Όταν το θέατρο «γέννησε» τις πρώτες σοσιαλδημοκρατικές μορφές

Το παρόν κείμενο αφιερώνεται στην Ζωή που αποτέλεσε την βασικότερη έμπνευση για την σύνταξη του 

Οι πολιτικές ιδεολογίες , μπορεί κατά πλειοψηφία να συγκροτήθηκαν τον 19ο και 20ο αιώνα   , υπάρχουν όμως από την γέννηση του ανθρωπίνου είδους. Η σύσταση τους στην ουσία ,  είναι η  επιστημονική θεωριτικοποίηση , των όσων έχουν ειπωθεί ανά τους αιώνες.  Ο βασικότερος λόγος που άργησαν τόσο να μετατραπούν από διάσπαρτες αντιλήψεις σε ιδεολογίες με σαφές περιεχόμενο , ήταν γιατί όλες οι τότε έρευνες στόχευαν κυρίως στις θετικές επιστήμες και αργότερα στην θρησκεία. 

Ο κόσμος ήταν άγνωστος για τους τότε φιλοσόφους και η ανακάλυψη του αποτελούσε γι’ αυτούς άμεση προτεραιότητα.  Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε έως τον 19ο αιώνα , όπου η βιομηχανία άρχισε να αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς  και η πάλη των τάξεων απέκτησε ξεκάθαρη μορφή. Επομένως έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς επιστήμονες να ερευνήσουν σε βάθος την κοινωνική και οικονομική κατάσταση  και να διατυπώσουν διάφορες πολιτικές ιδεολογίες. 

Μέχρι να πραγματοποιηθεί αυτό , η πολιτική ήταν μία απλή διαδικασία που εξυπηρετούσε καθαρά  πρακτικά ζητήματα ,  ενώ πολλές φορές ο έλεγχος της πραγματοποιούνταν από μικρές ομάδες συμφερόντων που ανήκαν στην τάξη της αριστοκρατίας. 

Οι πολιτικές ιδεολογίες λοιπόν  μέχρι το 19ο αιώνα ,  υπήρξαν απλές έννοιες μη διατυπωμένες όπως αναφέρθηκε  και παραπάνω.  Κατάφεραν όμως ,  μέσω των τεχνών  να αποτυπωθούν , με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο. Σημαντικός παράγοντας στην εν λόγω διαδικασία υπήρξε το θέατρο. Οι χαρακτήρες που αναπτύχθηκαν μέσα σε αυτό «γέννησαν» ακούσια διάφορες ιδέες πολιτικού περιεχομένου ,  που εφαρμόζονται ακόμη και σήμερα.  Μέσα σε αυτές βρίσκεται και η σοσιαλδημοκρατία η οποία εμφανίζεται σε πλήθος θεατρικών χαρακτήρων,   σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. 

Η πρώτη εμφάνιση της σοσιαλδημοκρατίας , γίνεται στο αρχαίο δράμα του Σοφοκλή Αντιγόνη. Εκεί όχι μόνο εμφανίζεται η σοσιαλδημοκρατία , αλλά αποτυπώνεται εξαιρετικά και η μετέπειτα σύγκρουση των θεωριών του Μαρξ και των Κάουτσκι Μπερνστάιν.  Η μαρξιστική αντίληψη βρίσκεται στο πρόσωπο της Αντιγόνης. Συγκρούεται όχι μόνο με το συντηρητικό καθεστώς που επιβάλλει ο Κρέοντας αλλά και με την κατάσταση που επικρατεί στην πόλη που ζει. Όχι μόνο παραβλέπει τους νόμους ,  που επιβάλλει ο θείος και κυβερνήτης  και προχωρά στην ταφή του αδερφού της Πολυνείκη αλλά ζητά ξεκάθαρα την ανατροπή του τυραννικού καθεστώτος.

Το σκληρό πρόσωπο της καταστολής με το οποίο έρχεται αντιμέτωπη όχι μόνο δεν την φοβίζει , αλλά την εξοργίζει περισσότερο ,  ώστε να μη μετανοήσει για τις πράξεις της και να χάσει την ζωή της. 

Στην Αντιγόνη η σοσιαλδημοκρατική φυσιογνωμία είναι αυτή του Αίμονα.  Η συγκρουσιακή θεωρία της Αντιγόνης μπορεί να γοητεύει όπως και κάθε μαρξιστική φυσιογνωμία , έθεσε όμως σε κίνδυνο όχι μόνο τους αγαπημένους της αλλά και ολόκληρο τον λαό της Θήβας.  Ο Αίμονας αποτυπώνει τα σοσιαλδημοκρατικά αιτήματα σε μία πρώιμη μορφή.  Χαρακτηρίζεται από σύνεση αλλά και τον απαραίτητο ρεαλισμό. Αποτελεί την «ενδιάμεση οδό» ανάμεσα στην ριζοσπαστική πολιτική που ακολουθεί η Αντιγόνη και την συντηρητική του Κρέοντα , προς όφελος όμως των αδυνάτων όπως οφείλει να κάνει κάθε ηγέτης της σοσιαλδημοκρατικής οικογένειας.   

Στην τραγωδία του Σοφοκλή εμφανίστηκε για πρώτη φορά, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία σε «βρεφική» μορφή.  Εκτός όμως του αρχαίου θεάτρου , βρίσκεται πάλι στην ίδια μορφή στους μετέπειτα χρόνους. Στα έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ θα μπορούσε να ειπωθεί πως υπάρχουν σοσιαλδημοκρατικά στοιχεία , τηρουμένων φυσικά των αναλογιών.  

Στο έργο του Σαίξπηρ Ιούλιος Καίσαρας , υπάρχει ο χαρακτήρας του Βρούτου. Ο Βρούτος επιθυμεί να εγκαταστήσει την δημοκρατία στην Ρώμη.  Η μη ρήξη με την τότε ισχυρή τάξη της Ρώμης ,  δείχνει πως επιθυμεί την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, όχι όμως την ολική ανατροπή των αρχόντων της Ρώμης . Θέλει να στερήσει τα προνόμια του Καίσαρα ,  τα οποία εξέλαβε με αντιδημοκρατικές μεθόδους  συγκεντρώνοντας ,όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Εξέλεξε τον εαυτό του ισόβιο άρχοντα παραβλέποντας την λαϊκή ετυμηγορία.  Ο λόγος του Βρούτου στον λαό της Ρώμης εμφανίζει δύο βασικές αρχές , που θεμελιώνουν την σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία. 

 Πρώτα από όλα μιλά για  δημοκρατία που είναι η θεμελιώδης σοσιαλδημοκρατική αρχή και δεύτερον για  κοινωνική δικαιοσύνη , μία αρχή , για την οποία αγωνίστηκαν όλα τα κόμματα της σοσιαλιστικής οικογένειας, από την περίοδο της ίδρυσης τους έως και τον 21ο αιώνα. 

Παρόμοια στοιχεία βρίσκονται και στον Άμλετ , αφού  επιθυμεί την αποκατάσταση της δικαιοσύνης με την απομάκρυνση του θείου του από το θρόνο , η βασιλική όμως τάξη στην οποία ανήκει,  δεν μπορεί να τον χαρακτηρίσει σοσιαλδημοκράτη.   Το δημοκρατικό πολίτευμα αποτελεί τη βάση κάθε σοσιαλιστικής ιδεολογίας , συνεπώς είναι αδύνατο να βρεθούν καθαρά στοιχεία της τελευταίας στο συγκεκριμένο έργο. 

Τα παραπάνω στοιχεία βρίσκονται έντονα στα έργα μετέπειτα συγγραφέων όπως ο Τσέχοφ. Βέβαια  σε αυτό βοηθά έντονα το γεγονός  ότι οι πολιτικές ιδεολογίες , έχουν σχηματιστεί και τα πολιτικά χαρακτηριστικά ενός ρόλου φαίνονται ευκολότερα.  Στον Βυσσινόκηπο  αναδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο. Ο νόμος της δουλοπαροικίας έχει καταργηθεί  και ο λαός της Ρωσίας ζει ελεύθερος και ετοιμάζεται να ανατρέψει το τσαρικό καθεστώς.  Η σύγκρουση με τον τσάρο μη ρήξη όμως με το οικονομικό καθεστώς είναι η εμφάνιση του πολιτικού ρεαλισμού αλλά και του συνεχούς αγώνα για μια καλύτερη ζωή.  Ο αγώνας για καλύτερη ζωή εμφανίζεται και στις τρεις αδερφές αλλά και στον Γλάρο. 

Τέλος ορισμένα στοιχεία σοσιαλδημοκρατίας υπάρχουν στο έργο του Τένεσι Ουίλιαμς Λεωφορείον ο Πόθος. Ο Κοβάλσκυ έρχεται σε σύγκρουση με το τότε αστικό καθεστώς της εποχής καθώς ερωτεύεται την Στέλλα την αδερφή της συντηρητικής Μπλανς. Η σύγκρουση με το αστικό καθεστώς χωρίς όμως να υποστηρίζεται η ανατροπή του είναι το στοιχείο εκείνο που θα χαρακτήριζε mutantis mutandis τον Κοβάλσκυ σοσιαλδημοκράτη και όχι μαρξιστή.  Πάντοτε όμως τηρουμένων των αναλογιών καθώς ο συγγραφέας εστιάζει στο καθαρά ερωτικό κομμάτι και όχι στην κοινωνική σύγκρουση που πραγματοποιείται έστω και σε στενό κύκλο.