καντάφι, ήταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ο ίδιος άλλωστε είχε χαρακτηρίσει το καθεστώς ως “διακυβέρνηση στα πρότυπα του δήμου των Αρχαίων Αθηναίων” προς μια “αταξική κοινωνία”.

Μέσα στα χρόνια, Ανδρέας και Καντάφι έγιναν προσωπικοί φίλοι. Ο Παπανδρέου άλλωστε είχε αναλάβει την πρωτοβουλία για τη συνάντηση Καντάφι και Μιτεράν στην Κρήτη για την αποκατάσταση της ειρήνης στο Τσαντ. Στη συνάντηση αυτή υπήρξε συμβιβασμός, ο οποίος φέρει το όνομα “συμφωνία της Ελούντας”.

Από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης Παπανδρέου του 1981 ήταν η τοποθέτηση του Μάνου Καφετζόπουλου ως πρεσβευτή στη Λαϊκή Σοσιαλιστική Λιβύη Αραβική Τζαµαχιρία – Δημοκρατία των Μαζών, όπως ονομαζόταν.

Ο Παπανδρέου είχε εξ αρχής να προσπαθήσει να οικοδομήσει γέφυρες με τον αραβικό κόσμο στα πλαίσια της τότε ενίσχυσης του Κινήματος των Αδέσμευτων, δηλαδή των κρατών που δεν ευθυγραμμιζόταν με την επιρροή των μεγάλων δυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας.

Το ’84 ο Παπανδρέου είχε επισκεφθεί ως πρωθυπουργός την Τρίπολη της Λιβύης, σε συνεννόηση με τον Αραφάτ και με στήριξη από τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Στο ταξίδι του αυτό είχε γνωρίσει και τη Λιάνη.

Στην αποστολή τον συνόδευαν ο Γιάννης Αλευράς, ο Κάρολος Παπούλιας και ο Μάνος Καφετζόπουλος.

Η συμφωνία των δύο ηγετών ήταν να απομακρύνουν όλα τα ξένα στρατεύματα από τον χώρο της Μεσογείου.

Κατά τον πόλεμο Λιβύης και Γαλλίας για το Τσαντ, η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε διασφαλίσει την ασφαλή διαμονή του Καντάφι στην Κρήτη.

Εκεί, σε ξενοδοχείο στην Ελούντα, στις 15 Νοεμβρίου του 1984, Καντάφι και Μιτεράν συμφώνησαν σε κατάπαυση πυρός. Τον Καντάφι συνόδευαν 80 γυναίκες σωματοφύλακες.

Μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ τι 1985, ο Καντάφι έστειλε συγχαρητήρια επιστολή στον Παπανδρέου και έθετε ως κοινό στόχο “την τελική νίκη του σοσιαλισμού”.

Μετά τον θάνατο του Παπανδρέου, οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας και Λιβύης άλλαξαν.

Τον Ιούνιο του 2010 ο Καντάφι είχε υποδεχθεί τον γιο του Ανδρέα, Γιώργο Παπανδρέου, ως πρωθυπουργό. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε μάλιστα μαζί του μια φωτογραφία από τη συμφωνία της Ελούντας.