Αντώνης Σαουλίδης: “Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε σταυροδρόμι”

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία μετά την εισβολή της Ρωσίας και τον εξελισσόμενο πόλεμο εκεί δεν θα ήταν δυνατό να μην επηρεάσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση – είναι η άμεσα ενδιαφερόμενη καθώς όχι μόνο γειτνιάζει με τα πολεμικά μέτωπα αλλά αμφισβητείται ένα ολόκληρο σύμπαν αλληλεπίδρασης, εξάρτησης καθώς και όλο το περιφερειακό σύστημα ασφάλειας και άμυνας της ηπείρου.

Όσο αδιανόητη εξέλιξη και αν μας φαινόταν η έναρξη πολέμου σε ευρωπαϊκό πεδίο, όσο και αν πιστεύαμε ότι αυτά ανήκουν στο παρελθόν – οι εικόνες από τις βομβαρδισμένες πόλεις της Ουκρανίας και από το δράμα του ουκρανικού λαού είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της πραγματικότητας.

Μιας πραγματικότητας που δεν ωφελεί να την ξορκίζουμε αλλά να προσαρμοστούμε τάχιστα σε αυτή εάν θέλουμε να την αποτρέψουμε στο άμεσο μέλλον. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έρχεται να αμφισβητήσει σειρά βεβαιοτήτων και σταθερών του μεταψυχροπολεμικού κόσμου – παράλληλα όμως αμφισβητεί και μια σειρά επιλογών ή παραλείψεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς κατέδειξε με τραγικό τρόπο κεφαλαιώδεις αδυναμίες και λάθη.

Πρώτο και κύριο είναι η ενεργειακή εξάρτηση της ηπείρου από τους φυσικούς πόρους της Ρωσίας. Στην προσπάθειά μας να πετύχουμε την ενεργειακή μετάβαση για να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να αποτρέψουμε την κλιματική αλλαγή – και σωστά- στραφήκαμε στο φυσικό αέριο. Αυτό αποδεικνύεται εν τοις πράγμασι ριψοκίνδυνη στρατηγική επιλογή καθώς η εξάρτηση της Ένωσης είναι τρομακτική. Επικίνδυνη όχι γιατί έχει λάθος στόχους αλλά γιατί η μονοδιάστατη ενεργειακή εξάρτηση κρύβει γεωπολιτικούς κινδύνους. Σήμερα που οι βόμβες στο Χάρκοβο και στη Μαριούπολη μας το υπενθυμίζουν αντιλαμβανόμαστε συλλογικά – από την Κομισιόν μέχρι τον τελευταίο υπουργό ενέργειας κράτους μέλους – ότι πρέπει να αλλάξουμε άμεσα ρότα. Από την επένδυση στην πυρηνική ενέργεια μέχρι το ενδεχόμενο παράτασης του χρόνου ζωής των πιο αποδοτικών λιγνιτικών μονάδων οφείλουμε να δημιουργήσουμε έναν νέο ενεργειακό δρόμο. Για εμάς οι ΑΠΕ είναι μεσομακροπρόθεσμα το οικονομικότερο και επωφελέστερο σενάριο καθώς το ηλιακό και αιολικό δυναμικό της χώρας μπορεί να καλύψει πολλαπλάσιες ανάγκες από αυτές της χώρας όμως η γρήγορη μετάβαση είναι ένα αδύνατο έως επικίνδυνο σενάριο.

Δεύτερη παράμετρος είναι η ανάγκη κοινής αμυντικής πολιτικής της Ένωσης – αυτό που λέγεται ευρωστρατός. Όσο δύσκολο και αν μας φαινόταν μέχρι πριν λίγο, σήμερα φαντάζει σχεδόν μονόδρομος. Μπορεί οι περισσότερες χώρες της Ένωσης να είναι και μέλη του Ν.Α.Τ.Ο όμως αυτό δεν συνιστά μια ικανοποιητική απάντηση στις απαιτήσεις της εποχής. Ένας οικονομικός, πολιτικός, πολιτισμικός γίγαντας που δεν έχει στοιχειώδη αποτρεπτική στρατιωτική δύναμη φαίνεται πως (θα) είναι γίγαντας σε πήλινα πόδια στον πολυπολικό και γεμάτο προκλήσεις 21ο αιώνα. Η αυτονομία και η γεωπολιτική ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης περνά μέσα από τον εξοπλισμό της και τη δημιουργία ενός στρατού. Το Brexit είναι ένα πλήγμα για τις επιχειρησιακές δυνατότητες καθώς αποχώρησε μια χώρα που είχε αξιόλογη στρατιωτική δύναμη – έμεινε μόνον η Γαλλία πυρηνική και περιφερειακή δύναμη. Η απόφαση της Γερμανίας για επανεξοπλισμό, άμεσες στρατιωτικές δαπάνες 100 δις ευρώ και σταθερή ετήσια δαπάνη 2% του γερμανικού ΑΕΠ είναι μια ουσιαστική αλλά και συμβολική μετάβαση από το μεταπολεμικό status quo σε μία νέα περίοδο.

Ενεργειακή αυτονομία και δημιουργία στρατιωτικού βραχίονα της Ένωσης έφεραν στο προσκήνιο ξανά την ιδέα έκδοσης εύρω-ομολόγου, ενός εργαλείου που οδηγεί ή πιο σωστά επιταχύνει τις διεργασίες της ενοποίησης. Μετά την πανδημία, έρχεται τώρα ο πόλεμος στην Ουκρανία και μεταβάλει άρδην όλα όσα πριν από λίγα χρόνια ήταν χαραγμένα σε μάρμαρο. Η δημοσιονομική πειθαρχία υποχωρεί έναντι άλλων πιέσεων, προτάσσονται άλλα ζητήματα, οι χρόνοι απόκρισης και προσαρμογής έχουν μικρύνει εντυπωσιακά και διαφαίνεται η θέληση – λόγω και των πιέσεων των ευρωπαϊκών κοινωνιών – ταχύτερης ενοποίησης. 

Σε αυτόν τον νέο κόσμο που αναδύεται η πολιτική διαπάλη δεν αναστέλλεται. Το πολιτικό σχέδιο ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σχέδιο προοδευτικό. Η Ενωμένη Ευρώπη φαίνεται πως θα είναι de facto πιο σοσιαλδημοκρατική καθώς μόνον με τον τρόπο αυτό θα μπορεί να σταθεί και να απαντήσει επαρκώς στις πλανητικές πλέον προκλήσεις. Σε εθνικό επίπεδο το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ έχει χρέος να διαμορφώσει ένα εθνικό πρόγραμμα διακυβέρνησης που θα είναι συμβατό με τους στόχους αυτούς, θα τους ακολουθεί αλλά και θα τους διαμορφώνει αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας. Άλλωστε έχουμε αποδείξει ακόμα και τα δύσκολα χρόνια της αμφισβήτησης της ευρωπαϊκής ιδέας ότι βρεθήκαμε στη σωστή πλευρά της ιστορίας, ότι καταθέσαμε ιδέες που ήταν πιο μπροστά από την εποχή τους – όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά και σε ευρωπαϊκό.